اخیراً آگهی‌های استخدام و رزرو همیار و کمک برای حضور در امتحانات آنلاین، به لیست متعدد خدمات غیرمعمول اضافه شده است. خدمت جدیدی که در آن دانشجویی برای ساعت امتحان آنلاین، دانشجوی دیگری را به کمک می‌گیرد و قیمت این خدمت هم توافقی تعیین می‌شود!
گشتی در تجمع‌های دانشجویان در فضای مجازی نشان می‌دهد که خیلی زود ایده کمک داشتن در امتحانات به فکر بسیاری از دانشجویان رسیده است.
البته اگرچه کمپین‌های مجازی زیادی توسط دانشجویان درباره گلایه از کیفیت آموزش مجازی، لغو امتحانات حضوری به دلیل نگرانی بابت ابتلا به کرونا و لغو هرگونه امتحان به دلیل کیفیت پایین آموزش مجازی تشکیل شد؛ اما در هیچ یک از این کمپین‌ها، نگرانی بابت کیفیت امتحان یا احتمال تقلب در امتحان از سوی دانشجویان ابراز نشده و به نظر می‌رسد این موضوع جزء دغدغه‌های دانشجویان نیست. گویا از دید برخی دانشجویان همیار تقلب در امتحان، راه‌حل خوشایند و میانبری برای امتحانات مجازی است.
در یکی دو هفته اخیر به علت شرایط بی‌ثبات آمار کرونا در کشور، بسیاری از دانشگاه‌ها که تمایل به برگزاری امتحانات حضوری داشتند، بالاجبار، با تغییر موضع اعلام کردند که امتحانات به صورت مجازی برگزار خواهند شد؛ شرایطی که نخستین بار در سیستم آموزش عالی حاکم می‌شود و دغدغه حفظ «کیفیت»، «امنیت» و «استاندارد آموزشی» را به همراه دارد.
چندی پیش وزارت علوم، پیشنهاداتی را درخصوص نحوه برگزاری امتحانات مجازی و نیز، راه کارهایی را برای به حداقل رساندن ضریب تخلف و خطا در این آزمون‌ها، به دانشگاه‌ها ارائه کرد؛ از جمله اینکه با شروع آزمون توسط دانشجو، در هر لحظه امکان مشاهده فقط یک سؤال وجود داشته باشد و در صورت پاسخ دادن و یا رد کردن سؤال، سؤال بعدی نمایش داده شود.
گزینه دیگر این است که زمان آزمون محدود شود و هنگامی که این زمان به پایان برسد، کل پاسخ‌ها به صورت خودکار ارسال شود. راهکار دیگر اینطور مطرح شده که یک سؤال با پاسخ شفاهی در نظر گرفته شود که دانشجو در آن، فقط باید خودش را معرفی کند تا اینکه اطمینان ایجاد شود، خود فرد در آزمون شرکت کرده و مشخصات خود را برای شخص دیگری به منظور شرکت در آزمون، ارسال نکرده باشد.
از دیگر گزینه‌های پیشنهادی، می‌توان به سؤالات چندگزینه‌ای با چینش متفاوت برای هر دانشجو و برگزاری امتحان از طریق وب‌کم و مکالمه رو در رو ‌اشاره کرد.
از چند روز گذشته نیز بسیاری از واحدهای دانشگاه آزاد، امتحانات خود را از حضوری به غیرحضوری و مجازی تغییر دادند. ضمن اینکه نحوه برگزاری این آزمون‌ها، به خود استان‌ها واگذار شده است؛ سازمان مرکزی دانشگاه آزاد، دست واحدهای دانشگاهی را برای نحوه برگزاری آزمون‌ها باز گذاشته، اما درخصوص نمره دهی، شاخص‌هایی را تعریف خواهد کرد که نمرات واقعی و نرمال باشد.
