ضرورت توجه به محافل قرآنی در منازل و مساجد - بخش نخست
طنین ملکوتی قرآن در مساجد و محله‌ها
گروه گزارش
آیات انسان‌ساز قرآن، این چراغ هدایت، مایه آرامش و بیداری بشر، همیشگی و جامع است و همواره این معجزه خاتم‌انبیاء نجات‌بخش و حافظ بشر از بلیات و فتنه‌ها بوده و هست. بیایید جان و دلمان را از کوثر قرآن، سرشار کنیم، آن هم در ماه بهار قرآن.
رهبر معظم انقلاب اسلامی در بخشی از خطبه‌های نمازجمعه مورخ 86/6/23 می‌فرمایند: «با حالت روزه‌داری یا حالت نورانیت ناشی از روزه‌داری، در شب‌ها و نیمه شب‌ها تلاوت قرآن، انس با قرآن، مخاطب خدا قرارگرفتن، لذت دیگری و معنای دیگری دارد. چیزی که انسان در چنین تلاوتی از قرآن فرا می‌گیرد، درحال متعارف و معمول نمی‌تواند به چنین تلاوتی دسترسی پیدا کند؛ آنها از این هم بهره می‌برند.»
ماه مبارک رمضان را ماه انس با قرآن نامیده‌اند، تا آنجا که بعضاً جلسات مختلف قرآنی در مجالس و منازل برگزار می‌شود و قاریان متعددی در این محافل به تلاوت قرآن می‌پردازند. طنین روح‌بخش قرآن در ایام ماه مبارک رمضان در هر مسجد و محله‌ای برپاست و اغلب این مراسم‌ها به صورت خودجوش و مردمی برگزار می‌شود و نظارتی از سوی مسئولان بر بسیاری از این جلسات وجود ندارد و ضرورت فرهنگ‌سازی در چگونگی برگزاری چنین محافلی به‌خوبی دیده می‌شود. درگزارش امروز و فردای کیهان به نقش و تأثیر محافل قرآنی در جامعه اسلامی و نحوه نظارت براین محافل خواهیم پرداخت.
اهمیت و نقش محافل قرآنی
ضرورت فرهنگ‌سازی و ترغیب افراد به خواندن قرآن و شرکت در جلسات قرآنی به‌گونه‌ای است که در حدیثی از پیامبراعظم(ص) آمده است: «خانه‌ای که در آن قرآن فراوان خوانده شود، خیر آن بسیار گردد و به اهل آن وسعت داده شود و برای آسمانیان بدرخشد، چنان‌که ستارگان آسمان برای زمینیان می‌درخشند.»
دکتر مهدی دغاغله از چهره‌های نام‌آشنای قرآنی کشور به ضرورت راه‌اندازی جلسات خانوادگی قرآن اشاره می‌کند ومی‌گوید: «یکی از برنامه‌هایی که می‌تواند انگیزه مردم را در گرایش به سمت قرآن بالا ببرد فرهنگ‌سازی برای رشد جلسات خانوادگی قرآن است، به این صورت که هر خانواده و فامیل یک‌سری جلسات قرآن داشته باشند تا به بهانه قرآن هم دید و بازدیدها تازه شود و هم به آیات الهی و نکات جذاب و علمی آن پرداخته شود. حتی چشم و هم‌چشمی در این موضوع می‌تواند فایده داشته باشد و سبب گسترش جلسات شود.»
این قاری ممتاز قرآن کریم در ادامه می‌گوید: «ایجاد انگیزه و علاقه در مردم سبب حل‌شدن همه مشکلات آموزشی می‌شود و اگر مردم نسبت به آیات الهی علاقه‌مند شوند و عاشقانه به سمت آن بیایند هم موضوعات آموزشی مانند، روخوانی و روان‌خوانی و دیگر کمبودها برطرف می‌شود.»
در این بین برخی کارشناسان قرآنی بر این باورند، اگر این محافل قرآنی به شکل عمومی برگزار شود به جهت قابل دسترسی‌بودن برای افراد از استقبال بیشتری برخوردار می‌شود و آسیب کمتری از هیجانات منفی انسانی که شایع‌ترین آنها حسادت، غیبت، چشم و هم‌چشمی و... هست می‌بینند با دوربودن این محافل از فضاهای خصوصی و منازل افراد و برگزاری آن در مساجد، هیئات، فرهنگسراها، اماکن متبرکه و یا انجمن‌های محلی و... که به طور عمومی در اختیار افراد قرار می‌گیرد، خصوصاً بعضی از اماکن به جهت قداست، افراد خود را مجاب به پرهیز از گناه و رعایت برخی مسائل حاشیه‌ای می‌دانند.
در اینجا به برخی از هیجانات انسانی و دیدگاه قرآن در رابطه با آنها اشاره می‌کنیم؛
دیدگاه قرآن درباره غیبت
در مجالس و محافل افراد ممکن است به غیبت و عیب‌جویی از یکدیگر مشغول شوند که این غیبت خود باعث سلب آرامش روحی و روانی از افراد می‌شود. در ضمن خود غیبت عواقب اخروی و دنیوی بدی را به دنبال دارد. افراد طی یک مکالمه کاملاً معمولی در یک چشم برهم‌زدن به گناه می‌افتند، گناهانی از جمله غیبت، به طوری‌که حتی متوجه نمی‌شوند که چطور شروع کرده‌اند.
