شیوع آنفلوآنزا و راهکارهای پیشگیری از آن- بخش نخست
هجوم ویروس آنفلوآنزا و ضرورت تقویت ایمنی بدن
سمیه دولتی
از یک بی‌حالی و کرخی ساده شروع شد. به فاصله یک روز تبدیل شد به تب شدید و گرفتگی عضلات و آبریزش بینی و در نهایت شرایط تنفسی بسیار سخت به طوری که نفس‌ها به شمارش افتاد. در ابتدا به نظر رسید سرماخوردگی باشد، اما این بی‌حالی و بدن درد بی‌سابقه بود. به ناچار روی می‌آورد به مسکن، قرص سرماخوردگی، آنتی بیوتیک، سوپ و پرتقال و لیمو شیرین و... چه اتفاقی افتاده؟! هیچ کدام تاثیری ندارد!! هر لحظه بر دردش اضافه می‌شود تا جایی که از شدت درد در تمام بدن با مراجعه به پزشک متخصص داخلی متوجه می‌شود به بیماری آنفلوآنزا مبتلا شده است.
اخیرا در اخبار و رسانه‌ها در خصوص این بیماری بسیار شنیده می‌شود، حتی در مواردی نیز با اعلام آمار مرگ و میر ناشی از آن به وخامت بیماری اشاره می‌شود. در حالی که در چنین شرایطی لازمه مهار و کنترل بیماری در اختیار قرار دادن واکسن برای عموم است، با هزینه بالای این واکسن که برای همگان امکان تهیه آن نیست مواجه هستیم. با این شرایط چطور می‌شود با آن به مقابله پرداخت؟! از طرفی هم فرد مبتلا با مراجعه به بیمارستان و مراکز درمانی با وجود بیمه‌هایی که تبدیل شده‌اند به سمبل بیمه و کاربرد عملی ندارند، قطعا روند درمان این بیماری در سختی و مشقت قرار خواهد گرفت. در ادامه با عملکرد این ویروس بر روی بدن و نحوه برخورد با آن آشنا می‌شویم.
علائم آنفلوآنزا در بیماران
آنفلوآنزا یک بیماری مسری است که توسط ویروس ایجاد و فرد به فرد منتقل می‌شود. از علایم این بیماری می‌توان به تب شدید که از عمده‌ترین علایم است و همچنین سردرد، گلودرد، التهاب بینی، سرفه و درد عضلات را ذکر کرد. این بیماری تفاوت‌هایی با سرماخوردگی دارد از آن جمله می‌توان به از دست دادن اشتها، گلودرد، عطسه، سرفه و آبریزش بینی در سرماخوردگی و درد عضلات، تب شدید، سردرد، احساس خستگی و لرزش بدن در آنفلوآنزاست اشاره کرد.
یک بیمار بهبود یافته از آنفلوآنزا در گفت‌وگو با گزارشگر روزنامه کیهان این‌چنین بیان می‌کند: «در ابتدا با بدن درد شدید، سرگیجه، تهوع، بی‌حالی و گرفتگی عضلات و بی‌حوصلگی مواجه شدم به طوری که حتی توان انجام کارهای روزمره‌ام را هم نداشتم. در واقع با علایم سرماخوردگی جزیی شروع شد و با درد و عفونت و گلودرد و در نهایت تمام ارگان‌های بدنم درگیر شد و کل بدنم را عفونت گرفت.»
وی می‌افزاید: «به خاطر وخامت حالم در بیمارستان بستری شدم و به مدت 10 روز دوره نقاهتم را در بیمارستان سپری کردم. عفونت به کل بدنم رسیده بود و ایمنی بدنم بسیار ضعیف شده بود.
با انواع داروها و آنتی‌بیوتیک‌های خوراکی و تزریقی بعد از 10 روز بهبودی‌ام را به دست آوردم.» این بیمار تاکید می‌کند: «احتمال سرایت این بیماری به حدی است که حتی باتماس دست و یا از فاصله نزدیک و صحبت کردن با فرد بیمار ویروس انتقال پیدا می‌کند و همچنین از طریق تنفسی در محیط‌های دربسته، عطسه‌زدن، دستمال‌های استفاده شده توسط بیمار و قرار دادن آن در زباله‌‌دان‌های بدون درپوش و حفاظ به راحتی سرایت می‌کند.»
وی با بیان اینکه پیش از ابتلا به بیماری آنفلوآنزا خصوصا در فصل سرما بهتر است با استفاده از آب میوه‌های طبیعی حاوی ویتامین C و استفاده از آب فراوان باید ایمنی بدن را بالا برد، ادامه می‌دهد: «بهترین راه برای مقابله با بیماری پیشگیری است، زیرا در درجه اول از لحاظ فیزیکی و بعد در صورت شدت یافتن آن هزینه‌های درمان آن بسیار بیشتر از پیشگیری خواهد بود. متاسفانه بیمه‌ها پاسخگو نیستند و در صورت بستری شدن بیش از یکصد هزار تومان هزینه در بر خواهد داشت.»
