حسن آقایی

حاصل عمر بدین خیرگی از دست مده
آخر این دُرِ گرانمایه بهایی دارد
این طلا در اختیار هر شخص است بدون آن که هزینه داشته باشد. کافیست عزم را جزم کرده بر زمان تسلط یافت و فرصت‌ها را مفت از دست نداد. آنگاه است که این سرمایه زندگی شکیل و شایسته می‌نماید چرا که ردپایی از آشفتگی‌های خاطر در صحنه و گذرگاه هستی نخواهد ماند یا دست کم، بی‌نظمی‌ها و بی‌برنامگی‌ها کاسته خواهند شد.
عقربک‌های پرشتاب زمان‌سنج لحظه لحظه‌های گذر وجود را به لوح زندگی حک می‌کنند لیکن خیلی‌ها ایستاده‌اند تا گشایشی به کار آید و از تنگناهای زندگی به درآیند غافل از آن که جویبار گذر عمر، همواره رونده است... سعدیا عمر عزیز است به غفلت مگذار.
مدیریت وقت
و بایدهای جانبی
زمان چگونه باید مدیریت شود تا فرصت‌های گذرا بیهود طی نشود و به غفلت از دست نرود؟
«دکتر قاسم عموعابدینی» معاون پژوهشکده دانشگاه تهران، پاسخ می‌دهد: «اگر ما بخواهیم مدیریت وقت را داشته باشیم باید نظم را رعایت کرده و در همه کارها آن را اعمال کنیم. او می‌گوید یکی از مباحث نظم، رعایت زمان و برنامه‌ریزی است در حالی که عمر انسان محدود است. وی سپس به نقل از «شهید بهشتی» می‌گوید ایشان در 24 ساعت شبانه روز 8 ساعت کار، 8 شب عبادت - که در این مدت تماس تلفنی برقرار نمی‌کردند و 8 ساعت استراحت برای خانواده‌شان را مدیریت و برنامه‌ریزی می‌کردند.
وی در ادامه اظهار می‌کند؛ مسئولان و ما اگر برنامه‌ریزی داشته باشیم، زمان را غنیمت بدانیم و آن را برای کار مفید در نظر گرفته و نظم رعایت شود این مجموعه بهره‌وری می‌دهد.»
«عمو عابدینی» راجع به مثل «وقت طلا است.» می‌گوید وقت طلا است. طلا برای ما چقدر ارزش دارد؟ در حالی که وقت واسطه عمر مفید انسان است، مثل طلا باید باشد ولی ما غافل از آن هستیم. شخص وقتی غفلت کرد و کار اصلی را انجام ندهد آن غفلت از زمان خسران است. انسان در کارها و عمرش با داشتن مدیریت باید بداند چه کاری در چه زمانی انجام بدهد و دانسته شود بخشی از موفقیت انسان مرهون مدیریت زمان است.»
مدیریت زمان، فعالیت ویژه زندگی
«بسیاری از افراد آنقدر که به ظاهر و حتی کارهای جانبی در زندگی توجه می‌کنند، نسبت به ارزش زمان یا توجه نمی‌کنند و یا در برنامه روزمره و در دیگر اوقات آن را نمی‌گنجانند.»
«ابراهیم علی‌آبادی» شغل آزاد، هم چنین براین نظر است که برخی مسئولیت خود را فقط در تأمین مایحتاج و رسیدگی به امور جاریه کار و محیط زندگی خلاصه می‌کنند و البته این طور توجه چیزی عمومی و بدیهی است ولی باید دانست مدیریت با مسئولیت‌پذیری محوری و شخصی متفاوت است. براساس پرسش‌تان، نقش مدیریت در وقت‌شناسی جدا از آنچه گفتم در اختیار داشتن و کنترل اوقات زندگانی یک نوع فعالیت ویژه در تمام زمان است. چون انسان در طول زمان و عمرش فرصت‌هایی دارد که توجه و عمل به آن‌ها پی‌ریزی موفقیت امروز و فردایش است. لازمه این هدف، همان مدیریت زمان است که باید از اوقات مناسب آن سود برد و عمر را بیهوده از دست نداد. باید از زمان تجربه‌ها آموخت که انگیزه‌ای برای زندگی بهتر و آرام‌تر است.»
