احترام به قوانین راهنمایی و رانندگی در آغاز سال تحصیلی جدید(بخش نخست)
آموزش قانونمداری با عزم مردمی در راه مدرسه(گزارش روز)
گالیا توانگر
بازوی بچه‌را از زیر بالش بیرون می‌کشید و با تشر می‌گویید: «د پاشو دیگه ساعت هشت شد. الان توی حیاط مدرسه صف هم بسته‌اند.»
چشم‌های فرزندتان نیمه باز است که یک لقمه نان و پنیر را گوشه لپش می‌فرستید و در همین حال سنگینی کوله‌اش را می‌اندازید روی شانه‌هایش.
امروز و حتی تا یک هفته اول از سرویس خبری نیست. باید یا خودتان با ماشین شخصی او را تا مدرسه همراهی کنید و یا از وسایل نقلیه عمومی استفاده کنید. اگر طوری برنامه‌ریزی داشتید که صبح تنها دقایقی زودتر و به موقع از خواب بیدار می‌شدید، الان با مترو یا اتوبوس به مدرسه رسیده بودید. یک لحظه از ذهنتان می‌گذرد که دیشب هم فرزندتان مثل شب‌‌‌های تابستان تا دیر وقت پای بازی رایانه‌ای سرگرم بوده است!
استفاده از وسایل نقلیه عمومی برای رفت و آمد در مسیر خانه تا مدرسه یکی از شیوه‌های مطمئن، کم هزینه و موثر در کاهش حجم ترافیک شهری است که خانواده‌ها در سال‌های اخیر سرویس مدرسه را جایگزینش کرده‌اند.
به ویژه در سال‌های بعد از آموش ابتدایی و دوره تحصیلی متوسطه که فرزندان مستقل‌ترند می‌توان با یک برنامه‌ریزی درست از وسایل نقلیه عمومی برای آمدوشدها بیشتر استفاده کرد. البته همه اینها منوط به این است که در خانه یک برنامه‌ریزی درست برای ساعات فعالیت و استراحت فرزندان حاکم باشد به هر جهت حتی اگر قرار باشد در طول سال تحصیلی از سرویس مدرسه برای رفت و آمد بچه‌ها بهره بگیرید، معمولا در روزهای ابتدایی شروع سال تحصیلی جدید به اصطلاح تا زمانی که بچه‌ها جا بیفتند و سرویس مدرسه‌شان برقرار شود، ناگزیرید استرس‌ها را مدیریت کرده و در شرایطی کم خطر فرزندانتان را انتقال دهید.
دراین ایام بیش از هر ترفند دیگری نوعی همدلی بین شهروندان و قانونمداری سفت و سخت می‌تواند کلید طلایی آرامش و نظم در معابر شهری باشد.
خودخواه نباشیم. در بدنه شهری همه چیز مثل حلقه‌های به هم پیوسته در ارتباط هستند.چنانچه در این سوی شهر تصادفی، سد معبری، تخلفی (نظیر پارک دوبله) صورت گیرد، شاید در آن‌سوی شهر تعداد زیادی از دانشآموزان نتوانند در آرامش به مراسم صبحگاه اولین روز مدرسه‌شان برسند. مضاف براینکه شهروندان موظفند برای حفظ شرایط بهتر زندگی خود و سایرین همواره به قانون احترام بگذارند و به کوچکترین تخلفی خود را عادت ندهند.
آموزش‌های عینی
مهم‌ترین شیوه انتقال احترام به قانون
توصیه پلیس راهور به رانندگان سرویس مدارس این است که از تجمع دوبله یا سه ردیفه اکیدا خودداری کنند. کمی پایین‌تر از مدرسه پارک کرده و بچه‌ها را از داخل عابر پیاده به خودرو انتقال دهند.