نحوه عملکرد ویروس آنفلوآنزا در بدن
این بیماری در طول سال رخ می‌دهد، اما بیشترین فعالیت این ویروس در فصول سرد سال است به همین دلیل بخش قابل توجهی از مردم در این فصول نیاز به تزریق واکسن آنفلوآنزا دارند. البته واکسینه شدن باید پیش از فصل سرما، یعنی در اواخر شهریور ماه اتفاق بیفتد، زیرا دو تا چهار هفته زمان نیاز است تا بدن در مقابل بیماری مصونیت پیدا کند.
«دکتر حسین شفیعی» متخصص بیماری‌های عفونی و مسئول فنی بیمارستان امام حسین(ع) کرمانشاه، در گفت‌وگو با گزارشگر روزنامه کیهان می‌گوید:«در ابتدا باید بدانیم آنفلوآنزا چند نوع هستند. آنفلوآنزای انسانی، پرندگان و خوکی. این‌ها فرمولاسیون‌شان با هم متفاوت است. در فصول مختلف از سال با هم ممزوج می‌شوند و یک ویروس جدید را تشکیل می‌دهند علت اینکه ما نمی‌توانیم واکسن دائمی برای این بیماری تهیه کنیم، هم همین است. واکسن یک سال بیشتر دوام ندارد و ما هر ساله باید بیماران را واکسینه کنیم و این واکسن‌ها دائم‌العمر نیستند.»
وی می‌افزاید: «با توجه به اینکه بازآرایی جدید ژنتیکی این ویروس اتفاق می‌افتد، وقتی با هم ممزوج می‌شوند، بدن قادر به شناسایی آنها نیست. به همین‌خاطر مشکلاتمان با این بیماری زیاد است.»
شفیعی ادامه می‌دهد: «آنفلوآنزایی که امسال شیوع پیدا کرده، به نام HN شناخته می‌شود و عملکرد آن‌هم این است که به همه قسمت‌های بدن می‌تواند حمله کند. به قلب، مغز، دستگاه گوارش و مهم‌ترین قسمت دستگاه تنفس است که با تخریب فراوان سلول‌ها همراه است و به دنبال آن وقتی تخریب اتفاق می‌افتد میکروب‌ها و عفونت‌های ثانویه هم روی آن سوار می‌شوند و در نتیجه در بیمارانی که نقص ایمنی دارند و یا در سنین بالایی قرار دارند و یا دیابتی هستند و کورتون مصرف می‌کنند و یا شیمی‌درمانی می‌شوند و یا افرادی که دخانیات استعمال می‌کنند در واقع یک نوع بیماری زمینه‌ای دارند که در این‌ها مرگ و میر شدیدتر است و تا 90 درصد در همین افراد اتفاق می‌افتد.»
این متخصص بیماری‌های عفونی در ادامه می‌گوید: «روش‌های پیشگیری 3 دسته‌اند؛ اول روش فیزیکی و بهداشت فردی است. بهداشت دهان و دست و تنفس، شستن مکرر دست‌ها که به آن بسیار تاکید شده است و پیشگیرانه‌ترین راه است. روش دوم مصرف مواد غذایی و مرکبات که حاوی ویتامین C و حتی قرص ویتامین C و موادی که در آنها روی وجود دارد و آجیل‌ها می‌توانند ایمنی بدن را بالا ببرند و سومین روش هم استفاده از واکسن است در گروه ایمنی خطر بالا مثل افرادی که دارای نقص سیستم ایمنی هستند حتما باید در هفته دوم شهریور ماه واکسن آنفلوآنزا را دریافت کنند.»
وی با بیان اینکه واکسن از آخرین نوع ویروسی هست که سال گذشته گسترده شده و ما توانستیم آن را به صورت واکسن درست کنیم، می‌گوید: «واکسن‌ها خارجی هستند که نوع هلندی آن بهترین است که INFLUVAC نام دارد و در بازار هم موجود است هر قدر زودتر این واکسیناسیون انجام شود بهتر است. به دلیل اینکه مدت زمان اثرگذاری واکسن بر روی بدن از 2 تا 4 هفته است. بنابراین بهترین موقع واکسیناسیون شهریورماه است که تا مواجهه با شیوع بیماری آنفلوآنزا کاملا ایمنی شده باشیم.»
دکتر شفیعی می‌افزاید: « نکته مهمی که باید یادآور شوم این است که این واکسن فقط برای ایمنی در مقابل آنفلوآنزا است و نه بیماری‌های دیگر، حتی بیماری‌های مشابه را هم در بر نمی‌گیرد و ممکن است با وجود واکسیناسیون به آنها مبتلا شوید که فرم خفیف همین آنفلوآنزا است و بین 3 تا 5 روز خود به خود بهبود می‌یابد.»
