سرویس سیاسی-

محمدجواد ظریف، وزیر امور خارجه- 26 مرداد- در مراسم تودیع و معارفه سخنگویان سابق و جدید وزارت امور خارجه گفت: «برای مردم سؤالی پیش می‌آید که برجامی که چندین بار در داخل کشور تشییع و دفن شد، چطور این برجام توانست آمریکا را در شورای امنیت ۲ به ۱۳ شکست بدهد. یعنی چطور جسد برجام توانست آمریکا را در شورای امنیت شکست بدهد؟».
ظریف افزود:«برای مردم این سؤال پیش می‌آید که نکند هدف حرکت آمریکا یک چیز دیگر بوده است. چون همه فکر می‌کنند برجام که مرده بود و خاصیتی نداشت و ما هم در داخل به‌خاطر اینکه هدفمان دفاع از خودمان نبود و هدفمان دفاع از کشور بود، به قول مارک تواین نگفته بودیم که اخبار مرگ زودرس من قدری مبالغه‌آمیز است، نگفته بودیم اخبار مرگ زودرس برجام نه تنها مبالغه‌آمیز است، بلکه با حقیقت فاصله بسیار دارد».
وی در ادامه گفت:«برای مردم از دیروز سؤال است که چطور یک جنازه توانست آمریکا را شکست دهد و این چالشی است که ما با آن رو‌به‌رو هستیم».
متأسفانه دولتمردان اصرار دارند که با فرافکنی، جنازه برجام را بزک کرده و این خسارت محض را فتح‌الفتوح جا بزنند.
اظهارات آقای ظریف از چند جنبه قابل بررسی است.
آیا برجام آمریکا را شکست داد؟!
یکی از سؤالاتی که در افکار عمومی ایجاد شده، این است که آیا برجام موجب شکست اخیر آمریکا در شورای امنیت شد؟! پاسخ منفی است؛ چرا؟! به این اظهارنظر توجه کنید؛ سرگئی لاوروف، وزیر امور خارجه روسیه دو روز پس از امضای برجام- 25 تیر 94-  تأکید کرد که طرف ایرانی با طرف غربی درباره تحریم‌های تسلیحاتی مصالحه کرد! وی این مهم را فاش کرد که: «ما و چین می‌خواستیم تحریم‌های تسلیحاتی لغو شود، اما با وجود حمایت ما، خود تیم ایرانی(به ریاست ظریف) موافقت کردند که تحریم‌ها تا ۵ سال ادامه یابد!».
وندی شرمن، عضو تیم مذاکره‌کننده آمریکایی در مذاکرات ایران و 1+5 نیز در آن مقطع گفته بود:«یکی از نقاط واگرایی و اختلاف ما و روس‌ها که البته در اواخر مذاکرات بر روی میز گذاشته شد، قطعنامه سازمان ملل درخصوص تحریم موشکی و تسلیحاتی بود. روسیه معتقد بود که نباید هیچ محدودیتی بر روی موشک و تسلیحات باشد. آنها هیچ محدودیتی را بر روی موشک‌های خودشان نمی‌خواستند و البته فکر می‌کردند که چنین محدودیتی نباید بر ایرانیان هم اعمال شود. نهایتاً بر سر این موضوع مصالحه کردیم».
در حقیقت، برجام اتمام تحریم تسلیحاتی ایران را 5 سال به تاخیر انداخت.آیا این نشانه موفقیت برجام است؟! آیا تمدید تحریم‌ها نشانه پیروزی است؟!
تیم مذاکره‌کننده هسته‌ای در دولت آقای روحانی در مقابل امتیازات فراوان و یکطرفه‌ای که در برجام به طرف مقابل داد، نتوانست تحریم تسلیحات متعارف را لغو کند و در نهایت در رویکردی منفعلانه و حقارت‌آمیز، محدودیت پنج‌ساله را پذیرفت!
نکته قابل تأمل اینجاست که علی‌رغم اصرار نمایندگان کشورهای روسیه و چین جهت لغو تحریم‌های تسلیحاتی بلافاصله پس از امضای برجام، اما تیم مذاکره‌کننده ایرانی محدودیت پنج‌ساله تحریم تسلیحات متعارف را پذیرفت!
کارشناسان معتقدند که علت اصلی رای نیاوردن قطعنامه اخیر ضدایرانی در شورای امنیت، ضعیف‌تر شدن آمریکاست و این نتیجه عملکرد ‌ترامپ در 4 سال اخیر است که با تضعیف قدرت نرم آمریکا موجب شده توان اجماع‌سازی واشنگتن آسیب ببیند.