مجید کاشانی جامعه‌شناس و استاد دانشگاه با بیان اینکه بهترین سن برای آموزش قانونمداری سنین دانش‌آموزی است، توصیه‌اش برای نهادینه شدن رعایت قوانین و مقررات راهنمایی و رانندگی در دل اقشار مختلف جامعه اینگونه است: «یکی از الگوهای خوب زندگی در سایر جوامع قانونمداری به ویژه در بحث قوانین راهنمایی و رانندگی است. ما نیز باید این الگوهای خوب را اگر چه وارداتی هستند، بومی سازی کنیم. این مقوله را ارتقای فرهنگ عمومی مدنیت می‌خوانند که با آموزش صددرصد توسعه‌پذیر است. از طریق آموزش هم می‌توان اصطلاحات رایج در قوانین راهنمایی و رانندگی را از طریق فرهنگستان زبان فارسی در مدارس معادل سازی کرده و گویش راحت‌ترشان را رواج دهیم. و هم با گنجاندن حقوق شهروندی در کتاب‌های درسی- نه صرفا متن قوانین- پایبندی به قوانین را نهادینه کنیم. هم‌اکنون بر همگان از طریق تحقیقات جامعه‌شناسان و روانشناسان ثابت شده که آموزش‌های دوران کودکی و مدرسه حتی در بزرگسالی باعث بروز رفتارهای اجتماعی منضبط می‌شوند. بنابراین تقویت قانون شهروندی مبتنی بر این است که حقوق شهروندی و جذابیت احترام به حقوق دیگران، تجربیات خوشایند احترام به قوانین درمتن کتاب‌های درسی آورده شود. حتی می‌توان در قالب داستان‌ها و حکایت‌های مختلف با توجه به فرهنگ قومیت‌های مختلف ایرانی این مسائل را در کتاب‌های درسی گنجاند.»
این جامعه‌شناس وجود بازوی یاریگر پلیس که از آن در دل مدارس با نام همیار پلیس یا پلیس مدرسه یاد می‌شود، را یکی از نقاط قوت نهادینه کردن احترام به قوانین راهنمایی و رانندگی در قلب خانواده‌ها و جامعه دانسته، ضمن تاکید بر توسعه و تقویت این بازو، توضیح می‌دهد: «مدرسه می‌تواند محل آموزش باشد. جامعه محل اجرای آموزش‌هایی است که دانشآموزان دیده‌اند و خانواده‌ها می‌توانند آموزش‌های مدرسه را ارزش‌گذاری کرده و بیشتر به دانشآموزان تفهیم کنند. اینگونه است که نگرش عمیق و کلان نسبت به ضرورت احترام به قوانین در جامعه شکل می‌گیرد. دراین بین نقش رسانه‌های گروهی صرفا آگاهی بخشی است. رسانه‌ها می‌توانند تصاویری از حوادث ناگوار راهنمایی و رانندگی و یا تصاویر خوشایند احترام به قوانین پخش کنند تا نتیجه هر دو ملکه ذهن شهروندان شود.»
لازم به توضیح است که برخلاف نظر برخی شهروندان که می‌پندارند پلیس مدرسه ضمانت اجرایی ندارد، اتفاقا در قانون 50 هزار تومان جریمه برای متخلفینی که به دستور همیار پلیس بی‌توجهی می‌کنند درنظر گرفته شده است. بنابراین اگر کسی به دستور پلیس مدرسه توجهی نکند و درمحل پلیس هم حضور داشته باشد، 50 هزار تومان جریمه در قانون پیش‌بینی شده است. با این تفاصیل روشن است حضور پلیس مدرسه نیز ضمانت اجرایی دارد.
کاشانی جامعه‌شناس آموزش‌های حضوری و عینی دانشآموزان در شهرک‌های راهنمایی و رانندگی را موثرترین شیوه انتقال احترام به قوانین دانسته و می‌گوید: «تاثیرگذاری حضور فیزیکی و مشاهدات عینی بچه‌ها در چنین مکان‌هایی ده‌ها برابر سی‌دی‌های آموزشی اثرگذاری داشته و در مقوله نهادینه کردن احترام به قوانین راهنمایی و رانندگی تاثیر گذارند. مضاف بر این نباید نوع برخورد پلیس سرچهارراه‌ها، گل دادن آنها به دانشآموزان و حتی اهدای لباس پلیس به دانشآموزان را در ایام بازگشایی مدارس و نیز درطول سال تحصیلی نادیده گرفت. همه این حرکت‌ها تاثیرات پایداری در ذهن دانشآموزان باقی می‌گذارند و تصاویر خوبی در ضمیر ناخودآگاهشان بایگانی می‌کنند.»
گردش به راست 100
هزار تومان جریمه و 5 نمره منفی
مدرسه فرزندش دیر شده است. به پل دوم ابوذر (شرق تهران) که می‌رسد، سر چهارراه پشت چراغ قرمز می ماند. یک راه دررو به ذهنش می‌رسد، به راست گردش کند! برای مدت طولانی در فرهنگ رانندگی گردش به راست نه تنها تخلف محسوب نمی‌شده، بلکه در دراز مدت به عنوان راه دررو از چراغ‌قرمز ملکه ذهن رانندگان شده است. همین امر سبب برخورد سلیقه‌ای با این مقوله شده بود. در برخی مکان‌ها و چهارراه‌ها جریمه نوشته می‌شد و در برخی موارد خیر.
