فرزاد میرحمیدی
 با سلطه و گسترش روزافزون شبکه‌‌های اجتماعی، در زندگی روزمرۀ انسان این عصر، نه تنها  تمایز میان تولیدکنندۀ اطلاعات با مصرف‌‌کنندۀ آن از بین رفته که اصولاً تمایز میان مرجعیت سیاسی- اقتصادی اطلاعات نیز سخت دشوار و پیچیده شده است. این پیچیدگی آنجا بیشتر مشخص می‌‌شود که در تکثیر و بازپخش‌‌های تصاعدی اطلاعات، با هر تکثیر و هر بازپخش تشخیص و تمیز مرجعیت آن و به عبارتی حقیقی یا جعلی بودن آن دشوارتر می‌‌شود تا جایی که ناگزیر آگاهی‌‌بخشی و هویت‌‌سازی مخاطب (مصرف‌‌کننده) را مخدوش ساخته و بدین شکل اطلاعات جعلی و میانمایگی فرهنگی روز به روز وسیعتر و عمیقتر در سطوح مختلف جامعه اعم از سیاسی، اقتصادی، اطلاعاتی و... گسترش می‌‌یابد.
 نتیجۀ این امر؛ جامعه‌‌ای سطحی، فاقد خلاقیت و در نتیجه فاقد رقابت در شکل و ایده، یکسان و بی‌‌هویت است که به جز میانمایگی و بی‌‌هویتی، بیشترین بهایی را برای تکثیر و بازپخش اطلاعات جعلی، پرداخت می‌‌کند آزادی و منش انسانی اوست؛ اعم از آزادی‌‌های فردی و اجتماعی. اما این تنها دغدغۀ مراجع سیاسی و اقتصادی در برخورد با این پدیدۀ اطلاعاتی نیست. حفره‌‌های امنیتی و بازخورد (جاسوسی) در داده‌‌های اطلاعاتی کاربران، به مراتب برای این مراجع جذاب‌‌تر است.
 دستور دونالد ترامپ- رئیس‌‌جمهور آمریکا- برای حذف اپلیکیشن «وی چت» از پنل‌‌های گوگل پلی و اپ استور از روز 20 سپتامبر و تعیین مهلتی تقریباً دو ماهه برای مالک چینی «تیک- تاک»، جهت واگذاری به یک شرکت آمریکایی (احتمالاً ماکروسافت) را در همین زمینه می‌‌توان ارزیابی کرد و مورد مداقه قرار داد.
 این درحالی است که نشریۀ بلومبرگ، چندی قبل (ژولای 2020)، طی گزارشی از جاسوسی فیسبوک (از طریق دوربین اینستاگرام گوشی‌‌های ایفون) از نحوه و محل کار و زندگی کاربران، خبر داده بود. به گزارش بلومبرگ؛ فیسبوک عامدانه و زمانی که گوشی کاربران غیرفعال بوده، بدون اجازه دوربین اینستاگرام را برای دیدزنی از محل فعال می‌‌کرده است. مارک زاکربرگ، مالک آمریکایی فیسبوک ابتدا چنین اتهاماتی را رد کرد، کمی بعد فیسبوک به آن اذعان کرد ولی آن را ناشی از مشکلات نرم‌‌افزاری دانست که دوربین کاربران را خود‌‌به‌‌خود فعال می‌‌کرده و مدعی شد که این مشکل در حال برطرف شدن است!
 طی سالیان اخیر، این چندمین‌‌بار است که فیسبوک متهم به جاسوسی و پخش اطلاعات جعلی می‌‌شود و حتی سال گذشته، زاکربرگ به‌‌طوری کاملاً نمادین و نمایشی به مجلس سنای آمریکا نیز فراخوانده شد، با این حال اتهامات او و فیسبوک هر بار به شکل تازه‌‌ای مطرح می‌‌شود. واژه‌‌ای که بلومبرگ در مورد زاکربرگ بکار می‌‌برد در جای خود قابل تأمل است؛ «بزرگ‌ترین الیگارش در طول تاریخ بشر!» در تبارشناسی این واژه به اصطلاح «الیگارخ» یونانی می‌‌رسیم که به معنای گروه کم تعدادی از افراد صاحب نفوذ و قدرت اطلاق می‌‌شود، اما آنچه اهمیت این واژه را در گفتمان سیاسی این عصر (یا اصطلاحاً لیبرال دموکراسی) برجسته می‌‌سازد، معنای ضمنی تهدید و خطری است که آزادی انسان را به شکلی ناملموس و همه‌جانبه سلب می‌‌نماید.
 پیش از این، در ژوئن 2013، ادوارد اسنودن- کارمند سابق سازمان اطلاعات مرکزی آمریکا- افشاگری‌‌های مهمی درخصوص جاسوسی آژانس امنیت ملی آمریکا از کاربران اینترنت بواسطۀ شبکه‌‌ها و سرورهای بزرگ بین‌‌المللی (حساب‌‌ها و اطلاعات خصوصی افراد در ایالات‌‌متحده و اقصی نقاط جهان)، انجام داد که منجر به تعقیب او از سوی وزارت دادگستری ایالات متحده و سرانجام بازداشت او به اتهام سرقت اسناد محرمانۀ دولت آمریکا شد.
 بر اساس اسناد فاش شده توسط اسنودن، نه‌تنها آژانس امنیت ملی آمریکا برخی از شبکه‌‌های بزرگ اینترنتی را مجبور به ارائه سرکلیدهای رمزگذاری خود برای هک کردن حساب کاربران نموده است، که حتی برخی از این شرکت‌‌ها و شبکه‌‌ها، با دریافت مبالغ هنگفتی سیستم‌‌های تحت وب خود را در اختیار آژانس امنیت ملی آمریکا و GCHQ انگلستان قرار داده‌‌اند تا مأموران اطلاعاتی هر وقت که بخواهند بتوانند جدیدترین حساب‌‌های کاربران را چک نمایند. این اطلاعات شامل طیف وسیعی از فایل‌‌های رمزگذاری شده امنیتی،تا حساب‌‌های بانکی، پرونده‌‌های پزشکی و ایمیل‌‌های شخصی می‌‌شد که خود از گسترده‌‌ترین و بی‌‌سابقه‌ترین موارد نقض حریم خصوصی، نه تنها در ایالات متحده که در سرتاسر جهان به شمار می‌‌آید.
 اما اینک با برملا شدن جاسوسی فیسبوک از طریق دوربین‌‌های اینستاگرام (در گوشی‌‌های ایفون)، معلوم می‌‌شود که پایه‌‌های آزادی و دموکراسی در ایالات‌‌متحده تا چه اندازه سست و پوشالی‌‌اند. پیش از این تصور می‌‌شد که فیسبوک تنها از گذشته و ذهنیات کاربران خود مطلع باشد، حال معلوم می‌‌شود که این شبکه و مرجعیت سیاسی- اقتصادی پشت آن حتی از لحظه لحظه زندگی مردم و کاربران خود نیز باخبرند و این دقیقاً همان انگیزه‌‌ای است که ایالات‌‌متحده و شرکای به ظاهر لیبرالش را بر انحصار هر چه بیشتر شبکه‌‌های اجتماعی و اپلیکیشن‌‌های تحت وب، مصر و مصمم می‌‌نماید؛ زنده‌‌ باد آزادی ولی تنها تحت الیگارشی ما!