مذهب تشیع، مرکز معارف دین و تجلیگاه اسلام راستین است و حقایق ناب و عرفان حقیقی، تنها در پرتو این مکتب به دست می‌آید. فرهنگ شیعی به سانِ اقیانوس موّاج و ژرفی است که گوهرهای حکمت‌ الهی و دُرهای شاهوارِ رموز و اسرار دین تنها با غوطه در آن حاصل می‌گردد.
بی‌تردید معلمانِ ذخایر ارزشمند شیعی، اهل‌بیت عصمت و طهارت هستند و این علوم و معارف، میراث سترگِ امامان معصومی است که همواره آبشار علم و فضیلت و حکمت از وجود مبارکشان فرا جوشیده و سخاوتمندانه، خلایق تشنه را سیراب نموده است. یکی از این منابع بسیار گرانقدر که سرشار از دانش و حکمت در امام‌شناسی است زیارت جامعه کبیره می‌باشد که از سوی امام هادی علیه‌السلام به مشتاقان فضایل انسانی اهدا شده است.
زیارات جامعه به زیارت‌هایی گفته می‌شود که اختصاص به امام معیّنی ندارند و می‌توان همه آن بزرگواران را با آنها زیارت نمود. علامه مجلسی در کتاب مزار بحارالانوار، چهارده زیارت جامعه را نقل کرده که دومین زیارت، همین زیارتِ منقول از امام هادی علیه‌السلام است. وی پس از شرح پاره‌ای از فرازهای آن در پایان چنین آورده است: «این زیارت صحیح‌ترین سندها را دارد و جامع‌ترین حقایق در باره امامان است و در بردارنده فصیح‌ترین الفاظ و ژرف‌ترین معانی است و رتبه‌ای والا دارد.»(بحار ج ۱۰۲ ص ۱۴۴)
زیارت جامعه کبیره اثر گرانسنگ امام هادی علیه‌السلام برای عارفان و دلدادگانی است که می‌خواهند با امام خود راز و نیاز کنند. این زیارت، آینه‌ای‌ست که چهره تابناک ولایت را به زیباترین شکل، رساترین الفاظ و عمیق‌ترین معانی منعکس نموده است. زیارت جامعه، شورانگیزترین و عارفانه‌ترین گفتاری است که بر زبان یک عاشق در وصف محبوب جاری می‌شود.
بزرگان دین ما به خواندن این زیارت مراقبت داشته و پیوسته آن را از دور و نزدیک خوانده‌اند. از جمله امام راحل(ره) در سال‌های اقامت در نجف اشرف، هر شب در کنار مرقد مطهر سلطان اولیا امیرمؤمنان على(ع) حضور می‌یافت و این زیارت را می‌خواند. سال‌ها بدون انقطاع و توقف!
زیارت جامعه کبیره نزدیک به سیصد صفت و منقبت از اوصاف امامان معصوم را دربر دارد و حقیقتا‌‌ می‌توان آن را یک دوره امام‌شناسی دانست. این زیارت به شیوه مخاطبه است و زائر در برابر امام خود می‌ایستد و در خطاب به او مناقب و فضایلش را اظهار می‌دارد.
فرازهایی از زیارت جامعه کبیره
زیارت جامعه با عبارت «السّلامُ عَلیکُم یا أهلَ بَیتِ النُبوهًْ وَ مَوضِع الرسالهًْ» آغاز می‌شود آنگاه اوصاف باشکوه اهل‌بیت، سلسله‌وار و بلاانقطاع بیان می‌گردد:
ای عرصه آمد و شدِ فرشتگان! جایگاه نزول وحی، معدن رحمت، خزانه‌داران دانش، نهایت بردباری، اصل و ریشه بزرگواری!...
ای شما که امین خداوند، چراغ‌های برافروخته در تاریکی، جایگاه معرفت خدا، نگاهبانان اسرار الهی، معادن حکمت، راهنما به سوی خشنودی خدا و والاترین محبان پروردگار هستید.
آنان که خدایشان برگزید تا فرمانش را برپا دارند و خشنود شد که جانشین او در زمین، خزانه علم او، راهنمای انسان‌ها، ترجمان وحی و گواه بر خلق باشند.
خدایشان از لغزش‌ها حفظ کرد، از فتنه‌ها ایمن نمود، از آلودگی‌شان پاک کرد و از هر چه پلیدی و ناپاکی‌شان پیراست و به حد غیرقابل تصوری پاک و مطهرشان فرمود.
آنان کسانی هستند که بر گفتار خداوند پیشی نمی‌گیرند و به فرمانش عمل می‌کنند. آنان امامانِ دعوت‌کننده، پیشوایانِ هدایتگر و سرورانِ صاحب ولایت هستند. آنان اهل ذکر، ولی امر، بقیهًْ‌الله، برگزیدگان خدا، حزب، مخزن علم، حجت، صراط، نور و برهان الهی هستند.
