«خورشید» مجید مجیدی از موفقیت در ونیز تا رقابت برای اسکار
روایتی هوشمندانه از یـافتـن گنــج
فرزاد میرحمیدی
«خورشید» مجید مجیدی با درخشش در جشنواره فیلم ونیز و بردن جایزه بخش جنبی این جشنواره (جایزه فانوس جادویی)، بخت خود را در رقابت با «شنای پروانه» محمد کارت و «درخت گردو» محمدحسین مهدویان، برای حضور بهعنوان نماینده ایران در اسکار 2021 بیشتر کرد.
خورشید مانند دیگر فیلمهای این فیلمساز صاحب سبک، به کودکان و تقابل جهان کودکانه با واقعیتهای سخت طبیعی و اجتماعی پرداخته و موضوع کودکان کار را تم اصلی خود قرار داده است.
فیلم در عین واقعگرایی و وفاداری به رئالیسم خاص مجیدی (که میتوان آن را نوعی رئالیسم شاعرانه برشمرد)، داستانی تمثیلگونه و سمبلیک دارد. منتقد وبگاه ایندیوایر در مورد فیلم مینویسد؛ «فیلم مجیدی ترکیبی از یک فیلم در ژانر سرقت و یک رئالیسم اجتماعی است که با درامی اثرگذار درباره یک معلم مهربان، چیزی شبیه به فیلمهای دهه 80 آمریکا شده است. فیلمی که اگر [در آمریکای دهه 80] ساخته میشد، نقش معلم را در آن [حتماً] رابین ویلیامز بازی میکرد. اما اینجا وقتی بچهها به دستور یک گانگستر (با بازی ترسناک اما باوقار علی نصیریان) به مدرسه میروند [تا گنجی را بدزدند]، ابتدا با مخالفت ناظم مدرسه روبهرو میشوند، اما معلم خوشتیپ و شریف یعنی آقای رفیعی (با بازی جواد عزتی) با دیدن شوق آنها تصمیم میگیرد به آنها فرصتی بدهد. اگرچه بهترین بازی فیلم متعلق به خواهر یکی از بچههاست که مهاجر افغاناند و در صورت به دردسر افتادن به کمپ فرستاده میشوند...»
در واقع مجیدی بهصورتی هوشمندانه با روایت یک داستان به ظاهر سرقت (یافتن گنج)، با نشانهگذاریهای درست و بدون شعار و گزافگویی، این پیام را به مخاطب میرساند که گنج واقعی همین کودکان هستند که میتوان از طریق آموزش و قدری مهربانی، آنها را تبدیل به سرمایههای حقیقی جامعه نمود.
مجیدی در نشست خبری فیلم خورشید در جشنواره ونیز (16 شهریور)، با اشاره به بحرانها و درگیریهای منطقه خاورمیانه، معضلات اجتماعی، از جمله معضل کودکان کار در کشورهای این منطقه را جدیتر از سایر مناطق جهان عنوان کرد و بخش عمدهای از این معضلات را ناشی از حضور بیگانگان در این منطقه و آتشافروزیهای آنان دانست.
مجیدی همچنین درباره دلیل بروز مشکلات اجتماعی و اقتصادی در ایران افزود: «آمریکا چهل سال است که کشور ما را تحریم کرده است. همین حالا که من اینجا نشستهام و در این شرایط شیوع کرونا، یکی از معضلات اساسی در کشور ما تأمین داروست و متأسفانه در این شرایط که بسیار هم سخت است، دارو وارد ایران نمیشود. چون آمریکا این تحریم غیرانسانی را علیه ایران اعمال کرده است. در واقع چهل سال است که مردم ایران در این شرایط سخت زندگی میکنند.»
مجیدی پیش از این هم درک بالای هنری و نگاه متعهد و انساندوستانۀ خود را بهویژه نسبت به کودکان که نخستین قربانیان مصائب سیاسی و اقتصادی و پیآیندهای اجتماعی آن، از جمله خشونت و درگیری هستند، نشان داده بود. چنان که فیلم «بچههای آسمان»، نخستین فیلمی از ایران بود که در سال 1998 در فهرست نهایی نامزدهای دریافت بهترین فیلم غیرانگلیسی زبان اسکار قرار گرفت و دیگر فیلمهای او نیز مانند «رنگ خدا»، «بید مجنون» و «آواز گنجشکها» بارها در جشنوارههای داخلی و خارجی درخشیده و ماندگار شدهاند.
اما اینبار خورشید مجیدی گویا از نظر ساخت، روایت، بازیگری و دیگر ارکان فیلمسازی از دیگر فیلم او بالاتر ایستاده است. چنانکه منتقد سرشناس هالیوود ریپورتر- دبورا یانگ- در اینباره نوشته است: «مجید مجیدی تا به حال چند تا از فیلمهای بصری جذاب و عاطفی و شورانگیز در مورد مشکلات، استثمار و سوءاستفاده از کودکان محروم در دنیای سینما ساخته است و حالا خورشید یکی از بهترین کارهای اوست.»