در خصوص جریانات پیرامون نمایش «عاشقانههای خیابان» و حواشی «خانه هنرمندان»
یک بام دو هوا
در جریان لغو مجوز اجرای نمایش «عاشقانههای خیابان» به کارگردانی شهرام گیلآبادی، ریاست محترم خانه هنرمندان اظهار داشتند، «به نمایش فوق از سوی شورای ارزشیابی و نظارت مجوز داده شده و پس از بازبینیهای چند باره نامهای برای خانه هنرمندان ارسال شده که ما فورا اقدام کردیم و دوباره نامه از مدیرکل محترم مرکز هنرهای نمایشی مبنی بر توقف نمایش فوق ارسال گردیده که ما نیز برابر نامه نمایش را متوقف کردهایم. اما ریاست شورای ارزشیابی به گونهای مسئله را مطرح کرده که گویی مسئولیت این نمایش با خانه هنرمندان بوده و حال هم که متوقف شده مسئولیتش با این شوراست!
باید گفت شورای ارزشیابی و نظارت وظیفهاش خواندن متون نمایشی و تائید آن و سپس بازبینی اجرا و صدور مجوز است همان کاری که در همه دنیا انجام میشود اما پس از آن مسئولیت بر عهده مدیران و مسئولین تئاترها و تماشاخانهها و مجموعههای فرهنگی هنری است که نمایش در آنجا به روی صحنه میرود.
در تمامی تقاضاهایی که برای شورا به همراه متن ارسال میگردد آمده «نظر به تائید کیفیت هنری و محتوایی نمایشنامه....»
توجه بفرمائید تماشاخانه مذکور نوشته است «نظر به تائید کیفیت هنری و محتوایی» یعنی مسئولان یا خودشان یا کارمندان زیردستشان نمایشنامه را خوانده و تائید نمودهاند. یعنی تائید اولیه توسط تماشاخانه یا مجموعه فرهنگی هنری مربوطه صورت میپذیرد. پس مدیران مذکور مسئولیت مستقیم درخصوص هر نمایشنامهای که متنش را تائید میفرمایند و برای شورا ارسال مینمایند دارند.
مگر آنکه فرض کنیم آنها اصلا نمایشنامه را نمیخوانند و این نامهها و محتوایش به صورت روتین به کارگردان متقاضی داده میشود. اگر این گونه باشد که فاجعه است اما نافی مسئولیت مدیر مربوطه نیست. این یعنی مدیریت محترم اصلا نمیداند که چه چیزی میخواهد در تالارش یا مجموعهاش به روی صحنه برود این در واقع عذر بدتر از گناه است. یعنی اینکه نمیداند در زیرمجموعه مدیریتیاش چه میگذرد.
در ثانی در برگه پروانه نمایش یا مجوز نمایش که از سوی اداره کل هنرهای نمایشی برای هر نمایش صادر میشود بندهای قانونیای آمده است که سه بند عبارت است از:
بند1؛ پروانه نمایش: اگر در محتوا و شکل اجرایی نمایش تغییری مغایر با اجرا در نزد شورای ارزشیابی و نظارت صورت پذیرد، مسئولیت قانونی آن به عهده متقاضی خواهد بود.
توجه بفرمائید که در اینجا متقاضی ابتدا کارگردان و بعد تالار یا تماشاخانه یا مجموعهای است که نمایشنامه را تائید کرده وتقاضای بازخوانی به همراه سه نسخه از نمایشنامه را برای شورا ارسال نموده است.
بند2 پروانه نمایش: رعایت کلیه شرایط و مقررات به عهده مدیریت تماشاخانه و متقاضی خواهد بود.
توجه بفرمائید نوشته است «مدیریت تماشاخانه» یعنی شخص مدیر، مسئولیت مستقیم و قانونی دارد و باید تحت هر شرایطی به مسئولیتش عمل نماید.
بند 3 پروانه نمایش: پروانه نمایش فوق تنها به درخواست مدیریت مذکور صادر شده است...
این بندها همه قانونی هستند و لازمالاجرا؛ در واقع مدیریت هر تماشاخانه یا مجموعه فرهنگی هنریای مسئولیت مستقیم در حفظ و صیانت و نظارت بر نمایشنامه و اجراهای حوزه مدیریتیاش را دارد و نمیتواند به هیچ بهانهای از این مسئولیت خطیر شانه خالی کند. و مسئولیت نقض مقررات توسط گروههای نمایشی را به گردن شورا یا مرکز هنرهای نمایشی بیندازد.پروانه نمایش به تقاضای مدیریت تماشاخانه و به نام او و تماشاخانهاش صادر میشود یعنی یک هویت حقوقی و قانونی دارد و سند رسمی است. بگذریم.
درخصوص نمایشنامه «عاشقانههای خیابان» باید گفت لغو پروانه نمایش فوق خیلی هم برای دستاندرکارانش بد نشد. چون از ظواهر امر این گونه پیداست که به نوعی دنبال این موضع بودند. اگر چنین نبود و نیست چرا به تذکرات متعدد و چندین باره شورا در طول اجراهایشان توجهی نکردند و عمدا مسایلی را خارج از مصوبه اجرایشان در نمایششان گنجاندند که کار بدین جا بینجامد؟ باز هم بگذریم.
