محمدرضا مرادی
جنگ یمن در حالی وارد هشتمین سال شده که ائتلاف سعودی همچنان به دنبال کسب حداقل دستاوردها برای چانه‌زنی سیاسی است. عربستان به همراه امارات تلاش‌های زیادی بر‌ای غلبه بر انقلابیون یمن انجام دادند اما تاکنون تمام این تلاش‌ها با شکست همراه بوده است. همزمان با هشتمین سال این جنگ، انقلابیون یمن با انجام یک عملیات بزرگ در عمق خاک سعودی ضربه سختی بر عربستان وارد کردند. به دنبال این حمله نیز عربستان با آتش‌بس 2 ماهه در یمن موافقت کرد. اما روند جنگ یمن چگونه بوده و هشتمین سال این جنگ چگونه شروع شده است؟

شروع جنگ یمن
به دنبال شروع قیام‌های عربی در سال 2011 یمن نیز به این خیزش‌ها پیوست و قيام‌ها و اعتراضاتي عليه «علي عبدالله صالح» رئیس‌جمهور وقت یمن شکل گرفت. نهايتاً اين قيام‌ها در ژوئن سال 2011 به فرار عبدالله صالح به عربستان منتهي شد. پس از فرار صالح‌، به ابتکار شوراي همکاري خليج فارس يا همان ابتکار خليجي «عبد ربه منصورهادي» معاون عبدالله صالح به عنوان رئیس‌جمهور موقت به مدت دو سال انتخاب شد و در نهايت يک سال ديگر هم تمديد شد و سه سال رياست جمهوري او ادامه يافت. دراين مدت عملکرد ضعيف منصورهادي سبب شد جنبش انصارالله در شمال و جنبش حرّاک جنوبي (جدايي‌طلبان حرّاک در جنوب يمن) به مخالفت با منصورهادي برخيزند. زماني که در سال 2014، منصورهادي -که بنا بود رئیس‌جمهور موقت باشد- در يک همه‌پرسي به عنوان رئیس‌جمهور يمن انتخاب شد، انصارالله و جنبش حرّاک به مخالفت برخاستند؛ بنابراين اختلافات از سال 2014 بين انصارالله و منصورهادي کليد خورد تا اينکه در فوريه سال 2015 «عوض بن مبارک» رئيس دفتر منصورهادي به اتهام جاسوسي توسط انصارالله دستگير شد. اين دستگيري براي منصورهادي بسيار گران آمد و باعث شد هم «خالد محفوظ بحاح» نخست‌وزير يمن و هم منصور‌هادي رئیس‌جمهور براي فشار آوردن به انصارالله استعفا دهند و در ادامه با پيشروي انصارالله به عدن گريختند. اما در این مدت انصارالله بيانيه قانون اساسي را صادر و پارلمان را منحل کرد و پارلمان جدید تشکیل داد. اين مسئله به معناي پايان اتحاد نسبي انقلابيون با منصورهادي بود. به دنبال این اقدام انصارالله‌، منصورهادي از عدن، خواستار مداخله نظامي کشورهاي حاشيه خليج فارس شد و در نهايت در فروردين سال 1394، عربستان با تشکيل ائتلافي متشکل از عربستان، امارات، بحرين، قطر و برخي کشورهايي که اسماً در ائتلاف بودند، به يمن حمله کردند.