اما خوشبختانه اخیراً تکلیف این مورد به واسطه قانون کاملاً مشخص شده است. سرهنگ عین‌الله جهانی، معاون آموزش و فرهنگ ترافیک پلیس راهنمایی و رانندگی تهران بزرگ در این باب برایمان توضیح می‌دهد: «برابر مواد صد و یک و صد و دو مقررات راهنمایی و رانندگی، چراغ قرمز به معنای ایست کامل بوده و تا چراغ سبز نشده، راننده حق حرکت دوباره را ندارد. اگر تابلوی ویژه‌ای درخصوص مجاز بودن گردش به راست در تقاطع وجود داشته باشد، صرفاً در آن صورت راننده اجازه خواهد داشت که پشت چراغ قرمز گردش به راست را انجام دهد. لازم به توضیح است که درحال حاضر چنین تقاطع‌هایی مجهز به دوربین کنترل هوشمند هستند و چنانچه در پاره‌ای موارد تابلو گردش به راست وجود داشته باشد، بالطبع در آن ضلع از چراغ قرمز دوربین نصب نشده است.»
این مروج فرهنگ ترافیک ادامه می‌دهد: «باید صراحتاً گفت که تعداد این قبیل تقاطع‌ها که درحال حاضر تابلو گردش به راست دارند- در سطح شهر تهران- بسیار انگشت‌شمار بوده و در اغلب موارد گردش به راست تخلف محسوب می‌شود، توسط دوربین‌ها ثبت شده و گردش به راست غیرمجاز در تقاطع‌ها جریمه‌ای 100 هزار تومانی و 5 نمره منفی درپی خواهد داشت. چراکه اولاً تخطی به حقوق عابرین پیاده است که با سبز شدن چراغ درحال عبورند و درثانی برای خودروهایی که در حال حرکتند بعضاً اخلال و کندی حرکت را فراهم می‌کنند.»
اجرای طرح کنترل گذرگاه‌های عابر پیاده
از اول مهرماه
این‌طور که از صحبت‌های سرهنگ عین‌الله جهانی معاون آموزش و فرهنگ ترافیک پلیس راهنمایی و رانندگی تهران بزرگ برمی‌آید، امسال مهرماه نگاه ترافیکی و همین‌طور آموزشی و فرهنگی پلیس راهور تهران بیشتر بر مسئله کنترل گذرگاه‌های عابر پیاده به جهت پیشگیری از تخلفات در این محدوده‌ها و همین‌طور رعایت مقررات مربوط به گذرگاه‌های عابر توسط رانندگان خودرو، موتورسیکلت‌ها و نیز عابرین پیاده معطوف است.
این کارشناس مسائل ترافیکی در گفت‌وگو با گزارشگر کیهان توضیح می‌دهد: «حوادث مربوط به عابرین پیاده در پایتخت در مقایسه با سایر انواع تصادفات قابل توجه بوده و لازم است با یک عزم مردمی و با مشارکت همه کاربران ترافیکی طرحی را که پلیس راهور تحت عنوان کنترل گذرگاه‌های عابر پیاده پیش‌بینی کرده- درحال حاضر مرحله اطلاع‌رسانی، آموزش و فرهنگ‌سازی آن را دنبال می‌کنیم- از مهرماه به صورت یک طرح جامع به مرحله اجرایی برسد. ما امیدواریم با همراهی کاربران ترافیکی پلیس راهور و با شروع سال تحصیلی جدید که تردد دانشآموزان را نیز در معابر خواهیم داشت، علاوه بر کاهش تخلفات و تصادفات مربوط به عابرین ان‌شاءالله سال تحصیلی خوش‌یمنی را آغاز کنیم.»
وی در ادامه با جدیت به متخلفین هشدار می‌دهد: «در صورتی که راننده وسیله نقلیه به گذرگاه عابر تخطی کند، توسط مأمورین بادوربین‌ها به مبلغ 200 هزار ریال و در صورت عبور از گذرگاه عابر پیاده که به معنی تخلف از چراغ قرمز است به مبلغ یک میلیون ریال جریمه خواهد شد و 5 نمره منفی نیز در کارنامه راننده ثبت می‌شود.»
در این بخش از صحبت‌های سرهنگ گلایه‌های شماری از رانندگان را به خاطر می‌آورم که تصورشان این بوده که با ایستادن پشت چراغ قرمز تخلفی انجام نداده‌اند و آماری اشتباهی در برگ جریمه‌شان به ثبت رسیده است.
