فصل عقب‌نشینی آل سعود فرا رسید /بن سلمان، شکست پشت شکست(نگاه)
محمدرضا مرادی
محمد بن سلمان ولیعهد عربستان از سال 2015 که در هرم قدرت وارد شد رویاهای زیادی را در سر می‌پروراند. گذشت نزدیک به چهار سال از آن زمان وی را به این نتیجه رسانده که دنیای سیاست با دنیای خیال و رویا بسیار متفاوت است. اکنون وی پس از این چهار سال در گوشه‌ای تنها مانده و به دنبال فرار از انزوای خودساخته است. بررسی مهم‌ترین رویاهای ناکام بن‌سلمان به خوبی این وضعیت را ترسیم می‌کند:
تسلط بر یمن
محمد بن سلمان در سال 2015 که پدرش به قدرت رسید شاهزاده‌ای شناخته شده نبود. به همین دلیل وی برای تثبیت خود در هرم قدرت، اقدام به یک ماجراجویی منطقه‌ای کرد. بن سلمان جنگ یمن را به راه‌انداخت و سعی داشت در چند هفته انصارالله را شکست داده و منصور‌هادی رئیس‌جمهور مستعفی را به قدرت بازگرداند. هدف وی از این اقدام نیز نشان دادن قدرت خود بین شاهزاده‌های سعودی و حتی عرصه منطقه‌ای و بین‌المللی بود. اما رویای بن سلمان در یمن به سراب تبدیل شد و 57 ماه از این رویا گذشته و اکنون ولیعهد سعودی سراسیمه به دنبال راهی برای فرار از یمن است. هدف قرار گرفتن دو پالایشگاه البقیق و الخریص و همچنین عملیات زمینی
«نصر من الله» در نجران توسط انصارالله تمام امیدهای بن سلمان برای پیروزی را به یاس تبدیل کرد. پس از این دو عملیات مهم، بن سلمان، خالد برادر کوچک‌تر خود را به عمان فرستاد تا با نمایندگان انصارالله در مورد راه‌های پایان دادن به جنگ یمن به مشورت بپردازد. رسانه‌های مختلف دنیا نیز از مذاکرات بن سلمان با انصارالله یمن خبرداده و اعلام کرده‌اند بن سلمان به دنبال خروج آبرومندانه از یمن است. در واقع، آن رویایی که 57 ماه پیش شروع شده بود به کابوس بن سلمان تبدیل شده است. مذاکره با انصارالله اولین عقب‌نشینی بن سلمان به شمار می‌رود.
سد کردن نفوذ ایران
بن سلمان سعی داشت تا خود را به عنوان رهبری قدرتمند در جهان عرب معرفی کرده و به همین دلیل به دنبال مقابله با ایران برآمد. وی از زمانی که دونالد ترامپ به قدرت رسید سیاست‌های ضدایرانی خود را تشدید کرد. در این مسیر بن سلمان به دنبال بهانه‌ای برای نشان دادن اوج دشمنی و مقابله با ایران با هدف مطرح کردن خود بود. حمله چند نفر به سفارت عربستان در تهران این بهانه را برای وی به وجود آورد و به دنبال آن عربستان روابط خود را با ایران قطع کرد و سعی داشت تا این قطعی روابط را به دومینویی درجهان عرب تبدیل کند که تنها چند ریز کشور مانند جیبوتی از ریاض تبعیت کردند. اما بر خلاف تصور بن سلمان این اقدام وی نه تنها ایران را در جهان عرب محدود نکرد که ایران به قهرمان مبارزه با تروریسم در سوریه و عراق تبدیل شد و با وجود تمام فشارهای غرب، ایران توانست سیاست‌های منطقه‌ای خود را با موفقیت پیگیری کند. بن سلمان که در تحقق این هدف خود ناکام مانده بود تمام امید خود را به حمایت‌های ترامپ گره زده بود. اما دو حادثه باعث شد تا این دو