مؤلفه‌های دولت انقلابی از مدیریت جهادی تا مبارزه با فساد
مهدی جبرائیلی تبریزی
گفتمان« دولت انقلابی» را رهبرمعظم انقلاب اسلامی بارها مطرح ومولفه‌ها وشاخصه‌های آن را بطور مفصل تبیین کرده‌اند. از نظر ایشان اندیشه و کنش انقلابی در تمام عرصه‌های حیات اجتماعی و کلان جامعه ایرانی تنها راه برون رفت از محدودیت‌ها، محرومیت‌ها و ممنوعیت‌هاست. به تعبیر دیگرحل مشکلات معلول هرعلتی(چه خارجی و چه داخلی) با عمل انقلابی و جهادی قابل حل است.
حضرت ایشان فرمودند: «ما هر جا یک مدیریت انقلابی فعال و پرتحرک داشتیم کارها پیش رفته است و هر جا مدیریت‌های غیرانقلابی و بی‌تحرک داشتیم کارها متوقف مانده یا انحراف پیدا کرده‌اند».
تجربه سال‌های پرپیچ وخم پس از انقلاب اسلامی در برهه‌ها و بحرانها شاهد این ادعاست.
ایشان پیرامون انتخابات ریاست‌جمهوری و انتخاب فردی برای ریاست دستگاه اجرائی کشور هم با توجه به شرایط داخلی و خارجی کشور، همین تعبیر را بارها مطرح و علاج رفع مشکلات را دولت انقلابی و حزب‌اللهی اعلام کردند.
در مقال حاضر به برخی از مولفه‌های دولت انقلابی‌اشاره خواهد شد.
فرهنگ محور اقدامات
مقام معظم رهبری بارها بر اولویت مسائل اقتصادی و معیشتی در شرایط فعلی کشور تاکید و راهکارها و رهنمودهای راهبردی هم دراین زمینه ارائه کرده‌اند. اما باید توجه داشت که از منظرایشان «اصلاح فرهنگ عمومی، ازهمه کارها مهم‌تر است؛ چون این کار، محور همه کارهای دیگر است» و به همین جهت فرمودند: «اولویّت بسیار مهمّ کشور، فرهنگ است».
و در چرائی این اهمیت ابراز داشتند که؛ «عزیزان من! فرهنگ از اقتصاد هم مهم‌تر است چرا؟ چون فرهنگ، به معنای هوایی است که ما تنفّس می‌کنیم؛ شما ناچار هوا را تنفّس می‌کنید، چه بخواهید، چه نخواهید؛ اگر این هوا تمیز باشد، آثاری دارد در بدن شما؛ اگر این هوا کثیف باشد، آثار دیگری دارد».
بنابراین «همه چیز مترتّب برفرهنگ است. فرهنگ حاشیه وذیلِ اقتصاد نیست، حاشیه و ذیلِ سیاست نیست، اقتصاد و سیاست حاشیه و ذیل بر فرهنگند». از این حیث می‌توان ادعا کرد که راهکارخیلی ازمعضلات اقتصادی هم مولفه‌های فرهنگی است.
الگوی مصرف، سبک زندگی، مباحث تربیتی، مسائل خانواده، نظام آموزشی و... ازشاخص‌های مهم و تاثیرگذار فرهنگی هستند که نقش کلیدی دراصلاح، ترمیم و اعتلای نظام معیشت عمومی دارند.
معتقد به اقتصاد درونزا و برون‌گرا
ایران کشوری دارای تنوع زیاد منابع و معادن خدادادی و ظرفیت‌های اقلیمی متنوع می‌تواند با مدیریت کارشناسی و متعهدانه به اقتصادی مقاوم در برابر هرگونه تکانه خارجی تبدیل شود.
وجود یک الگوی متناسب با نیازهای کشور و با مهندسی منطقه‌ای و جهانی برای اقتصاد داخلی و به تعبیر رهبر انقلاب «درونزا و برون‌گرا» با ویژگی‌های مردم‌بنیاد، دانش‌بنیان و عدالت‌محور به باروری اقتصاد داخلی خواهد انجامید.
