انابه با انقطاع از غیر خدا
یکی از فرمانهای الهی به انسان این است: و َأَنِيبُوا إِلَى رَبِّكُمْ؛ و به درگاه خدای خود با توبه و انابه باز گردید (زمر، آیه 54) یا در جای دیگرمیفرماید: وَ أَنابُوا إِلَی اللهِ؛ خوشا به حال کسانی که... به سوی خدا انابه میکنند. (زمر، آیه 17)
مراد از انابه چیست؟ برای فهم انابه باید توجه داشت که این واژه و همچنین واژه «مُنیب» (زمر، آیه 8) از ثلاثی مزید است که ثلاثی مجرد آن یا اجوف یایی است؛ یعنی «ناب ینیب» است که به معنای «انقطع و ینقطع» است؛ یعنی شخص منیب کسی است که از غیر خدا به سوی خدا انقطاع پیدا کرده و بریده است. در حقیقت او «منقطع الی الله» است؛ یا از اجوف واوی است؛ یعنی از «ناب ینوب» که در این صورت به معنای شخصی است که مرتب در نوبت است و مرتب مراجعه میکند تا نوبت او بشود.
پس وقتی خدا فرمان انابه میدهد، به هر دو معنا میتواند درست باشد؛ زیرا این شخص با انابه خویش مرتب به سوی خدا باز میگردد تا در مسیر درست باشد و هرگز نوبت خویش را رها نمیکند و از خدا جدا نمیشود؛ یا اینکه از غیرالله بریده و به خدا پیوسته است. البته بهترین حالت انابه آن است که انسان همواره در نوبت باشد و از غیر الله منقطع، تا اینگونه تحت ولایت قرار گیرد.
باید توجه داشت که خدا در آیه 17 سوره زمر با دو جمله خواسته است که انسانها تولّی و تبرّی داشته باشند تا به بشارت دست یابند؛ چنانکه میفرماید: و آنان که از پرستش طاغوت دوری جستند و به درگاه خدا با توبه و انابه باز گشتند، بشارت از آن آنهاست؛ پس بندگان مرا بشارت ده! (زمر، آیات 16 و 17)