باید در برابر تغییرات گسترده اقلیمی20 سال‌آینده آماده شویم
سرویس اجتماعی-
از ابتدای دی‌ماه، گزارش‌های هواشناسی خبر از بارش‌های سیل‌آسا و ورود سامانه‌های پربارش به آسمان کشور می‌دادند. ابرهای پربارشی که طی هفته‌های اخیر از غرب و جنوب غرب وارد کشور شده و استان‌های مختلف را سیراب و باعث شادمانی اهالی استان‌های مختلف شدند، اگرچه این سامانه‌های پربارش در بعضی مناطق نیز با خسارت‌های مالی و جانی همراه بودند، اما به طورکلی باعث افزایش حجم آب در سدهای کشور شدند که با توجه به وضعیت منابع آبی، می‌تواند اتفاقی مثبت باشد. چندی پیش با آغاز بارندگی‌ها و وقوع سیل در استان‌های جنوبی کشور، رئیس‌فراکسیون محیط زیست مجلس شورای اسلامی در گفت‌وگو با کیهان اعلام کرده بود، «متاسفانه در کشور ما گاهی اوقات، باران به جای نعمت، نقمت است و این موضوع علاوه‌بر تغییرات اقلیمی گسترده که سراسر جهان را نیز درگیر کرده، به دلیل فراهم نبودن امکانات و زیرساخت‌های مقابله‌ای در برابر وقوع سیل و حوادث جوی اتفاق می‌افتد که متاسفانه هر یکی دوسال نیز شاهد چنین حوادثی در کشور هستیم.» اما تغییرات اقلیمی که کارشناسان زیادی درمورد آن صحبت کرده‌اند، باعث چه تحولاتی در محیط زیست خواهد شد؟
جزئیات تغییرات گسترده اقلیمی
طی 20 سال آینده
دکتر «تورج فتحی» کارشناس منابع آبی و محیط زیست در گفت‌وگو با کیهان با اشاره به مطالعات سازمان حفاظت محیط زیست در رابطه با تغییرات اقلیمی گسترده طی 20 سال آینده اظهار داشت: این مطالعات نشان می‌دهند که تا سال 1420 دمای هوا در کشور با توجه به شرایط فعلی تا حدود 3 درجه سانتی‌گراد گرم‌تر می‌شود. از طرفی افزایش دما باعث افزایش تبخیر شده و منابع آبی ما خصوصاً در مخازن سدها، تالاب‌ها و دریاچه‌ها تحت تاثیر قرار می‌گیرند. علاوه‌براین پیش‌بینی شده است که فصول بارشی نیز تغییر کند، به عبارتی، پیک بارش‌ها در کشور ما معمولاً بین اسفند تا فروردین‌ماه اتفاق می‌افتد، درحالی که پیش‌بینی‌ها نشان می‌دهند پیک بارندگی در کشور طی 20 سال پیش رو به سمت اردیبهشت و خرداد جابه‌جا خواهد شد؛ بنابراین باید توجه داشت که تغییر فصل بارندگی روی تولید محصولات کشاورزی نیز اثرگذار خواهد بود و لازم است برای این وضعیت آمادگی داشته باشیم.
افزایش میزان بارش‌ها
در 20 سال آینده
فتحی با بیان اینکه طبق مطالعات، بارش‌ها در 20 سال آینده مقداری افزایش می‌یابند، ادامه داد: با وجود اینکه طبیعت ایران توام با خشکسالی است و این وضعیت تشدید می‌شود، اما در زمان‌هایی که در تَرسالی قرار می‌گیریم، متوسط بارندگی‌ها تا حدود بیش از 20 درصد افزایش پیدا می‌کنند. این بارندگی‌ها به صورت حدّی اتفاق می‌افتند و مثل معمول نیستند. بارندگی‌های طبیعی از آبان‌ماه شروع و تا اواخر اردیبهشت ادامه پیدا می‌کرد، اما با توجه به مطالعات جدید، پائیز و زمستانی خشک در پیش خواهیم داشت و در فواصل اردیبهشت و خرداد شاهد بارش‌های شدید خواهیم بود. به عبارتی بارندگی‌ها مقداری بیش از حد میانگین هستند و ممکن است بین 280 تا 330 میلی‌متر باران و برف ببارد، حال آنکه مشکل این‌جاست بارش‌ها به‌صورت حدی و سیلابی رخ خواهند داد.
افزایش طول دوره‌های خشکسالی
در تغییرات اقلیمی جدید
وی در مورد اعتبار مدل‌های مطالعاتی درباره تغییر شرایط اقلیمی ایران، افزود: مدل‌های مطالعاتی که در ایران استفاده می‌شود، مدل‌های در دسترسی هستند که در بیش از 40 کشور دنیا همچون آلمان، فرانسه، ایتالیا، ژاپن، ویتنام، مالزی و بعضی از کشورهایی که به دلیل افزایش سطح دریاها تحت تاثیر قرار می‌گیرند استفاده می‌شود تا بتوانند تغییرات اقلیمی را پیش‌بینی کرده و اقداماتی انجام دهند تا با شرایطی که به وجود خواهد آمد، کمتر تحت تاثیر منفی قرار گیرند.
