کوتاهی دستگاه دیپلماسی را مجلس جبران کند (نگاه)
ایرج نظافتی
چندی پیش جناب ظریف وزیر امور خارجه در مجلس شورای اسلامی با دفاع قاطعانه از برجام قضاوت درباره کارآمدی آن را به تاریخ حواله داد. درباره آنچه همه مردم و جریان‌های سیاسی از فرجام برجام دیده‌اند باید گفت، چیزی که عیان است چه حاجت به بیان است!
اما موضوع اعم ناکارآمدی دستگاه دیپلماسی بسیار گسترده‌تر از آن چیزی است که جناب ظریف و همفکرانش در دولت تدبیر و امید ادعا می‌کنند.
کمی به عقب برگردیم. یکی از کلیدی‌ترین و مهم‌ترین وعده‌های آقای حسن روحانی به مردم، بازگرداندن عزت به پاسپورت‌های ایرانی بود، اما در عمل نه تنها عزتی به پاسپورت‌های ایرانی افزوده نشده بلکه حتی دیپلمات‌های خودمان که بر اساس قوانین بین‌المللی و کنوانسیون‌های جهانی دارای مصونیت دیپلماتیک هستند، مصونیتی نداشته‌اند و اگر به هر بهانه واهی به اسارت هر کشوری درآمده‌اند، دستگاه دیپلماسی پاسخگو نبوده و دیپلمات به اسارت درآمده به حال خود رها شده است بلکه حتی خانواده این دیپلمات نمی‌توانند با پایین‌ترین مسئول در وزارت امور خارجه دیدار کنند تا از سرنوشت عزیزشان که مثلا در سفر دیپلماتیک بوده باخبر شوند!
در طرف مقابل شاهدیم درباره افرادی مثل «نازنین زاغری» که مصونیت دیپلماتیک هم نداشته و در دادگاه عادله در کشورمان محکوم هم شده اما کشورهای اروپایی بیشترین فشار را بر کشورمان برای آزادی یک جاسوس تابلودار و یک متهم شناخته‌شده انجام می‌دهند و مکرر پیگیر آزادی او هستند و کشورمان را به نقض حقوق بشر و... متهم می‌کنند.
در تیرماه سال 1397 حاج اسدالله اسدی، دبیر سوم سفارت ایران در اتریش علی‌رغم مصونیت دیپلماتیک در اقدامی غیرقانونی توسط پلیس آلمان و در جریان حضورش در این کشور بازداشت و در واقع به اسارت گرفته شد.
این اقدام دولت آلمان با هماهنگی دستگاه امنیتی فرانسه صورت گرفت. آقای اسدی متهم بود که به یک زوج ایرانی بلژیکی‌تبار مواد منفجره داده تا در میتینگ سالانه منافقین در پاریس استفاده کنند! اتهامی که هیچ‌گاه در دادگاه برگزار شده برای آقای اسدی در آلمان ثابت نشد.
این در حالی است که کنوانسیون وین، به عنوان مهم‌ترین معاهده مربوط به حقوق دیپلماتیک افرادی که دیپلمات محسوب می‌شوند با صراحت مصونیت دیپلمات‌ها را تضمین کرده است.
به عنوان مثال در ماده 29 کنوانسیون وین آمده است: شخص مأمور سیاسی مصونیت دیپلماتیک دارد و نمی‌توان او را به هیچ عنوان مورد توقیف یا بازداشت قرار داد. کشور پذیرنده با وی رفتار محترمانه‌ای که در شأن او است خواهد داشت و اقدام‌های لازم را برای ممانعت از وارد آمدن لطمه به شخص و آزادی و حیثیت او اتخاذ خواهد کرد. اما طبق همین کنوانسیون، هرگاه یک کشور دیپلمات کشور دیگری را- که دارای گذرنامه دیپلماتیک است- در خاک خود به دلایل واقعی یا واهی، عنصر نامطلوب بنامد، می‌بایست او را اخراج کند. به عبارت دیگر اخراج، بالاترین سطح برخورد دیپلماتیک نسبت به حضور، رفتار و عملکرد یک دارنده گذرنامه و مصونیت دیپلماتیک است.
اما درباره آقای اسدالله اسدی، دولت آلمان به صورت غیرقانونی ایشان را در تیرماه سال1397 بازداشت کرد و در پنجم مهرماه همان سال دولت اتریش در اقدامی غیر منتظره و غیرقانونی، آقای اسدی را از مصونیت دیپلماتیک خارج کرد تا دست دولت‌های اروپایی برای استرداد این دیپلمات کشورمان به هر زندانی را باز بگذارند. در ادامه دولت بلژیک در اقدامی غیرقانونی و با دلایل واهی، دیپلمات ایرانی را از مهرماه 97 تاکنون بازداشت کرده و به اسارت گرفته و اینک وارد سومین سال اسارت اسدالله اسدی می‌شویم، همه این ماجراها در حالی صورت می‌گیرد که دستگاه دیپلماسی ما بسیار منفعلانه عمل کرد، و مثلا شخص جناب ظریف به عنوان وزیر امور خارجه فقط به یک توییت در همان زمان اکتفا کرد!