باید گفت اولا شورای نظارت و ارزشیابی نمایش را میبیند و برابر با مقررات و قوانین مجوز یا پروانه نمایش را صادر مینماید.حالا اگر نمایشی موارد خاصی داشته باشد شورا تذکرات لازم را داده و از کارگردان جهت اصلاح و رعایت موارد اصلاحی تعهد میگیرد وپروانه نمایش را صادر مینماید.اساسا برنامه شورا هرگز بر پایه توقیف یا ندادن پروانه نمایش نیست وتاحالا نیز موردی پیش نیامده که شورا ازابتدا به نمایشی اساسا پروانه ندهد. تمام تلاش شورا وبازبینها و کارشناسان محترم آن نخست براین است که با صیانت ازآثار تولیدی هنرمندان و البته مخاطبان راههای اجرا را هموار نمایند تا نمایش به اجرا برسد. اکثر نمایشها یعنی بیش از نود درصد بدون مشکل و یا ایجاد مسئلهای خاص اجراهایشان را تا به انتها میروند. حال اگر نمایشی یا کارگردانی موارد متذکره را در حین اجراهایش علیرغم تعهدی که داده رعایت نکرد در واقع برابر مقررات قانونشکنی کرده است. این دیگر وظیفه مدیر مجموعه و یا مسئول تالار و یا تماشاخانه است که تذکر لازم را به او بدهد چون اوست که هرشب نمایش درحوزه مدیریتیاش و در تالارش به روی صحنه میرود و خود نیز هر شب نظارهگر آن میباشد. در واقع شخص مدیریت محترم خانه هنرمندان و مدیران و مسئولین تالارهای ایرانشهر و خانه هنرمندان هستند که باید بدانند در زیرگوششان و در تالارهایشان چه میگذرد. در واقع این دوستان در حوزه مدیریتی و مسئولیتی خود به طریق اولی وظیفه نظارت را نیز بعهده دارند و نظارت بر آثار اجرا شده در تالارهایشان مستقیما با این دوستان است.
فیالواقع این دوستان مسئول تالارها و مدیریت آنجا هستند که میباید به کارگردانان تذکر دهند که برابر همان موارد مطروحه در مصوبه مجوز یا پروانه اجرییشان، نمایش را به پیش ببرند و چیزی خارج از آن اضافه نکنند. مدیریت مجموعه باید این مهم را از کارکنان زیردستش واز مسئولین تالارهایش بخواهد.اما این دوستان مسئولیت نظارتی خویش را فراموش کردهاند وتماما این وظیفه را از شورا میخواهند ومسایل را به گردن شورا میاندازند. حال آنکه شورا علم غیب ندارد باید گزارش تخلفی از کار یا نمایشی به شورا برسد تا اقدام نماید، گزارش را نیز میباید ابتدا به ساکن این افراد مسئول و مدیر تالارها به شورا بدهند. زمانی هم که شورا از طریق منابع خودش یا گزارش و اعتراض تماشاکنان یک نمایش تخلفی را مطلع میشود و اقدام مینماید همین مدیران میفرمایند. چرا به نمایشی که مجوز داده اید به اصطلاح گیر میدهید یا بازبینی مجدد برایش میگذارید و یا پروانهاش را لغو مینمایید و...
عجب ! زمانی که شورا از تخلفی مطلع میشود برابر وظیفه قانونیاش نمایش را مثلا در اجرای عمومی میبیند و مجددا تذکرات لازم را نه یک بار بلکه درچند نوبت اجرایی به کارگردان گوشزد مینماید و کارگردان توجهی نمیکند. آنگاه برابر قانون پروانه آن نمایش خاص از سوی مدیرکل هنرهای نمایشی لغو میگردد. حال همین مدیران که وظیفهشان را به درستی انجام ندادهاند و تذکرات لازم را به کارگردان و گروه منتقل نکردهاند، متعرض توقف نمایش نیز میشوند. بالاخره ما نفهمیدیم که یک مدیر فرهنگی و هنری با موقعیت و مسئولیت حساسی که دارد باید به آن مسئولیت عمل نماید و یا ادای روشنفکر بازی ازخود دربیاورد؟
باید گفت در زیر گوش همین مدیریت محترم خانه هنرمندان، نمایشی به نام «پا» اجرا میشود که موارد خاص عدیدهای داشت و مدیریت محترم خانه هنرمندان هم خبر چندانی از آن نداشتند و نمیدانستند که در آن نمایش چه میگذرد! بعد از زمانی که مثلا شورا وارد میشود و میخواهد به وظیفه قانونیاش عمل نماید همین مدیریت انقلت نیز در کار شورا میآورند. البته نمایش فوق موارد نظارتیاش را با تذکرات و پی گیریهای جدی شورا اصلاح کرد و دیگر مورد و مشکل خاصی ندارد.
این دیگر ازعجایب مدیریتی این دوستان مدیر روشنفکر نما است! باید به دوستان گفت چنانچه نمیتوانید به وظیفه مهم مدیریتیتان عملنمایید بهتر است تشریف ببرید و این مهم را به کسانی وانهید که نمیخواهند هم این طرفی باشند هم آن طرفی، هم مدیر باشند وهم نباشند هم روشنفکر باشند وهم مخالف آن ، هم به میهمانی سفارت فرانسه بروند وهم دم از ولایی بودن بزنند. هم راست باشند وهم چپ یا بهتر بگوئیم چپ راست نما و... کسانی که میخواهند مقام خود و رابطههای خود ولابیهای خود و باند ومافیای خود را به هر صورتی که هست حفظ کنند و دائم المدیر باشند. اما باید گفت که این گونه نمیشود کار مدیریتی آن هم در حوزه حساس فرهنگ و هنر را به درستی و با سلامت انجام داد هیچگاه یک بام دوهوا جواب نداده است ونخواهد داد.