خدا در قرآن می‌فرماید که دو عنصر اساسی ایمان و عمل صالح نقش تعیین‌کننده در ظهور صفات الهی در انسان دارد که بر اساس هدایت تشریعی و تکوینی انجام می‌شود. خروجی ایمان و عمل صالح بر اساس آموزه‌های نقلی و عقلی یعنی تشریعی و تکوینی، «تقوای الهی» است.(بقره، آیات 21 و 183)
بر اساس آموزه‌های قرآنی، ایمان و برآیند آن تقوا، امور تشکیکی و دارای مراتب و درجات گوناگونی است که سه حالت اصلی «ایمان و تقوای عام» و «ایمان و تقوای خاص» و «ایمان و تقوای اخص»(مائده، آیه 93؛ نساء، آیه 137؛ آل عمران، آیه 90) از جمله شاخصه‌های آن است که برآیندی بر اساس تعلمیات لدنی الهی(بقره، آیه 282) در حالات سه گانه‌ای چون «علم الیقین»، «عین الیقین» و «حق الیقین» از نظر معرفت و علم حضوری و شهودی دارد.(تکاثر، آیات 5 و 7؛ واقعه، آیه 95)
عمل صالح که تقواهای سه گانه را موجب می‌شود در قالب «واجبات و محرمات»، «واجبات و مستحبات و محرمات و مکروهات» و نیز «واجبات و مستحبات و محرمات و مکروهات و مباحات» مورد توجه قرار داده شده است؛ زیرا اولی موجب تقوای عام و دومی موجب تقوای خاص و سومی موجب تقوای اخص می‌شود. به این معنا که هر کسی همه توضیح المسائل عملی را در بر اساس معرفت الهی و عقاید صحیح و سالم انجام دهد، از تقوای اخص برخوردار می‌شود که رسیدن به «حق الیقین» از شاخصه‌های آن است.
ماه مبارک رمضان به سبب شرایط خاصی که خدا در آن برای انسان فراهم آورده است، می‌تواند بستری باشد که انسان به همه احکام پنج گانه عمل کند؛ زیرا در آن افزون بر انجام واجبات تقواساز بسیار مهم و اساسی، چون بخشش مال و جان(بقره، آیات 178 و 219 و 237) و عدالت (نساء، آیه 135؛ مائده، آیه 8) و عمل به مستحباتی چون قرائت قرآن  و ترک محرمات و مکروهات، به ترک مباحاتی چون زناشویی، خوردن و آشامیدن به اراده و اختیار خویش بپردازد(بقره، آیات 183 تا 187) و بتواند در این کارگاه عملی، نظری و عملی سربلند بیرون آید و از تقوای الهی در کمال و تمامیت آن بهره‌مند شود.(همان)
بنابراین، ماه مبارک رمضان فرصتی استثنایی برای هر انسانی است که بخواهد «ره صد ساله را یک شبه طی کند»(قدر، آیات 1 تا 5)؛ زیرا در این ماه مبارک، مهم‌ترین نور الهی که همان «نور قرآن» است، نازل شده است. در این شرایط همه فرشتگان حتی روح اعظم تنزل می‌یابند تا دستورهای خلیفه الله (عج) را اخذ کرده و در طول سال آن را اجرایی نمایند.(همان؛ دخان، آیات 1 تا 5)
از نظر قرآن، ماه مبارک رمضان از ویژگی تنزل روح و نور و فرشتگان بهره‌مند است که هرگز گرفتار «لحظه» نیست، بلکه فرا لحظه‌ای است؛ یعنی در همه زمان‌ها جاری است. پس اگر خدا می‌فرماید: ماه رمضان همان ماه است كه در آن قرآن فرو فرستاده شده است؛كتابى كه مردم را راهبر و متضمن دلايل آشكار هدايت و ميزان تشخيص حق از باطل است.(بقره، آیه 185) این ویژگی همچنان پایدار است؛ زیرا «نزول» قرآن هر چند که از نظر تاریخی در یک ماه رمضان مثلا در سال نخست بعثت بوده است، اما «نزول» به‌اشکال دیگر،همچنان ادامه دارد؛ از همین رو خدا در تعلیل وجوب روزه در ماه رمضان به این ویژگی‌اشاره می‌کند؛ زیرا «تنزل» همواره ادامه دارد و همان طوری که فرشتگان و روح بر «خلیفه الله» هر سال فرود می‌آیند، همچنین این نزول قرآن و نور در هر سال بویژه در شب قدر ادامه دارد.(همان؛ قدر، آیات 1 تا 5)
انسان با شکر نعمت نزول قرآن در ماه مبارک رمضان از طریق گرفتن روزه، به خود این امکان را می‌دهد تا با یادکرد و بزرگ کردن نام خدا، خود را به خدا نزدیک سازد و با تقوای خویش به او تقرب جوید و صفات الهی را در خود ظهور و فعلیت بخشد و تجلیگاه انوار الهی و صفات او شود.(بقره، آیه 185)
بنابراین، اگر کسی بخواهد از ظلمات دنیوی، خود را به انوار الهی برساند می‌بایست «نور قرآن» را با «نور ولایت معصوم» در ماه مبارک رمضان کسب کند و این گونه از ظلمات با تمسک به «حبل الله»(آل عمران، آیه 103) که تار و پود آن قرآن و عترت(ع) و ثقلین است، بیرون آید و از نورانیت آنها بهره‌مند شود.(بقره، آیه 257؛ آل عمران، آیه 157؛ حدید، آیه 9؛ طلاق، آیه 11)
کوتاه سخن آنکه ماه مبارک رمضان، زمانی استثنایی و بهترین فرصت برای کسانی است که بخواهند در این ماه بویژه در شب قدر ره صد ساله را یک شبه طی کنند و مظهر اسمای الهی شوند و صفات الهی در وجودشان تجلی کند و با استفاده از انوار الهی خدایی شدن، در مقام مظهریت ربوبیت و خلافت الهی قرار گیرند. پس نباید به بهانه واهی یا احتمالی از روزه فرار کنیم و ماه مبارک و این فرصت استثنایی را از دست دهیم؛ زیرا چه بسا سالی دیگری برای ما رقم نخورد و اجل ما سر رسد بی‌آنکه «هویت الهی انسانی» پیدا کرده باشیم و به شکل «متاله» به سوی خدا بازگشت کنیم.
حسن معین‌پور