طبق قواعد دیپلماتیک، وزارت امور خارجه و سفارتخانه‌های کشورمان در اتریش، آلمان و بلژیک می‌بایست به‌صورت جدی به این رفتار غیرقانونی آلمان و بلژیک در بازداشت دیپلمات ایرانی واکنش جدی نشان می‌دادند. اما متأسفانه هیچ اقدام قابل توجهی از جمله اجرای «اصل عمل متقابل» از سوی دستگاه دیپلماسی مشاهده نشد.
نکته قابل تامل و تاسف‌بار اینکه در هفته‌های گذشته در نشست خبری سخنگوی وزارت خارجه، زمانی که از آقای موسوی درباره سرنوشت آقای اسدی سؤال می‌پرسند، ایشان در پاسخ به سؤال خبرنگاران می‌گوید: برای آقای اسدی وکیل گرفته‌ایم و کارها خوب پیش می‌رود و وکیل‌ها به خوبی روی این پرونده اشراف دارند!
درباره این موضوع باید اذعان داشت:
1- وقتی که شما برای فردی که غیرقانونی به اسارت گرفته شده وکیل می‌گیرید تا از او در دادگاهی که در این سه سال برگزار نشده! دفاع کند، معنایش این است که ما دیپلمات خودمان را متهم می‌دانیم که حال برای آزادی او دست به دامان چند وکیل شده‌ایم!
2- طرف اروپایی فقط یک دادگاه در زمان بازداشت آقای اسدی در آلمان برای ایشان تشکیل داد و چون اسنادی دال بر مجرم بودن دیپلمات ایرانی وجود نداشت دادگاه آلمان ایشان را تبرئه کرد و در همان زمان باید دستگاه دیپلماسی ما و حداقل سفارت ایران در آلمان درخواست آزادی آقای اسدی را رسما اعلام می‌کرد. اما به دلیل انفعال و وادادگی و سیاست سکوت در برابر اروپاییان، پس از اینکه غربی‌ها نتوانستند دلایل محکمه‌پسند برای اتهام این دیپلمات ایرانی بیابند، با استفاده از لغو مصونیت دیپلماتیک آقای اسدی توسط دولت اتریش، دولت بلژیک به راحتی حکم استرداد ایشان را از دولت آلمان گرفت. اینک پس از گذشت سه سال از اسارت اسدی، هنوز حتی یک دادگاه برای اتهامات واهی آقای اسدی که از دیپلمات‌های باسابقه کشورمان است برگزار نشده ولی ما برای او وکیل گرفته‌ایم! سؤال اساسی اینجاست وکیل برای کدام دادگاه و چه جرمی گرفته‌اید؟ این وکیل می‌خواهد از کدام جرم نکرده و در کدام دادگاه دفاع کند؟! مگر طرف اروپایی مدارکی دال بر مجرمیت آقای اسدی ارایه کرده که حال ما بخواهیم با گرفتن وکیل از او دفاع کرده و او را تبرئه کنیم؟!
3- این روزها در شرایطی وارد سومین سال بازداشت غیرقانونی دیپلمات ایرانی حاج اسدالله اسدی- یادگار ارزشمند دوران دفاع مقدس - می‌شویم که دستگاه دیپلماسی به هیچ عنوان اقدام شایسته‌ای برای مقابله با این اقدام غیرقانونی انجام نداده است و شنیده‌های موثق حاکی است رژیم صهیونیستی به نوعی بازی‌گردان اصلی پشت پرده ماجراست و از این وادادگی و سکوت دستگاه دیپلماسی کشورمان حداکثر استفاده را می‌برد و یک دیپلمات کارکشته و باسابقه را سه سال است بدون ارایه هیچ‌گونه مدرکی دال بر مجرمیت ایشان در زندان بلژیک نگه داشته است
اکنون نمایندگان خانه ملت و خصوصا کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس رسالت مهمی بر دوش دارند. چرا که دستگاه دیپلماسی ما و رئیس آن جناب آقای ظریف همچنان به دنبال اثبات حقانیت برجام نافرجام است نه دیپلمات بی‌گناه خود! این انتظار از نمایندگان انقلابی و دلسوز مردم در مجلس شورای اسلامی می‌رود که پیگیر آزادی آقای اسدی باشند و مسئولان مربوط را به چالش بکشند.
خوب است به این نکته هم اشاره کنیم که خانواده آقای اسدی در این مدت با بی‌مهری مسئولان مربوطه در وزارت امور خارجه روبه‌رو شدند و حتی یک دلجویی خشک و خالی هم از آنان نشده است. همسر و فرزندان و خصوصا مادر دل‌شکسته اسدالله اسدی همچنان چشم‌انتظار بازگشت عزیز دلبندشان از ماموریت دیپلماتیک هستند!