یکی از نقاط ضعف جدی برجام این بود که به هیچ عنوان به عهدشکنی طرف مقابل و دریافت خسارت از طرف عهدشکن نپرداخته بود. ظریف-  تابستان ۹۴ - در نشست بررسی برجام در شورای راهبردی روابط خارجی تأکید کرد:«به شما اطمینان می‌دهم آمریکا نمی‌تواند از برجام خارج شود»! اما آمریکا در ۱۸ اردیبهشت ۹۷ بدون هیچ هزینه‌ای از برجام خارج شد. کارشناسان تأکید دارند که برجام به لحاظ حقوقی حتی یک Gentleman agreement  هم نیست و صرفاً یک Deal است. به همین خاطر تیم حقوقی ایران عملاًًً امکان استفاده از آن را در شکایت علیه آمریکا نداشت و ناچار به عهدنامه مودت استناد کرد.
وعده لغو یک‌باره تحریم‌ها
در طول مذاکرات هسته‌ای در دولت روحانی، چه منتقدان سیاست خارجی دولت و چه حامیان این رویکرد در یک نکته مشترک بودند و آن اینکه در پسِ همه امتیازهایی که واگذار می‌شود، باید تحریم‌ها لغو شود.
رهبر معظم انقلاب، صراحتاً فایده و خاصیت برجام را تنها و تنها لغو تحریم‌ها دانسته و بر این موضوع تأکید کرده بودند. ایشان- 20 فروردین 94-  فرمودند: «‌در این جزئیات مذاکرات - که خیلی هم این چند ماه آینده مهم است - اتفاقی که باید بیفتد این است که تحریم‌ها به‌طور کامل و یکجا بایستی لغو بشود. اینکه یکی از آنها می‌گوید تحریم‌ها شش ماه دیگر لغو می‌شود، یکی می‌گوید نه ممکن است یک سال هم طول بکشد، یکی دیگر می‌گوید ممکن است از یک سال هم بیشتر بشود، این‌ها بازی‌های متعارف معمول اینها است؛ اینها هیچ قابل اعتناء و قابل قبول نیست؛ تحریم‌ها بایستی - اگر چنانچه حالا خدای متعال مقدر فرموده بود و توانستند به یک توافقی برسند - در همان روز توافق به‌طور کامل لغو بشود؛ این باید اتفاق بیفتد. اگر قرار باشد که لغو تحریم‌ها باز متوقف بشود بر یک فرایند دیگری، پس چرا ما اصلاً مذاکره کردیم؟ اصلاً مذاکره و نشستن پشت میز مذاکره و بحث کردن و بگومگو کردن برای چه بود؟ برای همین بود که تحریم‌ها برداشته بشود؛ این را باز بخواهند متوقف کنند به یک چیز دیگری، اصلاً قابل قبول نیست».
وعده اصلی دولتمردان درباره برجام نیز «لغو یک‌‌باره تمامی تحریم‌ها» بود.
در همین رابطه، حسن روحانی، رئیس‌جمهور - ۲۳ تیر ۹۴-  گفت: «به ملت شریف ایران اعلام می‌کنم که طبق این توافق (برجام)، در روز اجرای توافق (دی ماه ۹۴) تمامی تحریم‌ها، حتی تحریم‌های تسلیحاتی، موشکی هم به‌صورتی که در قطعنامه بوده، لغو خواهد شد. تمام تحریم‌های اقتصادی شامل مالی، بانکی، بیمه، حمل و نقل، پتروشیمی ‌و فلزات گرانبها به‌طور کامل لغو خواهد شد و نه تعلیق».
همچنین محمدجواد ظریف، وزیر امور خارجه - فروردین ۹۴ در بیانیه‌ای مشترک با فدریکا موگرینی-  تأکید کرد: «تمام تحریم‌ها لغو خواهد شد». ظریف همچنین-  شهریور ۹۴ در کمیسیون برجام-  گفت: «کل تحریم‌های اقتصادی، مالی و پولی اتحادیه اروپا، کل تحریم‌های ایالات متحده که بر شخصیت‌های غیرآمریکایی اعمال می‌شود از روز اجرا لغو خواهد شد، علاوه ‌بر آن تحریم ۳۵ ساله هواپیمایی نیز لغو می‌شود».