این کارشناس منابع آبی و محیط زیست به تشریح رخدادهای آب و هوایی که در سال‌های آینده در کشورمان پیش‌بینی می‌شوند پرداخت و گفت: پیش‌بینی می‌شود که خشکسالی‌ها تشدید و دوره‌های بازگشت آن نیز طولانی‌تر شود. به عبارتی اگر خشکسالی‌ها در پنج دهه قبل و قبل‌تر از آن در هر دوره 3 تا 7 سال طول می‌کشید، این‌بار دوره‌های خشکسالی ممکن است تا 11 سال طول بکشد و دوره‌های زمانی آن طولانی و شدیدتر باشد، ضمن اینکه در چنین وضعیتی با افزایش دما رو‌به‌رو خواهیم شد. نکته دیگر آن است که در خشکسالی طبیعتِ قدیم ایران، پیک افزایش دما بین ساعات 11 تا 16 بوده است، اما شرایط تغییر اقلیمی، رخدادهای جدیدی رقم زده است که در طی روز، حد افزایش دما از 8:30 صبح شروع شده و تا 6:30 بعدازظهر طول می‌کشد. به عبارتی در طول روز گرمای بیشتری در بازه زمان بیشتری تجربه می‌شود.
لزوم توجه به طرح‌های حفاظتی
در برابر تغییرات گسترده اقلیمی
فتحی با تاکید بر لزوم برنامه‌ریزی و مطالعه برای مواجهه با تغییرات اقلیمی گسترده در کشور اظهارداشت: به عنوان مثال باید زمان کشت و برداشت محصولات کشاورزی کم کم تغییر کند، زیرا همزمان با این تغییرات ممکن است برخی محصولات دچار آفات و خسارت‌هایی شوند، بنابراین باید برنامه‌ریزی شود تا با کمترین خسارت، خودمان را با شرایط اقلیمی جدید تطبیق دهیم و جلوی دفع آفات را بگیریم و بتوانیم محصولات کشاورزی خود را با شرایط اقلیمی جدید منطبق کنیم.
وی با بیان اینکه از حدود 10 یا 15 سال قبل در کشور آثار تغییرات اقلیمی دیده شده است و پدیده‌های زیست‌محیطی به صورت دهه‌ای رخ می‌دهند، گفت: اکنون می‌توان شرایط را برای سازگاری بیشتر فراهم کرد، یعنی به کشاورزان باید آموزش داده شود تا در سال‌های آینده با تغییراتی که ایجاد می‌شود، چه محصولاتی را و در چه ماه‌هایی کشت کنند که خسارت کمتری به آنها وارد شود. باید توجه داشت که در جاهایی که به آبخوان‌های ما خسارت وارد شده، در یکی دو دهه قبل برداشت بی‌رویه داشتیم، بنابراین از این به بعد باید طرح‌های حفاظتی را جدی گرفته و اجرا کنیم.
مواجهه با تغییرات گسترده اقلیمی
نیازمند رویکردی همه‌جانبه در کشور
اکنون با عنایت به تغییرات اقلیمی گسترده که کشورمان را مانند بسیاری از مناطق دنیا تحت تاثیر قرار داده است، لازم است مطالعات بیشتری در این زمینه انجام شود و نهایتاً در برابر افزایش میزان بارش‌ها که عمدتاً به صورت حدّی و یکباره رخ می‌دهند در آمادگی کامل قرار بگیریم، در غیر این‌صورت ممکن است در سال‌های پیش‌رو بازهم شاهد وقوع سیل و خسارت‌های مختلفی باشیم. طبیعی‌است که چنین برنامه‌ای نیازمند توجه همگانی است و اقدام یکجانبه از سوی سازمان محیط زیست، وزارت جهادکشاورزی، وزارت نیرو و راه و شهر‌سازی و سایر نهادهای مرتبط با این مسئله کفایت نمی‌کند. سمیه رفیعی، رئیس‌فراکسیون محیط زیست در این رابطه به کیهان گفته بود: باید تهدیدها را با برنامه‌ریزی و فراهم کردن زیرساخت‌ها به فرصت تبدیل کرد، حال آنکه اکنون برنامه‌ای برای استفاده از سیلاب‌ها نداریم و زیرساخت‌ها نیز برای آن آماده نیستند. به عنوان مثال باید رویکردی در برنامه هفتم توسعه کشور نسبت به مسائلی همچون وقوع سیل و حوادث طبیعی داشت و سپس عملکردی پیشگیرانه در پیش گرفت. پیشنهاد می‌شود تا خصوصاً در مناطقی که پیش‌بینی وقوع سیل زیاد است، استفاده از فناوری‌ها و ابزاری‌هایی که در کنترل سیلاب و جمع‌آوری آب‌های سطحی کمک می‌کنند، از اولویت‌های ضروری قرار گیرند تا دیگر شاهد اتفاقات ناگوار جوی در کشور نباشیم.