لزوم سیال نمودن علم کلام در متون دینی
بایدها و نبایدهای دروس دین و زندگی
موضوع گفتمان دینی یا اندیشه دینی در قبال تئوری تکامل چیست؟
صرف‌نظر از پاسخ نیم‌بند و شکسته‌ای که دبیران محترم درس دین و زندگی به سؤالاتی از این نوع می‌دهند؛ آنچه مهم و قابل تامل است، نفس طرح سؤالاتی از این نوع از طرف دانش‌آموزان و دانش‌پژوهان است. این نکته مهم که آیا متون دینی؛ بخصوص در مقطع پیش دانشگاهی- که مرحله‌ای حساس از نظر درک و فهم برای دانش‌آموزان است- چگونه با این نوع مفاهیم و گزاره‌ها می‌تواند برخورد کند؟
آیا طرح چنین سؤالاتی از سوی دانش‌آموز و پاسخ دبیران به آنان دغدغه این قشر فرهیخته و دانش‌پژوه نیست؟
آیا دبیران ما این دغدغه و تشویش خاطر را دارند که می‌بایست بخشی از متون معارف اسلامی به طرح چنین مبانی حیاتی و کلیدی داده شود؟ چرا که عمده فهم و درک دینی یک متعلم، از مباحث کلامی مشروب می‌شود.
دیدگاه‌های کلامی- دینی در قبال مسائلی چون، عقل و دین یا علم و دین و چگونه مواجه شدن دین با این عناصر فربه، چهارچوب نظام فکری یا اندیشه دینی متعلم را رقم می‌زند چرا که دیگر شاخه‌های دینی یک مکتب چون، احکام و حقوق و غیره سخت تحت تاثیر این مواجهه‌های کلامی چون، تعامل و تقابل دین و عقل و یا دین و علم، طرح‌ریزی و بنا می‌شود.
زیرا اندیشه‌های دینی که نتواند پاسخی روشن و درست بدین مباحث بدهد، پیروان خویش را به یک خلأ فکری و روحی دچار کرده است؛ که برای قشر فرهیخته و دانش‌پژوه یک مکتب، آفاتی در حوزه فکر و اندیشه دینی به بار می‌آورد.
حال با این مقدمه چنین می‌نماید که به ضرس قاطع می‌توان گفت متون معارف اسلامی از این کمبود مباحث کلامی رنج می‌برند و گرفتار یک خلأ مهم فکری در این خصوص هستند. پس می‌طلبد صاحب‌نظران و دست‌اندرکاران تالیفات درسی، بحثی تحت عنوان تقابل و تعامل دین و عقل یا دین و علم؛ که خود شامل مباحث خردتری چون؛ بحث نظریه تکامل، نظریه‌های جدید فیزیک، مباحث جدید نجوم، انفجار بزرگ و تولد زمین، قصه هفت‌آسمان، نظریه‌های زمین‌شناختی جدید و مطالب دیگری که در ذهن و روح دانش‌آموزان خلجان می‌کند؛ در متون اسلامی جای دهند و به درستی حق مطلب ادا شود؛ هر چند سابقه این مباحث در فرهنگ ما چندان عمیق و ریشه‌دار نیست ولیکن در فرهنگ اروپائیان؛ درخت تنومندی است با ریشه‌های چند صد ساله و کتب عدیده‌ای در این خصوص به رشته تحریر درآمده است؛ که از زوایای گوناگون به موضوع پرداخته‌اند و جهت‌گیری‌ها و تاثیر هر کدام بر دیگری به نگارش درآمده است.
صرف‌نظر از فراز و نشیب‌ها، عقب‌نشینی‌ها و پیش‌تازی‌های دین وعقل یا دین و علم، نفس تقابل و تعامل، عین سیالیت علم کلام بوده و در همین گیرودارهای علمی- کلامی بوده است که حقیقت خودش را هویدا کرده است و نقاط ضعف و قوت طرفین بر آفتاب افکنده شده است و به این طریق بوده است که بلندپروازی‌های علم از یک سو و زیادی‌خواهی‌های اربابان کلیسا از دیگر سو در تقابل با هم به میدان کارزار فکری آمده‌اند تا هر یک حد خویش را بشناسند.
اما آنچه مهم است نفس پویایی و تحرک بین این دو اردوگاه یعنی: دین و علم است؛ که برای علم، عین تاریخ پویایی علم بوده است و برای اندیشه دینی، تحرک و سیال بودن در کنار گزاره‌های علمی؛ و این مهم، مطلوب و مقبول حوزه و دانشگاه است.
داریوش نظری- دبیر معارف اسلامی شهرستان سلسله- استان لرستان