فراست در تحلیل مسائل
سیاسی و اجتماعی
هوشمندی و تیزبینی امام‌ خمینی در زمینه سیاست داخلی و نیز معادلات سیاسی بین‌المللی، و درك آبشخور حركت‌ها یا توطئه‌های سیاسی و كشف راه‌های مقابله با آنها، از ویژگی‌های خدادادی ایشان است: إتَّقُوا فَراسة‌ المؤمن، فَاِنَّهُ یَنظر بنور الله عَزَّ و جَل1؛ «از فراست مؤمن بپرهیزید؛ چراكه او به وسیله نور خداوند می‌بیند.»
وارستگی از خود و دین مداری
سیرة فردی و منش اجتماعی و سیاسیِ بنیان‌گذار جمهوری اسلامی ایران، حكایت از آن دارد كه ایشان بر نفس خویش غلبه یافته و اسلام‌خواهی و ادای تكلیف الهی را تنها هدف زندگی خود دانسته است.
بخشی از نامة‌ امام خمینی(رحمه الله علیه) به یكی از علمای یزد (مرحوم وزیری یزدی) كه از ایشان تقاضای موعظه كرده بود، شاهد این مدعاست:
قال الله تعالی: قُلْ إِنَّمَا أَعِظُكُم بِوَاحِدَةٍ أَن تَقُومُوا لِلَّهِ مَثْنَی وَفُرَادَى.2
خدای تعالی در این كلام شریف، از سرمنزل تاریك طبیعت تا منتهای سیر انسانیت را بیان كرده، و بهترین موعظه‌هایی است كه خداوند از میان تمام مواعظ انتخاب فرموده و این یك كلمه را پیشنهاد بشر فرمود. این كلمه تنها راه اصلاح در جهان است. قیام برای خداست كه ابراهیم خلیل‌الرحمن را به منزل خُلّت رسانده و از جلوه‌‌های عالم طبیعت رهانده.... خودخواهی و ترك قیام برای خدا ما را به این روزگار سیاه رسانده و همة جهانیان را بر ما چیره كرده و كشورهای اسلامی را زیر نفوذ دیگران درآورده. قیام برای منافع شخصی است كه روح وحدت و برادری را در ملّت اسلامی خفه كرده. قیام برای نفس است كه بیش از ده‌ها میلیون جمعیت شیعه را به طوری از هم متفرق و جدا كرده كه طعمة مشتی شهوت‌پرستِ پشت میز نشین شدند. قیام برای شخص است كه یك نفر مازندرانیِ بی‌سواد را بر یك گروه چندین میلیونی چیره می‌كند كه حَرث و نسل آنها را دستخوش شهوات خود كند. قیام برای نفع شخصی است كه الآن هم چند نفر كودك خیابان‌گرد را در تمام كشور بر اموال و نفوس و اعراض مسلمانان حكومت داده. قیام برای نفس اماره است كه مدارس علم و دانش را تسلیم مشتی كودك ساده كرده و مراكز علم و قرآن را مركز فحشا كرده. قیام برای خود است كه موقوفات مدارس و محافل دینی را به رایگان تسلیم مشتی هرزه‌گردِ بی‌شرف كرده و نَفَس از هیچ كس در نمی‌آید. قیام برای نفس است كه چادر عفت را از سرِ زن‌های عفیف مسلمان برداشت و الآن هم این امر خلاف دین و قانون در مملكت جاری است و كسی علیه آن سخن نمی‌گوید. قیام برای نفع‌های شخصی است كه روزنامه كه كالای پخش فساد اخلاق است، امروز همان نقشه‌ها را كه از مغز خشك رضاخانِ بی‌شرف تراوش كرده تعقیب می‌كنند و در میان توده پخش می‌كنند....
هان‌ای روحانیین اسلامی،‌ای علمای ربّانی،‌ای دانشمندانِ دین‌دار،‌ای گویندگانِ آیین دوست،‌ای دین‌دارانِ خداخواه،‌‌ای خداخواهان حق‌پرست،‌‌ای حق‌پرستان شرافتمند،‌ای شرافتمندان وطن‌خواه،‌ای وطن‌خواهانِ باناموس، موعظة خدای جهان را بخوانید و یگانه راه اصلاحی را كه پیشنهاد فرموده بپذیرید، و ترك نفع‌های شخصی كرده تا به همة سعادت‌های دو جهان نایل شوید و با زندگانی شرافتمندانة دو عالم در آغوش شوید...‌ .3
زمینه‌های شكل‌گیری شخصیت سیاسی - اجتماعی
سال‌های نوجوانی و جوانی امام، همزمان بود با تحولات اجتماعی و سیاسی بزرگی كه در داخل و خارج ایران رخ داد. این وقایع و دگرگونی‌های تاریخی، بر ذهن پرسشگر و خلاّقِ سید روح‌الله تأثیرهایی شگرف و عمیق داشت، و هر یك به گونه‌ای سبب تكامل شخصیتی می‌شد كه سال‌ها بعد، رهبری حكیمانة ‌انقلاب بزرگ اسلامی در ایران را بر عهده گرفت.
تحولات نهضت مشروطه
مشروطیت از جمله حركت‌های سیاسی ملّت ایران است كه با رهبری روحانیت آغاز گشت. این نهضت از تحولات چندگانه‌ای كه سال‌ها پیش شروع شده بود سرچشمه می‌گرفت: قیام تحریم تنباكو و اِعلای كلمة ‌روحانیت و ملّت، مقاومت در برابر امتیازات و قراردادهای استعماری، نارسایی‌های اجتماعی و سیاسی و اقتصادی و.... عواملی از این دست به ضمیمة فزون طلبی‌ها و ستمكاری‌های دولتمردان قاجار موجب قیام روحانیت و ملّت، و درخواست تأسیس عدالت‌خانه برای جلوگیری از بیدادگری‌های حكومت علیه مردم شده بود، و شاه قاجار تسلیم خواستة عدالت‌خواهان شده بود.
پانوشت‌ها:
1- عبد علی بن جمعة الحویزی، تفسیر نورالثقلین، ج 2، ص 385.
2- سبأ (34)، 46.
3- صحیفه نور، ج 11، ص 63 - 64.