کارگزاران پاک دست و شایسته
یکی از مشکلات دستگاه اجرائی، کارگزاران فاسد و غیرمتعهد در سطوح مختلف مدیریتی است. رانتخواری، ویژه‌خواری، سوءاستفاده از مقام و...از آسیب‌های مدیران فاسد و نالایق است.
امیرالمومنین (ع) با اشاره به این مهم سفارش فرموده‌اند: «کارگزارانت را پس از آزمایش به‌کار بگمار و با میل شخصی و بدون مشورت با دیگران آنها را به کارهای مختلف وادار نکن. که این نوعی ستمگری و خیانت است. کارگزاران دولتی را از میان مردمی با تجربه و باحیا، از خاندانی پاکیزه و با تقوا که در مسلمانی سابقه درخشانی دارند، انتخاب کن. زیرا اخلاق آنان گرامی‌تر و آبرویشان محفوظ‌‌تر و طمع‌ورزی‌شان کمتر و آینده‌نگری‌شان بیشتر است».
برنامه‌ریزی و عمل کارشناسانه
شتابزدگی و عدم مشورت در برنامه‌ها و سیاست‌ها آسیب‌های مدیریت کلان و جامع است. عمق‌بخشی و کیفی‌سازی برنامه‌ها و طرح‌ها اصل مهمی است که آثار عدم توجه به آن موجب خسارات جبران‌ناپذیر و فراوانی خواهد شد.
در این راستا استفاده از کارشناسان فن و پژوهش‌های انجام گرفته و همچنین تجارب گذشته(منفی و مثبت) نقش زیادی دارند.
پیغمبراکرم(ص) می‌فرمایند: «خدای متعال آن کسی را که کاری انجام می‌دهد و آن کار را به طور محکم و متقن انجام می‌دهد، دوست دارد».
و فرمودند: «خداوند رحمت کند کسی را که هر کاری را با اتقان و درست انجام دهد».
ترجیح عموم مردم بر خواص
تاریخ صدر اسلام و نیز تجربه دهها سال دوران پس از انقلاب اسلامی نشان داده که توده مردم همواره درکوران حوادث و ناملایمات از دین و نظام دینی حمایت و دراین راه از هیچ ایثار و نثاری دریغ ننموده‌اند. اما در آن روی دیگر قصه بودند وهستند ویژه‌خواران و ویژه‌خواهانی که همواره مانعی برسر راه این حرکت بوده‌اند و هستند. همانانی که برسر سفره آماده لهله زنان به چپاول نشسته‌اند. و اگر مورد اعتراض قرار گیرند، ادعای سهم از نظام می‌کنند.
امیرالمومنین (ع) به مالک‌اشتر سفارش فرمودند: «دوست داشتنی‌ترین چیزها در نزد تو، در حق میانه‌ترین، ودرعدل فراگیرترین، و درجلب خشنودی مردم گسترده‌ترین باشد. که همانا خشم عمومی مردم، خوشنودی خواص(نزدیکان) را از بین می‌برد. اما خشم خواص را خوشنودی همگان بی‌اثر می‌کند.
خواص جامعه، همواره بار سنگینی را برحکومت تحمیل می‌کنند زیرا در روزگار سختی یاریشان کمتر و در اجرای عدالت از همه ناراضی‌تر، و در خواسته‌هایشان پافشارتر، و در عطا و بخشش‌ها کم سپاستر و به هنگام منع خواسته‌ها دیر عذر پذیرتر، و در برابر مشکلات کم استقامت‌تر می‌باشند.
در صورتی که ستون‌های استوار دین و اجتماعات پرشور مسلمین و نیروهای دخیره دفاعی، عموم مردم می‌باشند. پس به آنها گرایش داشته و اشتیاق تو به آنان باشد». (نهج‌البلاغه، نامه 53).
