پرسش:
برای اینکه یک نهضتی را مقدس و متعالی به حساب آوریم چه ملاک‌ها و معیارهایی وجود دارد؟
پاسخ:
به‌طور کلی می‌توان گفت علل و دلایل اینکه یک نهضت مقدس و متعالی شمرده می‌شود و سیادت روحانی بر افکار و عقول مردم پیدا می‌کند چند چیز است:
1- پاکی و قداست هدف
در درجه اول پاکی و طهارت و قداست هدف و مقصد است، و نهضت باید از هرگونه شائبه آلودگی و اهداف ناپاک منزه باشد. یعنی آلوده به اغراض شخصی و منافع مادی و مطامع و حرص‌ها و آزها و جاه‌طلبی‌ها و شهوت‌رانی‌ها و خودخواهی‌ها و خودپرستی‌ها و تعصب‌ها و قومیت‌ها و حمیت‌ها نباشد. به‌خاطر خدا و امر خدا و توحید و عدل و قیام به قسط به حریت و حمایت از مظلوم و دفاع از ضعفا، به‌خاطر انسانیت و جامعه انسانی و اصول مقدس جوامع بشری نهضتی برپا شود. که اگر این اهداف و کلمات مقدس عدالت و حق و حریت و حمایت از ضعفا و محرومین و... از قاموس بشریت محو شود دیگر حرکت و نهضت مقدس به حساب نمی‌آید.
2- شعله‌ای در میان یأس‌ها و ناامیدی‌های مطلق
دلیل دوم مقدس و متعالی بودن نهضت‌ها این است که در ظلمت‌های متراکم و در میان یأس‌ها و ناامیدی‌های مطلق، در مواقعی که ستاره‌ای در آسمان بشریت و انسانیت دیده نمی‌شود مانند برقی می‌درخشد، و مانند شعله‌ای حقانی فرا راه آدمیان ظاهر می‌شود، حرکتی است در میان سکون‌ها و ندایی است در سکوت و خاموشی مرگبار. برقی است در تاریکی و قلیلی است در برابر کثیر و لذا مورد تصویب عقلای خودپرست واقع نمی‌شود.
3- وجود درک قوی و بصیرتی نافذ و پشت‌پرده ظواهر را دیدن
دلیل سوم مقدس و متعالی بودن نهضت‌ها این است که با یک درک قوی و یک بصیرت نافذ که پشت‌پرده ظواهر را می‌بیند و به عبارت معروف درخشد، خام چیزی را که دیگران در آینه نمی‌بینند می‌بیند. و قرآن کریم بر اینکه در نهضت‌های مقدس بصیرتی و احساسی قوی موجود است، و آنها چیزی را حس می‌کنند که دیگران حس نمی‌کنند، تصریح دارد در نهضت امام حسین(ع) یک درک قوی و بصیرت نافذی وجود داشت که آن جریان پشت‌پرده ضد اسلامی امویان را که مردم ظاهربین نمی‌دیدند، می‌دید. ابوسفیان در خانه عثمان گفت: حق و معنا و بهشت و جهنم همه دروغ است و همه عالم ملک است و سلطنت! اما زمانی که امام حسین(ع) فرمود: «و علی الاسلام السلام اذقد بلیت الامّه براع مثل یزید» زمانی که فردی مثل یزید حاکم مسلمانان می‌شود در آن شرایط باید فاتحه اسلام را خواند! (بحارالانوار، ج44، ص326) این حقیقتی بود که امام حسین(ع) درک می‌کرد و دیگران آن را درک نمی‌کردند. آری امام حسین(ع) به دست یهود و نصاری و مجوس یا مشرکین عرب کشته نشد، بلکه به دست مسلمانان و دوستان پدرش شهید شد و حتی به دست شامیان به شهادت نرسید بلکه به دست کوفیان شهید شد، و این همان عدم درک قوی و بصریت نافذ مردم مسلمان بود که با اموال فراوان تطمیع شده بودند و اهداف پشت‌پرده ظواهر مادی را که امام حسین(ع) می‌دید آنها نمی‌دیدند! امام حسین(ع) در حقیقت هم با ظلم مبارزه می‌کرد و هم با جهالت مردم. بنابراین سه عامل اصلی 1- قداست، تعالی و عظمت هدف 2- شرایط خاص محیطی و غلبه ظلمت‌ها و ناامیدی‌های مطلق 3- و بالاخره عدم درک قوی و بصیرتی نافذ و پشت‌پرده ظواهر را دیدن از مهم‌ترین دلایل تقدس و تعالی یک نهضت به حساب می‌آید، و نهضت امام حسین(ع) هر سه ویژگی را در حد اعلا داشت.