در حال حاضر امتحانات در برخی دانشگاه‌های دولتی و برخی دانشگاه‌های زیر نظام آموزش عالی آغاز شده است، با این وجود اما شواهد و بررسی‌های حاکی از آن است که حتی با در نظر گرفتن این راهکارها، امکان تقلب برای دانشجویان فراهم است و آنها به صورت‌اشتراکی، به سؤالات پاسخ می‌دهند؛ به این صورت که مثلاً در روش تستی/تشریحی که فقط سؤالات با یکدیگر جا به جا می‌شوند، دانشجویان در فضای مجازی این سؤالات را به‌اشتراک می‌گذارند و پاسخ‌ها بلافاصله در گروه مربوطه منتشر می‌شود.
از طرفی برخی، در ارتباط با امتحانات مجازی دانشگاه‌ها کسب و کاری برای خود دست و پا کرده‌اند؛ به طوری که گروه‌هایی در تلگرام با عنوان گروه «حل تمرین» که پیش از این دانشجویان را در پاسخگویی به سؤالات و رفع‌اشکال، کمک می‌کرد، حالا تغییر رویکرد داده و در ازای گرفتن مبلغی (از ۵۰ تا ۲۰۰ هزار تومان) پاسخ سؤالات امتحانی (تستی و تشریحی) را در زمان کوتاه ارائه می‌دهد. البته در برخی گروه‌ها، بدون دریافت هیچ پولی پرسش و پاسخ‌ها انجام می‌شود.
برخی دیگر از دانشجویان در اقدامی جالب اقدام به «رزرو تقلب» می‌کنند؛ به این صورت که چند روز قبل و یا حتی چند ساعت پیش از شروع امتحان، رشته تحصیلی و امتحان مورد نظر را در گروه اعلام می‌کنند و فردی که در ترم بالاتر تحصیل می‌کند و یا تسلط کافی برای پاسخگویی به سؤالات آن درس را دارد، اعلام آمادگی می‌کند. پس از آن در فضای چت خصوصی، مبالغ به صورت توافقی رد و بدل می‌شود.
همچنین در اینستاگرام آی دی‌هایی با عناوین مختلف از جمله «انجام امتحانات مجازی دانشگاه با قبولی با نمره بالا و تضمینی» ایجاد شده است که برخی از همین افراد با درج شماره خود و اعلام مبلغ ۲۰۰ هزار تومان اعلام کرده‌اند، به سؤالات امتحانات پایان ترم پاسخ می‌دهند.
از تمامی راهکارهای پیشنهاد شده از سوی وزارت علوم، به نظر می‌رسد برگزاری «امتحان مجازی شفاهی» و همچنین از طریق webcam، نسبت به سایر روش‌ها از سطح امنیت بیشتری برخوردار باشد و تقلب در امتحانات را بتواند به صفر برساند؛ راهکاری که شاید به دلیل حجم زیاد دانشجویان و چالش‌های اتصال از طریق وبکم، چندان مورد استقبال قرار نگیرد.
یکی دیگر از شیوه‌ها که امکان تقلب را تا حد بسیار زیادی (تقریباً صفر) کاهش می‌دهد، برگزاری «امتحانات مجازی حضوری» است که دانشجویان با حضور در یک واحد دانشگاهی به صورت آنلاین در امتحان شرکت می‌کنند.
به نقل از مهر؛ صرف نظر از چگونگی برگزاری امتحان اما موضوع مهم‌تر، نحوه نمره‌دهی اساتید در امتحانات است؛ چراکه در صورت تقلب، ارزیابی‌های پایانی قطعاً عادلانه نخواهد بود. در این میان برخی دانشگاه‌ها اعلام کرده‌اند که قرار نیست روش ارزیابی دانشجویان، صرفاً براساس نمره امتحانی پایان ترم باشد و تصمیم دارند بخش اعظم آن را به ارزیابی‌های میان ترم از جمله تمرین، پروژه و کوییز که اساتید از ابتدای ترم برای دانشجویان در نظر گرفته اند، اختصاص دهند.
در همین رابطه مدیرکل دفتر برنامه‌ریزی وزارت علوم گفته است «برخی دانشگاه‌ها قرار است ۱۵ نمره را به ارزیابی‌های میان ترم و ۵ نمره را به امتحان پایانی اختصاص دهند» که به نظر می‌رسد، روش عادلانه و منصفانه‌تری برای ارزیابی نهایی دانشجویان در این نیم‌سال پرچالش باشد.