جای توجیه
توجه به قانون داشته باشیم
ابراهیمیان با سابقه 25 ساله رانندگی تاکسی در حالی که ظرف کوچک ناهاری‌اش را به دست گرفته، در پناه سایه باریکی روی پا ایستاده و غذایش را صرف می‌کند. دلم برایش می‌سوزد. سال گذشته و سال قبل‌تر هم که به پایانه تاکسی‌های واقع در میدان امام خمینی (ره) سرزدیم، وضعیت به همین منوال بود. نه سایبانی، نه آب سردکنی و نه حتی نیمکتی برای استراحت چند لحظه‌ای رانندگان؟
وی گله‌مندانه می‌گوید: «الان برای همه پایانه‌های سطح شهر سایبان نصب کرده‌اند از شهرک غرب گرفته تا میدان شوش. الا این مکان و این پایانه!»
از وی سؤال می‌کنم: مهم‌ترین مشکلی که با آن روبه‌رو هستید، چیست؟ وی لبخند تلخی می‌زند و می‌گوید: «در کار ما همه‌اش چالش و مشکل است، دخترم!»
این راننده تاکسی یک قبض یک میلیون و هشتاد هزار تومانی جریمه برای 5 ماه در جیب دارد. از وی سؤال می‌کنم: شما که با تجربه‌اید دیگر چرا؟ شما که باید به‌ویژه در این ایام - آغاز مهر- الگو باشید. ابراهیمیان پاسخ می‌دهد: «خودم هم نمی‌دانم چطور تخلف کرده‌ام؟! شاید پشت چراغ قرمز یک کمی سپر جلوی ماشین روی خط عابر پیاده قرار داشته، دوربین‌ها تخلف ثبت کرده‌اند و یا چراغ سبز بوده و روی شماره 30 قرار داشته، یکباره از شماره 30 با یک جهش به 3 رسیده، من هم دستپاچه شده‌ام و برای سریع عبور کردن ثانیه‌ای قبل‌تر از قرمزشدن چراغ از خط‌کشی عابر پیاده رد شده‌ام. در حالی‌که این نقص چراغ است که به یکباره از شماره 30 به 3 می‌رسد و دستپاچگی راننده را رقم می‌زند.»
این راننده تاکسی در حالی که دیدش نسبت به عملکرد دوربین‌ها منفی است، ادامه می‌دهد: «این دوربین‌های هوشمند تا 5 سال دست بخش خصوصی‌اند. شاید به خاطر همین جریمه پشت جریمه ثبت می‌کنند!»
راننده کناری‌اش محمد شایگان نیز در تأیید صحبت‌های همکارش می‌گوید: «درست است که قانون باید اعمال شود، ولی نباید افراط‌کاری سبب شود که رانندگان دلسرد کار خود شوند.»
وی ادامه می‌دهد: «برگه جریمه را که دیدم واقعا متعجب شدم. چون اصلا یاد ندارم تخطی از چراغ قرمز کرده باشم. پیگیری کردم گفتند حتی اگر یک کمی قسمت سپر جلو یا تایر ماشین روی خط عابر پیاده باشد، دوربین‌ها جریمه را ثبت می‌کنند.»
وی درپاسخ به این سؤال که آیا امسال راننده سرویس مدرسه می‌شود یا خیر؟ می‌گوید: «به دردسرهایش نمی‌ارزد. ضمنا باید یک درصدی هم به تاکسی‌رانی بدهیم. مگر چقدر درآمدمان است که یک درصدی هم به تاکسی‌رانی بدهیم؟! بروم گردشی در سطح شهر کار کنم، عایدی‌ام بیشتر است.»
با همه دردهایی که متوجه شغل سخت و طاقت‌فرسای راننده تاکسی بودن است بایدگفت که توصیه‌ها و سختگیری‌های پلیس کاملا حق‌مدار و بجاست.
کوچکترین تخطی و نادیده گرفتن آن اولا سبب می‌شود که متخلفین بی‌توجه و سابقه‌‌دار جریح شده و بر تخلفات ریز اصرار بورزند. هرچند درعمل اصلا چیزی تحت عنوان تخلفات ریز وجود ندارد و همان‌طور که گفته شد در بدنه شهری همه عوامل زنجیروار به هم متصلند. چه بسا یک تخلف کوچک زمینه‌ساز خطاها و خطرهای بزرگ شود. بنابراین همگان چه سرنشینان خودروها، چه راکبین موتورسوار و چه عابرین پیاده همگی باید مطیع قوانین بوده و در تخطی از قوانین به جای توجیه، توجه به خرج دهند.