بیژن زنگنه که در طول دوران وزارت خود هیچ طرحی برای ساخت پالایشگاه نداشته است، دیروز هم به بهانه مراسم امضای تفاهم‌نامه تأمین مالی طرح توسعه کارگاهی خودروهای دوگانه‌سوز به ایده راهگشای ساخت پالایشگاه تاخت.
به گزارش فارس، زنگنه با بیان اینکه راه‌حل مسئله سوخت را نباید فقط در ساخت پالایشگاه جست‌وجو کرد، گفت: «ساخت پالایشگاه بسیار بسیار گران است و برای هر بشکه تصفیه نفت خام حداقل ۲۰ هزار دلار در یک پالایشگاه متعارف باید سرمایه‌گذاری شود، یعنی با فرض یک پالایشگاه ۳۰۰ هزار بشکه‌ای که مازوت آن حتی زیر ۱۰ درصد نیاید، شش میلیارد دلار باید هزینه شود که چهار تا پنج سال نیز زمان می‌برد و تنها ۲۵ درصد آن بنزین خواهد بود».
آدرس غلط
چنان‌که پیداست زنگنه برای بیان نظر خود درباره ساخت پالایشگاه به یک مقایسه‌اشتباه متوسل شده و راهکار مصرف سوخت را هم به ساخت پالایشگاه منوط کرده است.
به نظر می‌رسد لجبازی زنگنه با بحث احداث پالایشگاه، آدرس غلطی است که او به تصمیم‌سازان کشور می‌دهد، در حالی که ضرورت توسعه پالایشگاهی موضوعی انکارناپذیر و متفاوت از بحث کنترل مصرف بنزین است.
به تعبیر دیگر، قرار نیست با توسعه پالایشگاه، مصرف بنزین کاهش یابد، بلکه با این نگاه توسعه‌ای، از یک طرف خام فروشی نفت کاهش یافته و ضمن ناکارآمد شدن حربه تحریم فروش نفت خام ایران ارزش افزوده سرشاری برای کشور فراهم می‌شود و از سوی دیگر کشور را از واردات بنزین -به عنوان یک حربه دشمن برای فشار اقتصادی- بی‌نیاز خواهد کرد.
وزیر نفت دولت روحانی برای تأیید حرف خود به استدلال‌های عجیبی هم متوسل شده است. وی به هزینه بالای ساخت پالایشگاه‌اشاره می‌کند در حالی که باید از او پرسید مگر سایر کارهای توسعه‌ای هزینه ندارد؟ مگر بردن گاز به همه نقاط کشور و یا همین گازسوز کردن خودروها رایگان صورت می‌گیرد؟
البته زنگنه بهانه هزینه بر بودن ساخت پالایشگاه را سال هاست تکرار می‌کند. وی در برنامه اقتصادی پایش در شبکه یک سیما در مرداد 93 در واکنش به این پرسش که چرا طی سال‌های 76 تا 84 که وزیر نفت بودید، هیچ پالایشگاه جدیدی نساختید، مدعی شد: «ساخت پالایشگاه به صرفه و سودآور نیست، من تأسیس پالایشگاه را امری مقدس نمی‌دانم اما مخالف تأسیس آن هم نیستم و اگر لازم باشد پالایشگاه نیز راه‌اندازی می‌شود».
تفکر خسارت‌آفرین
اصرار به خام‌فروشی نفت و عدم توسعه صنایع پالایشی یکی از سیاست‌های کلان وزارت نفت در طول دوره‌های مختلف بوده، سیاستی که نفت را به نقطه ضعف اساسی و پاشنه آشیل کشور تبدیل کرده است؛ به گونه‌ای که هر زمان دشمن اراده کند می‌تواند با اعمال تحریم‌های نفتی مانع صادرات نفت کشور شده و بدین صورت اقتصاد ایران در تنگنا قرار دهد.
کارشناسان معتقدند که بی‌توجهی به پالایشگاه‌سازی ناشی از تفکرات حاکم بر وزارت نفت در دوره‌های مختلف بوده است، تفکری که بیژن زنگنه، وزیر نفت فعلی آن را نمایندگی می‌کند. حاصل این نگاه آن بوده است که «در طول چهار دوره ریاست زنگنه در وزارت نفت هیچ پروژه پالایشی کلید نخورده است. در نتیجه با اعمال تحریم‌های نفتی آمریکا، وزارت نفت حتی در خام‌فروشی نفت نیز دچار مشکل شده و دولت را با کسری بودجه 150 هزار میلیارد تومانی مواجه کرده است».
جلیل سالاری، معاون اسبق مدیرعامل شرکت ملی پالایش و پخش فرآورده‌های نفتی می‌گوید: «آقای زنگنه نگاهش به سمت ساخت پالایشگاه و پتروپالایشگاه نیست. ایشان می‌گوید نفت خام می‌فروشم، بنزین وارد می‌کنم. ما گفتیم آقای زنگنه پروژه پتروپالایشگاه و پالایشگاه‌سازی اقتصادیش نشان می‌دهد سودآوری دارد. گفت: نه، پروژه اقتصادی نیست. گفتیم این عدد و ارقام است. ما هم مطالعه نکردیم، شرکت خارجی مطالعه کرده است. ایشان باز هم قبول نکرد».
