سید علی تدین صدوقی

دوم اردیبهشت 1398 در روزنامه کیهان مطلبی تحت عنوان، «حمایت از تصویب قانون احراز صلاحیت اخلاقی و کاری و حرفه‌ای در هنرهانی نمایشی» با تیتر «گانگسترها چگونه وارد تئاتر شدند» منتشر شد.
در آن مقاله به صورت مفصل شرایط این روزها و سال‌های اخیر تئاتر، بررسی شد؛ اینکه چرا تئاتر به لحاظ موضوعی و مفهومی و معنایی و محتوایی تنزل پیدا کرده و به تبع آن سلیقه و دیدگاه تماشاگران نیز تنزل یافته است.
بخشی از این مقاله بر اساس واقعیاتی تنظیم شد که در تئاتر اتفاق افتاده و می‌افتد؛ مانند مسایل و رفتارهای غیر‌حرفه‌ای و غیر‌تئاتری و غیراخلاقی، سوءاستفاده‌های مادی و اخلاقی که بر سر علاقه‌مندان به تئاتر توسط افراد ناکارآمد و نابلد و تازه‌وارد و بی‌ربط به تئاتر و هنر که صرفا با رابطه و پول و انواع ترفندها و حقه‌بازی‌ها به تئاتر وارد شده و می‌شوند و تنها هدفشان سوءاستفاده از تئاتر و علاقه‌مندان جوان و نوجوان این رشته و رسیدن به امیال و اهداف نامتعارف و مبتذل است.
باید گفت احراز صلاحیت حرفه‌ای و کاری در همه حوزه‌ها وجود دارد و در همه مشاغل به نوعی در نظر گرفته می‌شود. به‌طور مثال در سینما سال‌هاست که احراز صلاحیت کاری و حرفه‌ای و اخلاقی وجود دارد؛ شما نمی‌توانید به همین سادگی‌ها وارد حیطه کارگردانی سینما و فیلمسازی بشوید. یا باید چند فیلم کوتاه تولید کرده باشید یا باید دستیار بوده باشید یا علاوه‌بر اینها باید چند پیشکسوت شما را تایید کنند و در کنارتان به‌عنوان مشاور باشند یا باید عضو انجمن دستیاران و کارگردانان خانه سینما باشید و...
 حال چگونه شده است که به‌کارگیری همین مورد در تئاتر این همه سروصدا ایجاد می‌کند و نظرات مخالف و وااسفا از اینجا و آنجا و این هنرمند و آن مدیر بلند می‌شود که چه نشسته‌اید می‌خواهند هنرمندان را محدود نمایند و آزادی آنها را بگیرند!
 این مصوبه چه ربطی به آزادی کاری هنرمندان تئاتر دارد؟ حالا خوب است که اکثر پیشکسوتان و حرفه‌ای‌های تئاتر از وضع موجود ناراضی‌اند. اینکه مثلا تئاتر شهر شده است جولانگاه افراد آماتوری که هیچکس آنها را نمی‌شناسد و یا تجربه و جایگاه کافی و لازم را برای اجرا در تئاتر شهر ندارند. اینکه چرا باید آنقدر ورود به تئاتر باز باشد که هر کسی بتواند به عنوان نویسنده و کارگردان وارد آن شود بدون آنکه سابقه هنری چندانی داشته باشد.
 خیلی از آنهایی که به لحاظ مالی و اخلاقی مورد سوءاستفاده قرار گرفته‌اند به شورا یا مرکز هنرهای نمایشی مکررا مراجعه می‌کنند و می‌گویند چه کسی و یا چه ارگانی و اداره و تشکیلاتی به این افراد اجازه کار داده است بدون آنکه حداقل صلاحیت کاری و حرفه‌ای آنها احراز شود تا ما این‌گونه سرمان کلاه نرود و فریب نخوریم. زیرا ما به مجوز اجرایی که به دست این فرد از سوی مرکز هنرهای نمایشی و شورا داده شده اعتماد و اطمینان کرده‌ایم. که این فرد کار بلد است و مورد اعتماد وگرنه به او از سوی شورا و یا مرکز مجوز نمی‌دادند. آنها سؤال می‌کنند مگر هرکسی می‌تواند همین طوری وارد حیطه کارگردانی و نویسندگی تئاتر شود؟
حالا تئاتر نیز دارای چنین قانون و بند و تبصره‌ای برای کسی که تقاضای صدور مجوز نمایش می‌نماید شده است. بند احراز صلاحیت کارگردانانی که برای اولین‌بار می‌خواهند تئاتر کار کنند موجب حفظ و ارتقاء شأنیت و جایگاه خاص و ویژه کارگردانی در تئاتر می‌شود. چون مقوله کارگردانی امری بسیار جدی و حرفه ایست و هرکسی حتی صرف داشتن مدرک نمی‌تواند بدون تجربه کافی و کنار داشتن حداقل یک پیشکسوت نام‌آشنا و شناخته شده و یا تائید سه هنرمند پیشکسوت و یا خانه تئاتر و یا دانشگاه، کارگردانی نماید.