امید نیز بر باد برود. تابستان گذشته پهپاد گلوبال‌هاوک آمریکا به مرزهای ایران تجاوز و توسط ایران ساقط شدو عربستان انتظار داشت تا ترامپ واکنشی قاطع در برابر ایران نشان دهد اما ترامپ اعلام کرد که حاضر نیست به خاطر این مسئله وارد تنش با ایران شود. حادثه دوم نیز حملات انصارالله به آرامکو بود که ریاض انتظار داشت تا واشنگتن واکنشی قاطع از خود نشان داده وبرای تامین امنیت عربستان دست به یک اقدام عملی بزند. اما ترامپ تنها به حمایت‌های لفظی بسنده کرد. علاوه‌بر این سریال تحقیرهای آل‌سعود توسط ترامپ روز به روز بیشتر شد. این مسائل باعث شده تا نشانه‌هایی از عقب‌نشینی ریاض در برابر تهران منتشر شود. سفر عمران خان نخست‌وزیر پاکستان به تهران و ریاض را همه در این جهت ارزیابی می‌کنند. علاوه‌بر این تمایل امارات برای کاهش تنش با ایران حالا، عربستان را تشویق به تنش زدایی به تهران کرده است.
به زانو درآوردن قطر
یکی دیگر از مهم‌ترین برنامه‌های بن سلمان به زانو درآوردن قطر بود. قطر که به دلیل مخالفت با سیاست‌های عربستان به «جوجه اردک زشت» در شورای همکاری خلیج‌فارس معروف شده است در خرداد ماه 96 توسط عربستان، امارات، بحرین و مصر تحریم شد. این کشور در یک محاصره همه‌جانبه قرار گرفت و ریاض بر این باور بود که دوحه سرانجام در برابر این محاصره تسلیم خواهد شد. اما دوحه با گسترش روابط خود با ایران و ترکیه توانست محاصره عربستان را بشکند. این مسئله تبدیل به یک آبروریزی بزرگ برای عربستان شد چرا که ریز کشوری مانند قطر موفق به شکست چهار کشور عربی شد. پس از 30 ماهی که از محاصره قطر گذشته اکنون عربستان به دنبال عقب‌نشینی در برابر دوحه است. چهلمین نشست سران کشورهای شورای همکاری خلیج‌فارس که سه شنبه 19 آذرماه در ریاض برگزار شد فرصتی برای آشکار شدن این شکست بود. ملک سلمان پادشاه عربستان شخصا از امیر قطر برای حضور در این نشست دعوت کرد اما امیر قطر به جای حضور در این نشست به سفری بی‌اهمیت به کشور رواندا رفت تا آل‌سعود را تحقیر کند.
نتیجه
اکنون بن سلمان تنها در خانه به چهار سال تلاش نافرجام خود در منطقه می‌اندیشد. در یمن شکست را قبول کرده و در برابر ایران نیز نشانه‌هایی از عقب‌نشینی ریاض دیده می‌شود. قطر نیز با تمام محدودیت‌هایی که دارد توانست پوشالی بودن قدرت ادعایی عربستان را نشان دهد. اکنون تمام امید
بن سلمان به اصلاحات مربوط به سند چشم‌انداز 2030 است. اما در این زمینه نیز شکست‌های وی در حال آشکار شدن است. از یک طرف وی به زنان حقوقی را اعطا می‌کند اما از طرف دیگر آنها را دستگیر می‌کند. از یک طرف وی به دنبال احداث پروژه‌هایی رویایی است اما از طرف دیگر برای جبران کسری بودجه اقدام به فروش اوراق قرضه می‌کند. تمام این مسائل سبب شده تا کارشناسان غربی هم، بن سلمان را شاهزاده‌ای با «رویاهای شکست خورده» بدانند. فصل عقب‌نشینی بن سلمان در تمامی عرصه‌ها شروع شده است.مذاکرات محرمانه با انصارالله نیز گام نخست این عقب‌نشینی است.