وی تصریح کرد: «یک مورد قابل توجه است که استرس سیستم ایمنی بدن انسان‌ها را ضعیف می‌کند و باعث می‌شود تا بدن مستعد دریافت این ویروس شود. شاید برای خیلی‌‌ها اتفاق افتاده باشد که در شرایط استرس‌زا به راحتی به سرماخوردگی و دیگر بیماری‌های واگیردار مبتلا شده باشند. در فصول سرد این ویروس همه‌جا وجود دارد، علی‌الخصوص مکان‌های عمومی مثل مدارس، بیمارستان‌ها، پادگان‌ها و وسایل نقلیه عمومی و... در اثر تجمع افراد و بسته شدن در و پنجره‌ها، احتمال آلودگی بالا می‌رود.»
روش‌های پیشگیری از آنفلوآنزا
ار مهم‌ترین روش‌های توصیه شده در خصوص این بیماری می‌توان به مصرف میوه‌جات، ضدعفونی کردن دست‌ها، ورزش، نوشیدن آب و مایعات فراوان، استفاده از دستمال شخصی و استفاده از ماسک در محط‌های آلوده اشاره کرد که این روش‌ها کم‌هزینه و گاه بدون هزینه هستند اما در پیشگیری از این بیماری به شدت مسری موثرند.
«دکتر حسینعلی شهریاری» عضو کمیسیون بهداشت و درمان و نماینده زاهدان در مجلس شورای اسلامی در گفت‌وگو با گزارشگر کیهان می‌گوید: «متاسفانه بیماری آنفلوآنزایی که امسال با آن مواجه شدیم، هم شیوعش و هم شدت آن بیشتر است و به نظر می‌رسد افرادی که دارای بیماری‌های زمینه‌ای هستند و مقاومت بدنی‌شان ضعیف است، سریع‌تر مبتلا شده و باید مراقبت بیشتری به عمل آورند.»
نماینده مردم زاهدان در ادامه می‌افزاید:
«در خصوص استفاده از واکسن‌های آنفلوآنزا یک مشکلی که هست این است که برخی افراد به دلیل نداشتن هزینه واکسن امکان استفاده از آن را ندارند، زیرا این واکسن از واکسن‌هایی نیست که به صورت رایگان در اختیار مردم قرار گیرد و از طرفی هم تبلیغات سوئی که افرادی با عنوان جعلی طب‌سنتی در شبکه‌های مجازی بر علیه واکسیناسیون اقدام کردند، سبب شد تا بعضی افراد اقدام به واکسیناسیون نکردند.»
دکتر شهریاری اضافه می‌کند: «طبق آمار وزارت بهداشت تعداد مرگ و میر در اثر این بیماری حدود بیش از 50 نفر اعلام شده که ممکن است این آمار واقعی نباشد، چرا که بسیاری از افراد در روستاها و یا مناطق دور افتاده ممکن است جان خود را از دست داده باشند و ثبت نشده و احتمال می‌رود که آمار مرگ و میر این بیماری بیش از تعداد اعلام شده باشد.»
وی تأکید می‌کند: « البته ناگفته نماند، وزارت بهداشت و همکاران ما نهایت تلاش خود را درجهت مهار این بیماری و آگاهی دادن به مردم انجام می‌دهند و در خصوص دارو هم به دانشگاه‌ها ابلاغ شده است که حتما دارو برای درمان آنفلوآنزا به اندازه کافی تأمین کنند و برای بیماران مشکل دارو به وجود نیاید. به رغم ادعای دشمنان مبنی بر عدم تحریم دارو، ما در این زمینه هم تحریم هستیم و همیشه مشکلاتی از این قبیل وجود دارد که مردم ما را تهدید می‌کند.»
این عضو کمیسیون بهداشت و درمان مجلس تصریح می‌کند: «از لحاظ پیشگیری لازم است افراد مرتب با شستن و ضدعفونی کردن دست‌ها و عدم تماس با افراد مشکوک به ابتلا به بیماری از خود مراقبت لازم را به عمل آورند، زیر این بیماری از طریق تنفسی و بزاق منتقل می‌شود و افراد مبتلا هم باید با استفاده از ماسک و شستن مرتب دست‌ها و استراحت و دور ماندن از جمع از انتقال بیماری جلوگیری کنند.»
وی می‌افزاید: «معمولا افراد وقتی در یک فصل مبتلا می‌شوند و از این بیماری به سلامت عبور عبور می‌کنند، دیگر امکان ابتلا وجود ندارد. اما به دلیل این که این ویروس به سرعت تغییر ژن می‌دهد، نوعی که امسال شایع شده شدیدتر از نوع قبل است. مردم، باید توصیه‌ها و اطلاعات پزشکی را که متخصصان و مسئولین مربوطه در اختیارشان قرار می‌دهند از طریق رسانه‌ها رعایت کنند تا کمتر شاهد شیوع آن باشیم.»