همچنین هدایت‌الله خادمی، عضو کمیسیون انرژی مجلس می‌گوید: «تیمی که الآن در وزارت نفت هستند مخالف با تبدیل نفت خام به فراورده‌های با ارزش دیگری بودند. یعنی همان موقع‌ها بحث بود که بالاخره شما این نفت را خام نفروشید، آن را تبدیل به فراورده‌های باارزش دیگر از جمله بنزین کنید. ولی دوستان می‌گفتند که خام فروشی نفت و واردات بنزین خیلی بهتر است از اینکه ما پالایشگاه بزنیم».
عامل نجات دولت
بهرحال ،زنگنه در طول سال‌های طولانی صدارت بر وزارت نفت هیچ پالایشگاهی نساخته و نشان می‌دهد برنامه‌ای هم برای این موضوع ندارد. این بی‌اعتقادی او به ساخت پالایشگاه ، کشور را تا مرز بحران پیش برده و اگر ورود سپاه به این حوزه و ساخت پالایشگاه عظیم ستاره خلیج‌فارس نبود، چه بسا پس از حذف سهمیه‌بندی و افزایش شدید مصرف بنزین در این دولت در کنار نبود پالایشگاه برای تأمین بنزین، کشور در شرایط تحریمی، با بحران شدیدی در زمینه سوخت دچار می‌شد.
فرهاد احمدی، مدیرعامل سابق شرکت ملی و مهندسی ساختمان نفت در مورد روند ساخت پالایشگاه در ایران می‌گوید: «پالایشگاه ستاره خلیج‌فارس و دیگر پالایشگاه­ها در زمان زنگنه استارت نخورد. زمانی که ستاره خلیج‌فارس به زنگنه تحویل داده شد 79 درصد پیشرفت داشت. بنابراین در طول سال‌های گذشته زنگنه کلنگ هیچ پتروشیمی و پالایشگاهی را نزد». حالا همین زنگنه که به لطف همت قرارگاه سازندگی سپاه و تلاش نیروهای ایرانی توانسته است بحران مصرف بنزین را از سر بگذراند، به انتقاد از ساخت پالایشگاه می‌پردازد.
بدون شک همه دولت‌ها باید منافع ملی را دنبال کنند و باید هر تصمیمی را بر اساس وضعیت خاص کشورمان بگیرند، اما به نظر می‌رسد در این دولت تصمیم‌هایی گرفته می‌شود که گاهی منافع کشور را به خطر می‌اندازد. ماجرای بازگشت سهمیه بندی بنزین پس از چند سال لجبازی و شیوه اجرای تأسف بار آن توسط دولت روحانی یکی از این موارد است و زنگنه به عنوان کسی که در بطن این ماجرا قرار داشته، به جای عذرخواهی، بر دیدگاه‌های خسارت بار خود پافشاری می‌کند.
تعلل وزارت نفت در تعیین تکلیف ۴ قرارداد مهم صادرات گاز ایران
علاوه‌بر این، وزیر نفت که مدعی است ایران باید به سمت توسعه گازی برود باید درباره قراردادها و اقداماتی که در این حوزه باید انجام می‌داد ولی انجام نداده است شفاف سازی کند.
به گزارش تسنیم، مشکلات موجود در زمینه صادرات گاز و مذاکرات بی‌نتیجه مسئولان وزارت نفت با کشورهای هدف، موجب معطل ماندن فرصت‌های کشور در این زمینه و حتی ضررهای جبران‌ناپذیر شده است.
ایران تاکنون شش قرارداد تجارت گاز منعقد کرده است؛ قرارداد صادرات گاز به ترکیه، قرارداد صادرات گاز به امارات موسوم به کرسنت، قرارداد صادرات گاز به پاکستان یا خط لوله صلح (IP)، قرارداد صادرات گاز به عراق که به دو مقصد مجزای بغداد و بصره است و قرارداد واردات گاز از ترکمنستان و قرارداد تهاتر گاز با برق با ارمنستان.
نگاهی به ظرفیت مصرف گاز در کشورهای همسایه ایران نشان می‌دهد که این کشورها سالانه به بیش از 120 میلیارد مترمکعب گاز نیاز دارند که تنها کشوری که می‌تواند به‌کمک خط لوله نیاز این کشورها را تأمین کند ایران است، اما متأسفانه ایران سالانه کمتر از 15 میلیارد مترمکعب صادرات گاز به کشورهای همجوار خود دارد؛ این آمار برای کشوری که دومین ذخایر گازی جهان را داراست، وضعیت اصلاً مناسبی نیست.