براساس آیه 61 سوره آل‌عمران، امیرمومنان علی(ع) نفس و جان پیامبر(ص) است. بنابراین آن حضرت(ع) باطن پیامبر(ص) و حقیقت اوست. این مطلب را از روایات بسیاری نیز می‌توان به دست آورد. از جمله روایاتی که بیان می‌کند نور آن دو در مقام امرالله یکی بوده است. آنان همان طوری که در مقام امر و نور و روح، یکتا و یگانه هستند در مقام خلق که همان مقام نفس است نیز یکتا و یگانه هستند.
خداوند در آیات قرآن فضایل و مقاماتی برای آن حضرت بیان کرده و روایات تفسیری از پیامبر(ص) و امامان معصوم(ع) و روایات اهل‌سنت و تشیع و منابع آنان نیز به تفصیل درباره این فضایل سخن گفته‌اند.
از جمله این فضایل و مقامات می‌توان به مقام هادی امت اشاره کرد. خداوند در آیه 7 سوره رعد می‌فرماید: و یقول الذین کفروا لولا انزل علیه آیه من ربه انما انت منذر و لکل قوم هاد؛ و آنان که کافر شده‌اند می‌گویند: «چرا نشانه‌ای آشکار از طرف پروردگارش بر او نازل نشده است؟» ای پیامبر، تو فقط هشداردهنده‌ای و برای هر قومی هدایت‌کننده‌ای هست.
در روایات رسیده از پیامبر گرامی، این آیه در مورد امیرمؤمنان(ع) تفسیر شده و پیامبر(صلی‌الله علیه و آله) فرموده است: منظور از این هشداردهنده من هستم و منظور از این هدایتگر، علی است.
این روایات از اهل سنت نقل شده است. برای نمونه از مجمع‌البیان طبرسی این موارد را نقل می‌کنیم:
1- «ابن عباس» آورده است که پس از محزول آیه مورد بحث، پیامبر گرامی فرمود: «انا المنذر و علی الهادی من بعدی، یا علی بک یهتدی المهتدون؛ منم، آن هشداردهنده و علی نیز پس از من هدایتگر و ارشادکننده است؛ آنگاه رو به امیرمؤمنان کرد که: علی جان! هدایت‌پذیران و راه یافتگان به سوی حق و عدالت، به وسیله تو و به نور تو راه درست را می‌پذیرند و راه می‌یابند.»
2- «حاکم حسکانی» در «شواهد‌التنزیل» آورده است که پیامبر گرامی روزی در حالی که امیرمؤمنان نزدش بود آبی برای وضو خواست و پس از وضو دست علی را گرفت و بر سینه خود چسبانید و فرمود: «انما انت منذر...» علی جان! تو هشداردهنده هستی؛ و آنگاه دست بر سینه آن بزرگوار نهاد و فرمود: «انک مناره الانام و غایه الهدی و امیر القری و اشهد علی ذلک انک کذلک»؛ علی‌جان! تو روشنگر راه مردم، مشعل روشنی‌بخش هدایت و اوج آن و سالار و بزرگ جامعه‌ها و شهرها و تمدن‌ها هستی و من گواهی می‌دهم که تو به راستی در خور این مقام و این عناوین هستی و این گونه‌ای.
این روایت را ثعلبی در تفسیر خود از عطاء بن سائب از سعید بن جبیر از ابن عباس آورده است. («تفسیر برهان» ج 1 ص 519، و «بحارالانوار» ج 9 ص 75، و «تفسیر ابوالفتوح رازی» ج 6 ص 463، و «تفسیر المیزان» ج 11 ص 360، و «مناقب» ابن شهر آشوب ج 1 ص 567).
سیوطی گوید: ابن مردویه از ابوبرزه اسلمی نقل می‌کند که او گفت: سمعت رسول‌الله یقول: «انما انت منذر» و وضع یده علی صدر نفسه، ثم وضعها علی صدر علی و یقول: «لکل قوم هاد»؛ پیامبر خدا(ص) می‌فرماید: تو تنها انذارکننده‌ای و آن حضرت دستش را بر سینه خودش گذاشت و سپس دستش را بر سینه علی گذاشت و می‌گفت: برای هر قومی هدایتگری است. («الدر المنثور» ج 4 ص 45؛ نگاه کنید: «شواهد التنزیل» ج 1 ص 297 و ص 298)
گفتنی است امامان معصوم(ع) پس از امیرمؤمنان علی(ع) همان هادیان امت هستند و امروز هدایت امت با امام زمان(عج) است.
فرزاد محمدخانی