اما جنگ یمن بر خلاف تصور رایج با شروع حمله عربستان به این کشور آغاز نشد حتی به قبل از تسلط انصارالله بر شهر صنعا در سپتامبر 2014 برمی گردد. در واقع شروع جنگ به 9 جولای 2014 یعنی زمانی که انصارالله بر استان عمران مسلط شد بر می‌گردد. در این تاریخ انصارالله با شکست تیپ310 ارتش یمن بر تاسیسات نظامی و امنیتی در این استان مسلط شد و از آن زمان یمن وارد نوعی درگیری داخلی شده که تاکنون ادامه دارد. دو ماه پس از نبرد عمران نیروهای انصارالله وارد شهر صنعا شدند. این مسئله باعث فرار منصورهادی رئیس‌جمهور یمن به عدن شد و در مارس 2015 منصور‌هادی از عربستان و سایر همسایگان یمن درخواست کمک کرد که این مسئله به آغاز حمله طوفان قاطعیت در فروردین 94 شد. بهانه عربستان در حمله به یمن، درخواست «‌عبد ربه منصور‌هادی» بود. شورای امنیت نیز با قطعنامه ۲۲۱۶ تلاش کرد که به آن مشروعیت ببخشد. در مقدمه قطعنامه، شورای امنیت به نامه‌ای که ۲۴ مارس ۲۰۱۵(۴ فروردین ۹۳) از سوی منصور‌هادی خطاب به رئیس ‌این شورا صادر شده، استناد شده و تاکید کرده است که: «‌دخالت نظامی بر مبنای یک درخواست قانونی بوده که صورت گرفته است.»
آمار 7 سال تجاوز ائتلاف سعودی- اماراتی به یمن
یحیی سریع سخنگوی نیروهای مسلح یمن روز دوشنبه اول فروردین ماه در یک نشست خبری تأکید کرد که مردم این کشور پس از گذشت هفت سال از تجاوز ائتلاف سعودی-اماراتی، همچنان ایستاده‌اند و این مسئله یک دستاورد تاریخی است. وی با اشاره به اینکه طی هفت سال گذشته، هزاران بمب به روستاها و شهرهای یمن شلیک شد، خاطرنشان کرد، در پی این بمب‌ها، ده‌ها هزار یمنی شهید و زخمی شدند. سریع با بیان اینکه تا به امروز، ۲۷۴ هزار و ۲۴۳ حمله از سوی ائتلاف سعودی به یمن ثبت شده است، تصریح کرد، ائتلاف متجاوز طی هفت سال گذشته، از سلاح‌های ممنوعه نیز استفاده کرد. وی تصریح کرد، نیروهای یمنی بیش از ۱۳ هزار عملیات نظامی انجام داده است که شامل عملیات‌های هجومی، دفاعی و دفع حملات دشمن بوده است.
وی با اشاره به اینکه در جریان عملیات نیروهای یمنی، بیش از ۱۰ هزار سرباز ارتش سعودی و بیش از هزار و ۲۰۰ نفر از سربازان اماراتی کشته شدند، افزود: «بیش از ۲۵۳ هزار نفر از خائنان و منافقان نیز طی هفت سال گذشته کشته و زخمی شدند.» سخنگوی نیروهای مسلح یمن با بیان اینکه بیش از ۱۷ هزار جنگ‌افزار نظامی از جمله نفربر و‌تانک را منهدم کرده‌اند، گفت که نیروهای یمنی طی هفت سال گذشته، صدها عدد خودروی زرهی و سلاح سنگین، نیمه سنگین و سبک را به غنیمت گرفته‌اند. سریع در ادامه به قدرت موشکی نیروهای یمنی و توسعه این فناوری اشاره کرد و گفت: «قدرت موشکی، ۱۰۰درصد مبتنی بر توانمندی یمنی است. یگان موشکی یمن، هزار و ۸۲۶ عملیات انجام داد که هزار و ۲۳۷ مورد از آن، مقرهای دشمن را در داخل یمن هدف قرار داده و ۵۸۹ مورد نیز به عمق سعودی و امارات شلیک شده است.»
وی درباره قدرت پهپادی یمن هم تصریح کرد: «یگان پهپادی، دو هزار و ۱۷۶ عملیات در داخل یمن و ۹۵۳ عملیات هم در عمق کشورهای متجاوز انجام داد. یگان پهپادی در سال اخیر، دایره عملیات‌های شناسایی خود را گسترش داد و همه اراضی سعودی و امارات را پوشش می‌دهد.» این فرمانده یمنی با اشاره به موفقیت پدافند هوایی این کشور و انجام هزار و ۹۷۱ عملیات سرنگونی و دو هزار و ۲۵۰ عملیات مقابله و رهگیری، خبر داد، پدافند هوایی یمن، ۱۳ جنگنده، ۱۰ بالگرد، ۱۵۸ جنگنده شناسایی و ۹۵ هواپیمای شناسایی و جاسوسی را سرنگون کرده است. همچنین ۳۴ پهپاد متعلق به نیروی هوایی آمریکا را ساقط کرده است.