عباس عراقچی، معاون وزیر خارجه نیز-  فروردین ۹۴-  گفت: «تمامی تحریم‌ها لغو می‌شوند و نه تعلیق». علی‌اکبر صالحی، رئیس سازمان انرژی اتمی‌نیز- فروردین ۹۴-  گفت: «در همان روز توافق کلیه تحریم‌ها لغو خواهد شد».
هدف از برجام اصلا اقتصادی نبود!
آیا همان‌طور که دولتمردان و رسانه‌های زنجیره‌ای و مدعیان اصلاحات تأکید کردند، برجام به لغو یک‌ باره تمامی تحریم‌ها منجر شد؟! آیا تحریم‌ها به تاریخ پیوست؟! آیا صبح بدون تحریم فرا رسید؟! پاسخ منفی است.
به دلیل متن بسیار ضعیف برجام و بی‌عملی دولت در اجرای 28 شرط ابلاغی، نه‌تنها تحریم‌ها لغو نشد، بلکه دامنه گسترده‌تری نیز پیدا کرد. برجام هم در دولت اوباما و هم دولت ‌ترامپ به‌صورت فاحش نقض شد.
برای همین سیف(رئیس سابق بانک مرکزی) صراحتا اعلام کرد که «برجام تقریبا هیچ دستاوردی نداشت» و عراقچی گفت «دستاورد برجام نزدیک به صفر است» و ظریف صراحتا اعلام کرد که «دستاوردهای برجام روی هواست» و روحانی با توصیه به کشورهای دیگر تأکید کرد که «مذاکره مجدد با آمریکا، دیوانگی است».  
دولتمردان صراحتا به بی‌دستاوردی برجام اذعان کردند اما به‌جای عذرخواهی و تغییر ریل‌گذاری دولت در سیاست خارجی و جبران خسارت محض، به انکار وعده‌ها با چاشنی توهین به افکار عمومی اقدام کردند.
برای نمونه، ظریف - دی 97- در اظهارنظری عجیب گفت «هدف از برجام اصلا اقتصادی نبود»! این اظهارنظر تأمل‌برانگیز با واکنش منفی کارشناسان و صاحبنظران و افکار عمومی مواجه شد.
جسد متعفن برجام
در مجموع هیچ‌گاه وعده‌های رسما اعلام‌شده دولت درباره لغو تحریم‌ها عملی نشد بلکه ده‌ها تحریم دیگر نیز به تحریم‌های قبلی اضافه شد. تحریم آیسا(در دولت اوباما) و تحریم کاتسا 2017 مشهور به سیاه‌چاله تحریم‌ها(در دولت ‌ترامپ) تنها دو نمونه از افزایش تحریم‌ها در پسابرجام است. اکنون سؤال این است که وقتی هیچ‌یک از آنچه حریف در برجام، متعهد شده بود تحقق نیافته است، از برجام غیر از یک «جسد متعفن»! چه باقی مانده است؟! برجام مرده است، چون تحریم‌ها زنده است.
عباس عراقچی، معاون سیاسی وزارت خارجه- آذر 98-  در اعترافی دیرهنگام گفت:«پایبندی به برجام نتیجه‌ای جز تحریم‌های بیشتر برای ایران نداشته است». وی در همین اظهارنظر تأکید که یکی از درس‌های برجام این بود که مقاومت، بهتر از رویکرد فعلی دولت جواب می‌دهد.
دستاوردتراشی برای برجام
تحریم آیسا، سیاه‌چاله تحریم‌ها، دلار 25 هزار تومانی، پراید 90 میلیونی، سکه 11 میلیونی، قطعنامه شورای حکام آژانس علیه ایران، اخراج و بازداشت دیپلمات‌های ایرانی توسط اروپا، قرارداد توتال و... همگی میوه‌ها و به عبارتی سیب و گلابی‌های برجام است.
متأسفانه برخی دولتمردان و از جمله آقای ظریف، یک توافقنامه خارجی را به مسئله‌ای حیثیتی برای خود تبدیل کرده و با اصرار بر اشتباهات خود و انکار خسارت‌های ایجادشده، موجب استمرار و تشدید خسارت‌های برجام می‌شوند.
برخی دولتمردان در کنار فعالین مدعی اصلاحات همچنان مشغول دستاوردتراشی برای جنازه متعفن برجام هستند.
 یک‌روز می‌گویند توافق هسته‌ای سایه جنگ را از ایران دور کرد، روز دیگر مدعی می‌شوند که برجام پیروزی اخلاقی ایران بود! و دیگر روز می‌گویند برجام توانست آمریکا را در شورای امنیت شکست بدهد!