سپس زائر خطاب به امامان خود چنین می‌گوید: شما شوکت الهی را عظیم شمردید، مقامش را بزرگ دانستید، کرمش را ستودید، بر ذکرش مداومت نمودید، پیمانش را استوار ساختید، بر طاعتش عقد میثاق بستید، آشکار و نهان در راه او خیرخواهی نمودید، مردم را با حکمت و موعظه نیکو به مسیر او فراخواندید، جان خود را در راه خشنودی او نثار کردید و بر مصیبت‌ها صابر بودید.
پس کسی که از شما رویگردان شود از دین خارج شده و کسی که با شما همراهی کند به حق گرویده و آنکه در حق شما کوتاهی کند قرین نابودی است. زیرا حق با شما، در شما، از شما و به سوی شماست و شما اهل حق و معدن آن هستید و میراث پیامبری نزد شماست و بازگشت مردمان به سوی شما و حسابشان نیز برعهده شماست.
هر که شما را دوست بدارد خدا را دوست داشته و هر که با شما دشمنی بورزد خدا را دشمن داشته است. شما راه استوار و در این دنیا شاهد و در آخرت شفیع هستید. خدا شما را نورهایی آفرید در گرداگرد عرش خود آنگاه با آوردن شما در دنیا بر ما منّت نهاد.
سپس زائر به خود می‌پردازد و طی اعترافاتی طولانی خطاب به آنان عرضه می‌دارد: من خدا را گواه می‌گیرم که به شأن و رتبه والای‌تان و به گمراهی مخالفان‌تان اعتراف دارم. من مطیع شما و آگاه به حق‌تان هستم و به برتری شما نسبت به دیگران اقرار می‌کنم. به شما پناهنده‌ام و به وسیله شما از خداوند شفاعت می‌جویم. خداوند با شما آغاز کرد و با شما ختم می‌کند. باران به خاطر شما فرو می‌ریزد و تنها به خاطر شماست که خداوند آسمان را نگاه می‌دارد تا بر زمین نیفتد و به وسیله شما اندوه را می‌زداید و سختی را برطرف می‌کند.
چقدر نام‌هایتان با حلاوت و وجودتان کریمانه و شأن‌تان بلندمرتبه است. سخنتان نور، رتبه‌تان هدایت، سفارشتان به تقوا، عمل‌تان خیر، روش و سیره‌تان احسان، خویتان بزرگواری، وجودتان حقیقت و راستی و دوستی، گفتارتان حکم خدا و قطعی و اندیشه‌تان دانش و بردباری و دوراندیشی است. هرگاه سخن از خیر شود شما آغاز و ریشه و شاخه و سرچشمه و جایگاه و نهایت خوبی‌ها هستید.
پدر و مادر و جانم به فدای شما چگونه و با چه زبانی اوصاف نیک شما را برشمرم که خدا به وسیله شما ما را از خواری رهانید و از پرتگاه‌های هلاکت و از دوزخ نجات داد. با دوستی شماست که نماز پذیرفته می‌شود و مودت واجب و درجات بلند و مقام محمود و شفاعت پذیرفته شده از آنِ شماست.
مهدویت در زیارت جامعه
 امام هادی(ع) که در دوران امامت خودشان شیعیان را برای روزگار غیبت آماده می‌ساختند، در این زیارت نیز موضوع مهم مهدویت را مغفول نگذاشته و در چندین فراز از زیارت به آن تصریح فرموده‌اند به عنوان نمونه:
- السّلامُ عَلی الأئِمهًِْ الدُعاهًْ... وَ بَقیّهًِْ اللهِ وَ خِیرَتِه
- مُؤمِنٌ بِإيابِكُم مُصدّقٌ بِرَجعَتكُم مُنتظرٌ لأمرِكُم مُرتَقبٌ لِدولتِكُم؛ من به بازگشت‌تان ایمان دارم و رجعت‌تان را تصدیق می‌کنم. چشم به راه امر فرج هستم و در انتظار دولت‌تان به سر می‌برم.
- وَ نُصرتی لَکُم مُعَدّهًْ حَتى يُحيِىَ اللهُ تعالى دينَهُ بٍكم و يَرُدّكم فى أيّامِه و يُظهرَكم لِعَدله و يُمَكّنكم فى أرضه؛ من آماده یاری شما هستم تا زمانی که خداوند دینش را به وجود شما زنده کند و شما را در ایامش بازگرداند و برای عدالتش آشکارتان سازد و در زمینش قدرتمندتان کند.
- و یَکرّ فی رَجعتٍکم و یُملّکُ فی دَولتِکم و یُشَرّفُ فی عافیتِکم و یُمَکّنُ فی أیّامِکُم و تَقِرّ عَینُهُ غَداً بِرؤيتِكم؛ و از خداوند می‌خواهم که مرا از کسانی قرار دهد که در زمان رجعت‌تان دوباره به دنیا بازمی‌گردند و در دولت شما به فرمانروایی می‌رسند و در دوران عافیت شما مفتخر می‌شوند و در روزگار شما قدرت می‌یابند و فردا چشم‌شان به دیدار شما روشن می‌گردد.
سید ابوالحسن موسوی طباطبایی