عملیات سوم شکست محاصره
جمعه شب ۵ فروردین انصارالله یمن در بیانیه‌ای از عملیات گسترده نظامی با عنوان «عملیات سوم شکست محاصره» خبر داد که در آن ۱۸ هدف در جنوب و مرکز عربستان را مورد حملات پهپادی و موشکی قرار داده است. طبق این بیانیه انصارالله طی چند مرحله تاسیسات شرکت آرامکو در جده و اهداف حیاتی در ریاض را با موشک‌های کروز، پالایشگاه‌های رأس التنوره و رابغ و شرکت آرامکو در نجران و جیزان را با چند فروند پهپاد انتحاری و اهداف حیاتی و مهم دیگری در جیزان، ابها، خمیس مشیط و ظهران الجنوب را با چند فروند موشک مورد حمله قرار داد.
یحیی سریع سخنگوی نیروهای مسلح یمن درخصوص این حملات گفت: «‌تاسیسات آرامکو در جده و تاسیسات حیاتی عربستان در ریاض پایتخت این کشور را هدف قرار دادیم و نام این عملیات، عملیات سوم شکست محاصره علیه عربستان است.»
وی با اشاره به بمباران اهداف مهم و حیاتی در جیزان، ظهران، أبها و خمیس مشیط که با استفاده از موشک‌های بالستیک صورت گرفت تاکید کرد: «‌حملات بیشتری به عمق خاک سعودی انجام خواهد شد و این حملات تا زمانی که جنگ و تجاوز علیه یمن متوقف شود، ادامه خواهد داشت.»
اهمیت عملیات سوم شکست محاصره
این عملیات در سالروز حمله ائتلاف سعودی به یمن اتفاق افتاد و به نوعی پیام تغییر موازنه قوا از سوی نیروهای یمنی به ائتلاف سعودی بود. همچنین این عملیات از نظر میزان خسارت برای عربستان بسیار زیان‌بار بوده است. به گونه‌ای که ۷۰ درصد تولیدات آرامکو متوقف شده و خط تولید این شرکت تخریب شد.‌ همچنین مخازن نفتی جده که هدف قرار گرفتند، بیش از یک چهارم ذخایر سوخت عربستان را در خود جای داده بودند.
از سوی دیگر این‌ حمله هم از نظر وسعت جغرافیایی و هم از نظر مناطق عملیاتی بی‌سابقه بود. از نظر وسعت جغرافیایی چیزی نزدیک به ۱۸ هدف نظامی مورد حمله قرار گرفت و برخی مناطق با یمن‌ چیزی نزدیک به هزار کیلومتر فاصله داشتند. از نظر مناطق عملیاتی، تمرکز این‌ حمله صرفا بر مناطق نظامی نبود، بلکه مناطق زیرساختی و حیاتی عربستان بود. در واقع‌پیام این‌حمله به عربستان این بود که با هدف قراردادن زیرساخت‌های یمنی، زیرساخت‌های عربستان نیز مورد حمله قرار خواهد گرفت.
آتش‌بس دو ماهه
به دنبال این حملات موفق آل‌سعود تن به آتش‌بس در یمن داد.‌هانس گروندبرگ فرستاده سازمان ملل در امور یمن از موافقت طرف‌های یمنی با طرح آتش‌بس دو ماهه در این کشور خبر داد و اعلام کرد که این آتش‌بس از ۲‌آوریل(13 فروردین) از ساعت ۷ به وقت محلی آغاز می‌شود و قرار است به کشتی‌های سوخت نیز اجازه ورود به بندر الحدیده داده شود. فرستاده سازمان ملل در امور یمن همچنین از امکان برقراری پروازهای محدود از فرودگاه صنعا خبر داد و خاطرنشان کرد که این آتش‌بس با توافق طرفین قابل تمدید است.