و مردمداری و مهرورزی به آنان را مورد تاکید قرار دادند: «مهربانی با مردم را پوشش دل خویش قرار ده و با همه دوست و مهربان باش… زیرا مردم دو دسته‌اند: دسته‌ای برادر دینی تو ودسته دیگر هم نوع تو درآفرینش هستند. اگرگناهی ازآنان سر می‌زند یا بیماری‌هایی بر آنان عارض می‌شود، یا خواسته و ناخواسته‌اشتباهی مرتکب می‌شوند، آنان را ببخش و بر آنان آسان گیر، آن‌گونه که دوست داری خدا تو را ببخشاید و بر تو آسان گیرد».
مدیریت جهادی
تلاش بی‌وقفه در به کارگیری مؤثر ابزار و ظرفیت‌ها و مدیریت سرمایه‌های انسانی و غیرانسانی، مبتنی بر مبارزه در تمام عرصه‌های علمی، فرهنگی، سیاسی، اقتصادی با انگیزه الهی، جهت نیل به اهداف والای جامعه و رفع موانع موجود را می‌توان «مدیریت جهادی» نامگذاری کرد.
جهاد از مفاهیم دینی و اعتقادی است و همواره تداعی‌کننده ایثارو از خودگذشتگی است که فرد جهادگر بدون توجه منافع شخصی، مصالح هم‌نوعان خود را بدون هرگونه چشمداشتی و صرفا با قصد قربت در نظر می‌گیرد.
اخلاص در انگیزه و عمل نقش بی‌بدیلی در حل مشکلات مردم دارد. اخلاص نشانه حضور خداوند در تمام کارها و تصمیمات است. همین سبب ایجاد واهمه قدسی در فرد شده و از اینرو زمینه شکل‌گیری خیانت، تخلف، سوءاستفاده و... بوجود نمی‌آید.
مدیریت جهادی به مثابه موتور پیشران راهبرد مقاومت در سطح داخلی است و دقیقا به همین دلیل است که مقاوم‌سازی در اقتصاد رقم خواهد خورد. همین گفتمان نقش موثری در توفیق مقاومت اسلامی در عرصه بین‌المللی دارد.
درسایه مدیریت جهادی است که خودباوری، خداباوری، ولایت‌پذیری، پرکاری، تحول‌آفرینی، سخت‌کوشی، سرعت عمل در کارها، مشارکت‌پذیری، نهادینه کردن اخلاق در محیط زندگی و کار، تعمیق معنویت و بصیرت نافذ معنا و مفهوم پیدا می‌کند.
مدیریت جهادی کارآمدی دین در اداره جامعه را نمایان می‌سازد. همین عینیت‌سازی دارای آثار مبارکی است که گرایش به الگوی ایرانی اسلامی در سطح جهانی از آن جمله است. این حرکت، نقطه آغاز عبور از مرحله سوم فرایند تکاملی انقلاب اسلامی یعنی دولت اسلامی و ورود به مرحله بالاتر یعنی تشکیل جامعه اسلامی و آخرالامر تحقق تمدن اسلامی است.
رعایت عدل و انصاف
یکی از اصول مدیریت اسلامی رعایت عدالت اجتماعی است که یک مدیر اسلامی باید عدالت را در همه جا رعایت کند امام علی(ع) به مالک‌اشتر می‌فرماید: « با خدا و با مردم و با خویشاوندان نزدیک و با افرادی از رعیت خود که آنان را دوست داری انصاف را رعایت کن که اگر چنین نکنی ستم روا داشتی و کسی که به بندگان خدا ستم روا دارد خدا به‌جای بندگانش دشمن او خواهد بود».
سعه صدر
سعه صدر در مواجهه با مخالفان، مشکلات و بویژه مردم، از شاخصه‌ای هویتی دولت انقلابی است. رفتارچکشی با منتقدین بدون توجه به نقد منصفانه و عالمانه آنها آفت یک مدیر است.
علی(ع) در حکمت 176 می‌فرماید: «بردباری و تحمل سختی‌ها، ابزار ریاست است».
امید آنکه با دقت وحساسیت در انتخاب مدیر انقلابی گام اول و نهایی را در جهت پیشرفت و جهش نظام اسلامی و رفاه حال مردم خود برداشته و عزت و شکوه ایران و نظام اسلامی را بیش از پیش به جهانیان بنمایانیم.