این خود، شأن و جایگاه خانه تئاتر و انجمن کارگردانان را در مناسبات هنری و تئاتری افزایش می‌دهد. یعنی طبق این مصوبه تائیدیه خانه تئاتر از چنان جایگاه و اعتباری برخوردار شده است که تا قبل از آن چنین جایگاهی را نداشت. این به معنی اعتبار بخشیدن به خانه تئاتر و انجمن‌های تابع آن و مقوله‌ای به عنوان کارگردانی و ایضاً انجمن کارگردانان و اهمیت عضویت در خانه تئاتر است.
 حالا چرا بعضی از دوستان هنرمند و ایضا مسئولین خانه تئاتر آنقدر به این مصوبه اعتراض می‌کنند جای تعجب دارد!
این مصوبه بدان معنی است که هرکسی به صرف داشتن پول یا رابطه حتی در تماشاخانه‌های خصوصی نمی‌تواند هوس کند که تئاتر کارگردانی نماید. از سویی تصویب این بند تلویحا به نوعی ایجاد کار برای پیشکسوتان این عرصه چنانچه البته به‌عنوان مشاور در کنار گروه قرار بگیرند و استفاده جوان‌ترها از تجربیات ذی‌قیمت آنان نیز به‌شمار می‌آید. این کجایش بد است و کجایش جلوگیری و محدود نمودن آزادی هنرمندان است؟
در همه کشورها اینگونه است. شما نمی‌توانید بدین سادگی‌ها وارد عرصه‌های مختلف تئاتر و به ویژه کارگردانی و نویسندگی و بازیگری بشوید. باید مورد تائید حرفه‌ای و کاری و تجربی و... قرار بگیرید.
مگر مصوبه احراز صلاحیت کارگردانان چه می‌گوید؟ در زیر، بند مربوط را عیناً می‌آوریم که خودتان قضاوت نمائید:
ماده 2- شرایط لازم
کارگردان اثر جهت تقاضای صدور مجوز اثر نمایشی باید حائز یکی از شرایط زیر باشد.
الف- فارغ‌التحصیل رشته هنرهای نمایشی از یکی از دانشگاه‌های مورد تائید وزارت علوم، تحقیقات و فناوری و یا آموزشگاه‌های هنری رسمی. ب- معرفی شده از سوی صنوف رسمی هنرهای نمایشی (خانه تئاتر یا انجمن‌های هنر‌های نمایشی و...) یا تائید صلاحیت هنری توسط سه نفر از اساتید و پیشکسوتان شناخته شده هنرهای نمایشی.
 این بند اگر درخصوص ارتقاء جایگاه کارگردانی و جایگاه دانش‌آموختگان تئاتر و احقاق حق آنان و ارتقا و اعتبار بخشیدن به جایگاه خانه تئاتر و انجمن‌های تابعه آن و انجمن نمایش نیست پس چیست؟
کسی که هزینه کرده، زحمت کشیده و درس این رشته را خوانده چرا نباید کار کند؟ آن‌وقت یک نفر از بیرون بیاید و بدون هیچ مدرک و تجربه و پیشینه‌ای به صرف داشتن پول و پارتی و رابطه، کارگردانی نماید. کجای این درست است؟
این مصوبه بیشتر به جهت حفظ شأن و جایگاه کارگردان و شغل کارگردانی و احقاق و حفظ حق کسانی است که سال‌ها در این حوزه زحمت کشیده‌اند. کارگردانانی که نام‌آشنا هستند و دارای تجربه و سابقه و شناخته شده‌اند این بند شامل‌شان نمی‌شود و باعث تعجب است که چرا اعتراض می‌کنند. همین دوستان به هجوم افراد کار نابلد و بی‌ربط به تئاتر در طی سال‌های اخیر به عرصه کارگردانی و نویسندگی معترض بوده و هستند. با این مصوبه این دوستان شان و جایگاهشان حفظ می‌شود و هرکسی نمی‌تواند به حیطه کارگردانی وارد شود. و این یعنی ارتقاء‌ شأن و جایگاه شخص کارگردان و سمت یا شغل یا هنر کارگردانی.
این بند برای دور نگه داشتن افراد مغرض و نفوذی و دارای غرض و مرض که به نیت تهاجم فرهنگی، هنری، اعتقادی و با حمایت‌های جناح‌ها و افراد و گروه‌های خاص پا به عرصه تئاتر می‌گذارند بسیار ضروری می‌نماید.