محمدعلی الحوثی عضو شورای عالی سیاسی یمن در توئیتی با بیان اینکه آتش‌بس اعلامی از سوی فرستاده سازمان ملل اعتبار خود را با اجرایی شدن به دست خواهد آورد، از ملت یمن خواست هوشیار باشند و جانب احتیاط را رعایت کنند.
از سویی «محمد عبدالسلام»، رئیس‌تیم مذاکره‌کننده انصارالله از اعلام آتش‌بس از سوی سازمان ملل استقبال کرد و افزود که به موجب این آتش‌بس عملیات نظامی متوقف می‌شود، فرودگاه بین‌المللی صنعا بازگشایی می‌شود و همچنین امکان ورود تعدادی کشتی به بندر الحدیده برای سوخت‌رسانی در طول دو ماه آینده مهیا می‌شود.
مفاد آتش‌بس شامل توقف تمامی عملیات نظامی هوایی، زمینی و دریایی در داخل یمن و خارج از آن، امکان ورود ۱۸ کشتی حامل مشتقات نفتی به بندر الحدیده، راه‌اندازی دو پرواز تجاری در هفته به فرودگاه صنعا و از فرودگاه مذکور به دو کشور اردن و مصر است.
این آتش‌بس با موافقت طرفین قابل تمدید است. همچنین طرفین افسران رابطی را برای همکاری با دفتر فرستاده ویژه دبیرکل در امور یمن در تمامی جنبه‌های آتش‌بس از جمله جنبه‌های نظامی، برای حمایت از رعایت و احترام به آتش‌بس تعیین خواهند کرد. اگرچه هیچ نظارت مستقلی وجود نخواهد داشت اما دفتر نماینده سازمان ملل در امور یمن، هماهنگی مورد نیاز طرفین برای کمک به اجرای آتش‌بس را به عمل خواهد آورد.
پیامدهای مقاومت هفت ساله مردم یمن
1. بی‌اعتباری آل‌سعود: محمد بن سلمان ولیعهد سعودی سال 94 سعی کرد با یک حمله برق‌آسا و در طی چند هفته انقلابیون یمن را شکست داده و از این طریق بتواند مسیر پادشاهی خود را هموار کند. اما جنگ یمن تبدیل به باتلاقی شده که آل‌سعود را بی‌اعتبار کرده است. در واقع عربستان با کمک جبهه غربی- عربی و عبری موفق نشده گروهی تحریم شده و محاصره شده را شکست دهد و این مسئله نشان داد که تمام ادعاهای عربستان در مورد قدرت منطقه‌ای، پوشالی بوده و تنها یک جنگ رسانه‌ای بوده است.
2. اثبات مقاومت به عنوان بهترین راه حفظ استقلال کشور: مردم یمن در 7 سال گذشته با سخت ترین شرایط توانسته‌اند استقلال خود را حفظ کرده و مانع از اشغال کشورشان توسط آل‌سعود شوند. این مسئله باعث شد بار دیگر مقاومت به عنوان بهترین راهکار برای حفظ استقلال کشورها اثبات شود.
3. افشای همکاری‌های جبهه عربی-غربی-عبری: یکی از پیامدهای جنگ یمن این بوده که همکاری‌های امنیتی کشورهای عربی مانند عربستان و امارات با اسرائیل افشا شد. اسرائیل به صورت مستقیم در جنگ یمن دخالت کرده و نقشه این رژیم این است که بتواند پایگاهی در جنوب یمن به دست آورد. اخیرا برخی رسانه‌ها اعلام کردند که گروهی از افسران اسرائیل وارد جنوب یمن شده‌اند. در واقع در چند دهه گذشته این همکاری بین اسرائیل و عربستان و امارات به صورت پنهانی وجود داشته اما جنگ یمن آن را افشا کرد.
