پرسش:
حضرت فاطمه(س) به عنوان مادر امامان معصوم(ع) از چه ویژگی‌ها و خصائصی برخوردار بودند، لطفاً اهم آنها را بیان کنید؟
پاسخ:
در بخش نخست پاسخ به این سؤال به برخی از اهم خصائص حضرت فاطمه(س) شامل: 1- ام‌العلوم 2- ام‌الفضائل 3- ام‌الکتاب 4- ام‌ابیها پرداختیم. اینک در بخش پایانی دنباله مطلب را پی می‌گیریم:
4- ام‌ابیها
آنچه در معنی‌ام کثیرالاستعمال است و از آن غالباً اراده می‌کنند، همان معنای اصل است. ام‌الکتاب، ام‌الطریق، ام‌القری، ام‌القوم و ام‌الوجود و ام‌الخبائث و... به همین معنا آمده است. ام‌ابیها را در چند وجه تحلیل و تفسیر کرده‌اند: وجه اول اینکه حضرت فاطمه(س) ثمره شجره نبوت و مقصود اصلی پدر و مادر است، یعنی همان فرزندی است که پیغمبر می‌خواست و مقصودش بود. بنابراین ام‌ به معنی مادر در این مقام نیست بلکه به معنی قصد است و اصل و مقصود، و این معنا با مطابقت اراده لغو بین بلکه اهل حدیث درست در می‌آید. وجه دوم اینکه این گونه تعابیر که در عرب و عجم شایع است از باب شدت مودت و محبت و مهربانی است، و مبالغه در کثرت شفقت و دوستی پدر به فرزند خود می‌باشد. بنابراین «ام‌ابیها» به طریق حقیقت نیست بلکه عبارتی است که معمول بین پدران و فرزندان از راه عطوفت و مهربانی گفته می‌شود. در حدیث مذکور پیامبر(ص) هم بر همین معنا اشاره می‌کند «یحبها و یکنیها بام ابیها» از شدت محبت و مهربانی کنیه او را به ام‌ابیها
نامید.
وجه سوم اینکه چون «آمنه بنت وهب» مادر پیامبر(ص) رحلت کرد، «فاطمه بنت اسد» از آن حضرت که هشت ساله یا کمتر بود، کفالت و حضانت می‌کرد، ‌و پس از ولادت فاطمه زهرا(س) تا زمان رحلت پدر بزرگوارش چه در مکه و چه در مدینه، ‌مهر و محبت و مودت فوق‌العاده ای نسبت به فاطمه(س) ابراز کرد، و چون هیچ محبتی برابری با محبت مادر نمی‌کند، گویا پیامبر(ص) فرمود: ای فاطمه! مادر من نمرده است و تو مادر منی. یعنی به بیان دیگر پیامبر اکرم(ص) را سه مادر بود. مادر اصلی، مادر شرافتی و مادر محبتی. وجه چهارم اینکه چون آیه شریفه «النبی اولی بالمومنین من انفهسم و ازواجه امهاتهم» (احزاب- 6) در مدینه نازل شد و زوجات پیامبر(ص) هر یک به کنیه «ام‌المومنین» مفتخر شدند و همگی امهات مومنین و مومنات گردیدند. جناب فاطمه زهرا(س) پس از این تشریف برای خود شرف و مزیتی خواست،‌و خاطرش آزرده گردید. پس پیامبر اکرم(ص) حضرت فاطمه(س) را چون جان شیرین در بغل گرفت و بوسید و بویید و بدین کنیه‌اش خواند و نامید. یعنی اگر زنهای من مادرهای امت من هستند، تو بالاتر از ایشان از حیث رتبه و قدر و منزلت هستی و در واقع تو مادر منی «ام‌ابیها»
5- اسماء و القاب مبارکه فاطمه(س)
در مجمع‌البحرین ذیل کلمه لقب آمده است که لقب بعد از کنیه ممدوح است. و آن یا مشعر بر مدح است یا ذم. اکرام و اعظام مومن هم به این است که او را به نام نخوانند، بلکه به لقب ممدوح او را خطاب کرده و تعظیم و احترام نمایند. در روایت مجمع‌البحرین آمده: حق‌المومن علی اخیه ان بسمیه باحب اسمائه» حق و مومن نسبت به برادرش این است که او را با بهترین و دوست‌داشتنی‌ترین نامها بخواند و بنامد. همچنین پیامبر(ص) می‌فرماید: اولین بخشش و عنایت شما نسبت به فرزندانتان، انتخاب نام نیکو می‌باشد. (وسایل الشیعه، ج 15، ص 115) بنابراین کثرت اسماء و القاب از برای هر کس،‌ دلیل بر شرافت قدر و منزلت و علو مقام او است، و هر لقب هم اشاره به وصف مخصوص مشهور آن موصوف است که از ذکر آن موصوف شناخته می‌شود. در روایت ابوجعفر قمی اسمای حضرت فاطمه(س) بدین گونه آمده است: فاطمه، بتول، حصان، حره، یسره، عذرا، زهرا، حورا، مبارکه، طاهره، زکیه، راضیه، مرضیه، محدثه، مریم کبری، صدیقه کبری، و در آسمان: نوریه، سماویه، و حانیه (مناقب ابن شهر آشوب، ج 3، ص 406) و اسمای دیگری غیر از القاب مسطوره و کتب مناقب و دعوات بسیار دیده شده است، که در اینجا به همین میزان بسنده می‌کنیم.