افشای دخالت انگلیس در کودتای 28 مرداد در جشنواره لندن (اخبار ادبی و هنری)
فیلم مستند «کودتای 53» درباره نقش بریتانیا در کودتای 28 مرداد 1332 هفته گذشته در جشنواره فیلم لندن به نمایش درآمد. این درحالی است که پیش از این اگرچه آمریکا به طور مستقیم و غیرمستقیم ولو گوشهای از دخالتهای خود در کودتای 28 مرداد را با انتشار اسناد یا چاپ خاطرات و یا سخنرانی مقامات بیان داشته بود اما انگلیس هیچگاه به نقش خویش در این کودتا اعتراف نکرده اگرچه خاطرات ژنرال کریستوفر وودهاوس، برخی اسناد دیگر و از جمله مهمتر از همه اسناد مربوط به سر شاپور ریپورتر، سرجاسوس اطلاعاتی، در به راه انداختن «عملیات چکمه» از سوی انگلیسیها را برای کودتای 28 مرداد تایید میکند.
اما فیلم مستند «کودتای 53» اینک با رجوع به اظهارات مورخین و کارشناسان معتبر خارجی و مهمتر از همه مصاحبه با یک مامور سازمان MI6 به نام «نورمن داربیشایر» بیش از همیشه نقش دولت انگلیس در کودتا را روشن میسازد.
«کودتای 53» (Coup 53) ساخته تقی امیرانی، کارگردان ایرانی که آخر هفته گذشته در بخش مسابقه فیلمهای مستند جشنواره فیلم لندن به نمایش درآمد، شواهد جدیدی را نشان میدهد که نقش اصلی یک جاسوس بریتانیایی در کودتای مرداد ۱۳۳۲ علیه محمد مصدق را اثبات میکند.
سازنده فیلم برای تهیه این فیلم از کمکهای «والتر مورچ»، کارگردان برنده جایزه اسکار بهرهمند شده، کسی که تدوینگر فیلمهای معروفی چون «اینک آخرالزمان» (فرانسیس فورد کوپولا) و «بیمار انگلیسی» (آنتونی مینگلا) بوده و اینک تصاویر آرشیو شدهای را در معرض دید تماشاگران میگذارد که تاکنون هیچگاه به طور عمومی منتشر نشده بود.
در فیلم «کودتای 53»، از یک فیلم مستند تلویزیونی انگلیس مربوط به سال ۱۹۸۰ استفاده شده که در آن با «نورمن داربیشایر»، مأمور پیشین MI6 مصاحبه شده است. مصاحبهای که در نسخههای بعدی این فیلم مستند انگلیسی برای جلوگیری از ظن مداخلات دولت بریتانیا در کودتای 28 مرداد 1332، حذف شد. اما فیلمساز متن بازتولید مصاحبه با «نورمن داربیشایر» را بهدست آورد و بازیگر مشهوری به نام «رالف فاینس» نقش این جاسوس سابق را بازی کرد. او در این فیلم گفته: «از طرف ما، روند عملیات کودتا[در ایران] تحت مسئولیت من انجام شد.»
وزارت امور خارجه انگلیس تاکنون در این مورد سکوت کرده و از اظهارنظر خودداری کرده است.
اما به نظر میآید آنچه بیش از هر موضوعی میتواند این گونه افشاگریهای دیرهنگام و مشکوک و نصفه و نیمه را توجیه کند، سرپوش گذاردن بر بازیگر اصلی کودتای 28 مرداد است که تاکنون سعی شده نامش از بسیاری از اسناد ولو با پذیرفتن مسئولیت جاسوسانی مانند پیتر رایت و کریستفور وودهاوس و... مخفی بماند. فردی به نام سر شاپور ریپورتر که به دلیل خدماتش به انگلستان در سال 1973 از دست ملکه انگلیس لقب سِر و شوالیهگری دریافت کرد. کسی که پدرش یعنی سر اردشیر ریپورتر، عامل اصلی تربیت و برکشیدن رضاخان و روی کار آوردن رژیم پهلوی به عنوان نخستین دولت دستنشانده در تاریخ ایران بود. یک سرجاسوس وابسته به امپراتوری صهیونیستی روچلیدها که فراملیتی کار میکرد و اسنادی که پس از انقلاب اسلامی از منزل شخصیاش به دست آمد، حضور فعال و همزمان او را در سرویسهای اطلاعاتی انگلیس و آمریکا و اسرائیل نشان میداد.