4. مهر بطلانی بر ایده امنیت وارداتی عربستان و امارات: عربستان و امارات در 7 سال گذشته با باج‌های زیاد به آمریکا و اسرائیل سعی کردند که امنیت خود در برابر موشک‌های انصارالله را تضمین کنند. اما حملات مداوم انصارالله به مواضع حساس سعودی و امارات باعث باطل شدن این ایده شد که می‌توان امنیت را با پول وارد کرد. در این میان امارات وضعیت بغرنج‌تری دارد. امارات به دلایل مساحت کم وجمعیت بومی‌اندک در کنار نیروی نظامی ضعیف، توانایی تامین امنیت خود را به تنهایی ندارد. بنابراین این کشور خود را زیر چتر امنیتی آمریکا قرار داده است. اما این چتر امنیتی مانع از حملات انصارالله به ابوظبی در چند سال گذشته نشد و در نهایت نیز امارات با هدف تضمین امنیت بیشتر در خیانتی آشکار به مسئله فلسطین، سال گذشته توافق آبراهام را برای عادی ‌سازی روابط با رژیم صهیونیستی امضا کرد. امارات از این اقدام به دنبال دریافت جنگنده‌های پیشرفته آمریکایی و ایجاد نوعی تعهد از جانب اسرائیل و آمریکا برای تامین امنیت ابوظبی بود. اما حمله اخیر به ابوظبی مهر بطلانی بر تمام این تصورات امارات بود. در واقع انصارالله با حمله به ابوظبی نشان داد که امنیت کالایی وارداتی و خریدنی نیست و آمریکا توان تامین این کالا را برای امارات ندارد. این بزرگترین پیام استراتژیک حمله امارات به ابوظبی به شمار می‌رود. در واقع امارات تمام اقداماتی که باعث جلب نظر آمریکا و لابی صهیونیست برای تضمین امنیت ابوظبی شود را انجام داد اما در نهایت در برابر پهپادهای انصارالله تنها ماند.
5. تقویت جبهه ضد صهیونیستی: یکی از مهم‌ترین برکات جنگ یمن تقویت محور مقاومت بوده است. انصارالله یمن تا پیش از شروع جنگ قدرتی سیاسی و نظامی در شمال یمن بود. اما تجاوز عربستان به یمن باعث شد تا انصارالله یمن به عنوان یکی از موفق‌ترین گروه‌های نظامی منطقه مطرح شود. این گروه به صورت آشکارا خود را امتداد محور مقاومت معرفی کرده و یکی از اهداف خود را نابودی اسرائیل می‌داند. پیروزی‌های انصارالله باعث شده تا اسرائیل خود را در برابر دشمن جدیدی ببیند و به همین دلیل از میزان تهاجم این رژیم به دلیل پیامدهای تقویت قدرت محور مقاومت کاسته شده است.
نتیجه
عربستان در سال 94 تلاش داشت تا با یک حمله برق آسا انقلابیون یمن را شکست دهد و منصورهادی رئیس‌جمهور مستعفی را بار دیگر به قدرت بازگرداند. اما مقاومت مردم یمن در این مدت باعث شده تا معادلات جنگ با تغییرات اساسی مواجه شود و انصارالله یمن از حالت تدافعی به حالت تهاجمی تغییر جهت داده است. شهرهای مهم امارات و عربستان بارها طی عملیات‌هایی مانند طوفان یمن و عملیات‌های شکست محاصره هدف حملات انقلابیون یمن قرار گرفته است. آخرین حمله انصارالله به 18 نقطه مهم در عربستان باعث شده تا عربستان با آتش‌بس 2 ماهه موافقت کند. بسیاری از کارشناسان بر این عقیده‌اند که این عقب‌نشینی عربستان چه بسا اولین گام در راه اعتراف به شکست نهایی در یمن و اعلام پایان جنگ باشد.