جیمبو بله؛ شهر موشکی نه!
انوشه میرمرعشی
بدون شک برنامه‌های تلویزیونی بر ذهن و روان کودکان و نوجوانان بسیار تأثیرگذار است. درباره تأثیرات منفی برنامه‌های تلویزیونی نامتناسب با سن و یا با محتوای مضر بر کودکان و نوجوانان و البته تأثیرات مثبت برنامه‌های خوب و مناسب بر کودکان و نوجوانان تحلیل‌های گوناگونی گفته و نوشته شده است.
اما شاید درباره تأثیر مثبت ایجاد نگرش سیاسی در کودک و نوجوان و صاحب تفکر و اندیشه شدن او در زمان بروز حوادث اجتماعی و سیاسی کمتر سخن به میان آمده باشد. اتفاقی که نوع تأثیر مثبت آن را در ساخت چند انیمیشن و حتی ساخت سریالی مثل «گاندو» بر کودکان و نوجوانان شاهد بوده‌ایم...
کودکان و نوجوانان گاندودوست!
در طول شب‌هایی که سریال «گاندو» از شبکه سه پخش می‌شد، هیجان و شوق دختران و پسران نوجوان و حتی کودکان برای دنبال کردن این مجموعه نمایشی، بسیاری از خانواده‌ها و والدین آنها را به تعجب وامی‌داشت. اصرار برخی از این نوجوانان برای دیدن بازپخش گاندو از شبکه سه و شبکه افق، کنجکاوی و پرسیدن سؤال‌های متعدد درباره مسئله جاسوسی و دشمن، تکرار دیالوگ‌های قهرمانان داستان، هیجان آنها از تسلط قهرمانان داستان بر رایانه و تکنولوژی‌های به روز مثل کوادکوپتر و... نشان از نیاز عمیق آنها به داشتن قهرمانانی ملموس، و نه خیالی و توهمی داشته و دارد.
نیازی که در کنارش، ایجاد نگرش سیاسی همچون تقویت حب به وطن، دشمن‌شناسی، عدالت‌خواهی و الگوگیری از قهرمانان را برای آنها به‌دنبال داشت...
این رویکرد مثبت البته قبلاً هم توسط شبکه پویا و نهال با هدف تحقق ایجاد نگرش سیاسی و ترویج روحیه عدالت‌خواهی و دشمن‌شناسی در کودکان و نوجوانان با ساخت چند انیمیشن دنبال شده بود.
اما متأسفانه رسانه‌های غربگرای داخلی وقتی پویانمایی‌هایی همچون «بچرخ تا بچرخیم» [به نویسندگی محمد سرشار و کارگردانی رسول آذرگون] و «شهر موشکی» [به کارگردانی رسول آذرگون و تهیه‌کنندگی میلاد حاجی پروانه] ساخته و از شبکه پویا و نهال پخش شد، به شدت برافروخته شدند و به ساخته شدن آنها انتقاد کردند. ساخت این انیمیشن‌ها را اقدامی جناحی!! تلقی کرده و سازندگان این دو کار را محکوم کرده بودند. درحالی‌که این دو انیمیشن دو کار استراتژیک کودک با هدف دشمن‌شناسی بود.
سیاست و سرگرمی
یکی از انتقاداتی که جماعت غربگرا از ساخت انیمیشن‌هایی چون «شهر موشکی» می‌کردند این بود که نباید دنیای ذهنی کودکان را با طرح مسائل سیاست آلوده کرد. اما آیا نظام انیمیشن‌سازی در کل جهان انیمیشن‌ها را جدا از فضای سیاسی کشورهای سازنده می‌سازد؟
جواب قطعا خیر است...
می‌توان ادعا کرد یکی از سیاسی‌ترین انیمیشن‌های غربی که از صداوسیمای جمهوری اسلامی بارها و بارها پخش شده، انیمیشن «جیمبو» است. جیمبو جت کوچک انگلیسی که در هر قسمت کاری بزرگ برای بریتانیای کبیر [البته امروز صغیر] انجام می‌دهد... در یک قسمت بابانوئل را به تمام مستعمره‌های انگلستان در آفریقا و آسیا و البته به استرالیا و کانادا می‌رساند تا به کودکان هدیه کریسمس بدهد. در قسمتی دیگر مجیز «شاتل سیدنی» را می‌گوید و در قسمتی دیگر فضانورد روسیه را تحقیر می‌کند. در یک قسمت خدمات شایان انگلستان به کشورهای آفریقایی را متذکر می‌شود و خلاصه همیشه افتخارات بریتانیا را به کودکان جهان نشان می‌دهد...
این نوع نگاه انگلیسی‌ها البته نه تنها در انیمیشن‌هایشان که حتی در سریال‌سازی‌های خودشان و حتی مستعمره بزرگ‌شان یعنی کانادا هم کاملاً جاری و ساری بوده و همچنان هست. مثلا در هر قسمت از «قصه‌های جزیره» که داستان‌هایش در جزیره پرنس ادوارد روایت می‌شد؛ همیشه تصویر ملکه ویکتوریا - ملکه‌ای که مدعی بود خورشید در سرزمین‌هایش غروب نمی‌کند- یا روی گل‌سینه هتی کینگ!، اولیویا یا جانت و... نشان داده می‌شد و یا روی دیوار پشت صحنه شخصیت‌ها به تصویر کشیده می‌شد.
در ضمن از مجیزگویی خاندان سلطنتی و تعریف مداوم از خاندان‌های اعیان بریتانیایی در آن سریال که بگذریم از نگاه تحقیرآمیز سازندگان آن نسبت به ایرلندی‌ها، فرانسوی‌ها و آلمانی‌ها به این راحتی‌ها نمی‌توان گذشت...
و همه اینها در حالی است که هیچ‌گاه از سوی منتقدین غربگرا به جهت‌گیری‌های استعماری و استکباری این محصولات فرهنگی عجین‌شده با مواضع سیاسی غربی، که مخاطب کودک و نوجوان دارد، اعتراضی صورت نمی‌گیرد.
کلام آخر
واقعیت این است که کودک و نوجوان ایرانی باید دشمنان کشور و اعتقادات خود را بشناسد. عمیقا دلیل شعارهای مردم سرزمینش علیه کشورهای «اسرائیل، آمریکا، انگلیس و...» را بفهمد و در درجه بعدی نسبت به روش‌های دشمنی این کشورها با وطنش آگاهی پیدا کند.
همچنین راه‌های مقابله با توطئه و فتنه‌گری دشمن را در قالب همین کارتون‌ها و سریال‌ها بیاموزد تا برای فردای ایران فردی وطن‌دوست و حق‌گرا باشد.
بنابراین لازم است که سازندگان متعهد و انقلابی برنامه‌های تلویزیونی کودک و نوجوان بدون ترس از سرزنش و اعتراضات جماعت غربگرا به ساخت انیمیشن، سریال و... با رویکرد ایجاد نگرش عمیق و صحیح سیاسی در مخاطبان خود اقدام کنند.