می‌پرسم اداره نکردن زمان چه آثاری خواهد گذاشت؟ می‌گوید: «به نظرم زندگی حالت یکنواختی پیدا می‌کند و ذهن و روحیه فعال و پرنشاط نمی‌شود. دست و دل آدم به کارهای تازه نمی‌روند و یک نوع بی‌هدفی در زندگی احساس می‌شود.»
زمان به عنوان یک سرمایه گرانبها به آزمودن انسان است که مردمان با هوش‌تر به این سرمایه دست می‌یابند. از طرفی آسیب‌هایی شامل نبود آموزش، نظم و برنامه‌ریزی در ابعاد گوناگون از جمله نبود اداره کردن زمان، اتلاف وقت، زیاده‌روی و سستی، سبب بهره نبردن از سرمایه گرانبهای وقت می‌شود.
زمان و اهمیت آن
«دکتر علی گورانی» مسئول برنامه بهداشت و پرتوهای وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی، نقش و موقعیت کنونی مدیریت زمان و دلایل هدر رفت اوقات نزد بسیاری از مردم در عرصه زندگانی را شرح می‌دهد.
«یکی از پارامترهای بسیار پراهمیت از هر آنچه ما در اختیار داریم زمان است که مثل هر پدیده دیگر برای افراد ارزش‌های مختلف دارد. به عبارت دیگر، زمان یکی از سرمایه‌های گرانقیمت گزیده شده تصمیمات ما است اما بستگی دارد چطور از این سرمایه استفاده شود. یک آدم با مدیریت، همان مقدار زمان که در اختیار دارد بهره بیشتر از سرمایه می‌برد.
وی در ادامه با این مثل: یک میلیون تومان در هر دست که مفیدتر در داد و ستد باشد عمل می‌شود می‌افزاید یکی در گردش تجاری، دیگری سپرده بانکی و کسی وسایل می‌خرد، اما مشاغل بازاری و دیگر کسبه ارزش زمان برایشان مختلف است که باید گفت اصولا آدم‌های هوشمندتر این سرمایه زمان را به دست می‌گیرند و سود بیشتری می‌برند.»
ضعف‌های آموزشی مدیریت زمان
ادامه اظهار «گورانی» حاکی از سوخت و سوزهای مدیریت زمان و آموزشی در عرصه‌های گوناگون است. وی می‌گوید: «یکی از ضعف‌های آموزشی در مملکت، ضعف مدیریت زمان است که آدم‌ها برای استفاده از گردش این سرمایه گرانقدر خوب آموزش داده نمی‌شوند.
بنابراین ضعف آموزشی و تربیتی در کلیه سطوح آموزشی، اجرایی، مدیریتی عامه وجود دارد،‌ در صورتی که مردم بایستی زمان را خوب درک کرده و نیز خوب از آن حفاظت کنند» او باور دارد آدم‌هایی که دارای ثروت کلان و مکفی از هر نوع هستند یکی از دلایل موفقیتشان استفاده کردن از فرصت و انجام کار به موقع و مدیریت زمان بوده است و همه جا همین طور بوده است. بنابراین، اگر مدیریت زمان در دست باشد آن، یک ابزار موفقیت‌آمیز مالی است اما چنانچه یک آدم بدقول بوده و زمان را رعایت نکرده باشد در واقع یکی از اصلی‌ترین فرصت‌های پیشرفت را از دست داده است.»
علل اتلاف وقت
از مسئول برنامه بهداشت و پرتوهای وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی- به رغم آن که سایه‌روشن‌های موقعیت اداره کردن زمان را نمودار کرد- می‌پرسم به طور مشخص عامل اتلاف زمان کدامند؟ پاسخ دکتر گورانی چنین است: «نبود آموزش چگونگی استفاده بهینه از وقت و زمان است که بی‌نظمی می‌آورد، یعنی اتلاف وقت، افراط و تفریط از زمان است. مدیریت زمان مراعات نشود برنامه و نظم در امور زندگی کاملا به اتلاف می‌رود.»
وقت را بیهوده نگذرانیم
کتاب مورد نیازش را از فروشنده دریافت کرده و می‌خواهد بیرون برود. از او درباره تاثیر اداره کردن زمان و شرایط آن برای موفقیت بهره‌بری از فرصت و اوقات در زندگی می‌پرسم.
«رشیدی» مدرس دانشگاه و دانشجوی مقطع دکتری الهیات است که می‌گوید: «مدیریت زمان قطعی لازمه‌اش داشتن برنامه است ضمن آن که اوقات، خود نظم زمان می‌باشد. در این زمینه در مبانی دینی توصیه‌هایی شده است از جمله آن که انسان وقت را بیهوده نگذراند. قرآن مجید فرموده انسان در صورتی از زمان و عمر خود استفاده نکند خسر و خسران نسبت به اصل سرمایه زمان و عمر کرده است.»
در قرآن کریم در سوره «والعصر» آمده است: «قسم به عصر که انسان همه در خسارت و زیان است مگر آنان که به خدا ایمان آورده، نیکوکار شده و به درستی و راستی و پایداری دین یکدیگر را سفارش کردند.»
سردرگمی در زندگی بدون مدیریت زمان
«زندگی بدون مدیریت باعث سردرگمی آدم می‌شود. چنانچه همه امکانات ملزوم مادی برای انسان فراهم باشد اما کارگردانی با تدبیر نباشد، آشفتگی فکر و خیال دست‌بردار زندگی نمی‌شود.»
«محسن شاکری» حسابدار بازنشسته، کمی مکث می‌کند بعد می‌گوید اعتقادم در خصوص مدیریت زمان این است که زندگی گذرگاهی است که باید درست، معقولانه و منصفانه شرایط مناسب آن را شناخت. به این معنا که دانست همه چیز آماده پذیرایی ما نیست و البته آسان  و بدون قاعده هم نیست که به دست آورد بلکه موظفیم هر یک خشتی بر خشت بگذاریم تا بنا بالا رود و خوش‌نما شود. پس تا همین جا به این نتیجه می‌رسیم ابزارهای خودگردانی زندگی‌مان در مرحله اول خواستن و برنامه داشتن و بعد مرحله عمل است. این‌گونه اراده یعنی غفلت نکردن از فرصت‌های درست و سرمایه‌گذاری همزمان با جریان زمان. این یعنی همان گفته‌های قدما که از سر باطن می‌گفتند وقت‌شناسی باعث پیشرفت آدم می‌شود و ایضا می‌گفتند وقت به ارزش طلا است. این نظرات به واقع در مردمان گذشته و در برخی از جماعت امروزه بوده است که فرصت‌ها را از دست نداده که ثمرات‌شان را به دست آورده‌اند.
این شامل خیلی از امور زندگی است مثلا در تحصیل علم، اقتصاد، فنون، تجارت، خانواده و...، نتیجه کلی می‌گیریم: «این ما آدم‌ها هستیم که می‌توانیم هر کار باثمر و مفیدی را ایجاد و اداره کنیم.»
از این شهروند می‌پرسم خودشان چه نقش و سهمی در مدیریت زمان داشته است. خندان می‌شود و می‌گوید: «فقط می‌گویم آنچه گفتم روخوانی از چیزی و یا تعریف از عقیده‌ام نیست، ذات زندگی از نوجوانی استادم بوده است.»
برنامه، مدیریت، نظم
برنامه داشتن، مدیریت و نظم سه عامل برای درست و آسوده زندگی کردن است.
«علی» شهروند، در این زمینه توضیح می‌دهد: «برای اداره زندگی خود باید برنامه داشته باشیم تا بتوان کارهای روزانه و ماهانه را در کوتاه و بلندمدت درست انجام داد. شکل دادن و عملیاتی کردن این موارد برای داشتن یک زندگی راحت و منسجم است که با مدیریت صحیح زمان و برنامه‌ریزی حساب شده حاصل شود.»
نظر وی درباره ضعف و یا نبود مدیریت در امور زندگی، چنین است: «کسی که وقت را مدیریت نکرده و به فرصت‌های مناسب توجه نداشته و یا غفلت کرده، ممکن است برای هر چیز دیگر زندگی نظم را رعایت نکند که این سلب آسایش اوست.»