خداوند در آیه 12 سوره حجرات می‌فرماید: «ای کسانی‌که ایمان آوردید! از بسیاری از گمان‌ها بپرهیزید، چرا که پاره‌ای از گمان‌ها گناه است، وهرگز (در کار دیگران) تجسس نکنید، و هیچ‌یک از شما دیگری را غیبت نکند. آیا کسی از شما دوست دارد گوشت برادر مرده خود را بخورد؟ هم شما از این امر کراهت دارید، تقوای الهی‌پیشه کنید که خداوند توبه‌پذیر و مهربان است.»
«م.عمران‌زاده» یکی از خانم‌های شرکت‌کننده در جلسات قرآنی در گفتوگو با گزارشگر کیهان دراین‌باره می‌گوید: «یکی از مهم‌ترین عناصر در کنترل و هدایت مسیر جلسات، استاد قرآن است که با اشراف کامل بر موضوعات و تفاسیر قرآن و بیان جذاب و صحیح خود و تسلط بر جلسات و ذکر مطالبی از قرآن و احادیث افراد را از عادات ناپسند منع و جلسات را در جهت معنوی خود هدایت می‌کند.» کارشناسان معتقدند، با چند راهکار عملی می‌توان این عادات زشت را کنار گذاشت؛ افزایش دانش و آگاهی درباره تعالیم اسلامی، دوری از افراد اهل غیبت و مکان‌هایی که در آنها غیبت صورت می‌گیرد و تلاش مؤدبانه برای ترک غیبت در مورد افراد، سکوت، یادآوری مرگ و در نهایت اگر فرد غیبت‌کننده برای بخشش اقدام کرد مورد بخشش قرار گیرد.
دیدگاه قرآن درباره چشم و هم‌چشمی
از دیدگاه قرآن، تفاخر از عللی است که برای بیماری نابهنجاری چشم و هم‌چشمی می‌توان برشمرد. در سوره تکاثر به این مسأله اشاره می‌کند که اعراب از هرجایی خود را دچار کمبود و حقارت احساسی می‌کردند برای جبران این نقیصه به تفاخر روی آوردند.
شاید بتوان گفت بیشترین درصد اختلاف خانوادگی در جوامع امروزی چشم و هم‌چشمی است، که اعضای خانواده وافراد جامعه در امور مادی نسبت به یکدیگر دارند. در این مورد همچنین اسلام همگان را به دوری از تجمل‌گرایی و اسراف دعوت می‌کند.
«ف.شیخی» کارمند بازنشسته آموزش و پرورش در این‌باره می‌گوید: «پدیده چشم و هم‌چشمی تقریباً در تمام محافل ممکن است اتفاق بیفتد اما حسن این محافل قرآنی در اینست که میزبان می‌تواند با پرهیز از تجمل‌گرایی و برگزاری این جلسات پرفیض قرآنی در محیطی ساده، هم از چشم و هم‌چشمی جلوگیری کند وهم با این کار فرهنگ ساده‌زیستی را ترویج کند.»
دانشجویی که خود را «سیاوش» معرفی می‌کند و در سال دوم رشته تربیت‌بدنی مشغول به تحصیل است در این‌باره به گزارشگر کیهان می‌گوید: «مهم‌ترین فعالیت که در بیشتر زمینه‌ها کمبود آن احساس می‌شود، مسئله فرهنگ‌سازی است که از طریق ارگان‌ها و سازمان‌های مربوطه با آگاهی‌دادن به افراد در زمینه‌های دینی و اخلاقی و تشویق آنها به این‌گونه جلسات به ترویج آن کمک می‌کنند
ترویج فرهنگ قرآنی و موانع پیش‌رو
برای توسعه و رونق هر چه بیشتر آموزه‌های دینی و امور قرآنی، می‌بایست در ارتباط با آن تبلیغاتی جهت جذب افراد با آگاهی انجام گیرد که این جلسات و محافل قرآنی بهترین راه جهت تبلیغ موثر برای آنها است.»
«حجت‌الاسلام و المسلمین اسماعیل قبادی» مدیر کل سازمان تبلیغات اسلامی استان کرمانشاه در گفتوگو با گزارشگر روزنامه کیهان به این موضوع مهم می‌پردازد و می‌گوید: «ما متاسفانه موانع متعددی برای ترویج فرهنگ قرآنی در جامعه داریم که یکی از آنها نشر اکاذیب و جو‌سازی است که در فضای مجازی بر علیه مقدسات صورت می‌گیرد. که این مربوط به محیط جدیدی است که در جامعه وجود دارد و سره با ناسره و خوب و بد با هم ادغام شده است. برای مردم مشتبه شده که امر درست، سبک زندگی درست و راه درست کجاست. دوم این‌که، ما قرآن را باید مثل پیامبران به مردم ارائه دهیم. نحوه ارائه دادن قرآن باید کاربردی باشد و خیلی عرشی نباشد. ما باید مزایای موازین قرآنی و پیام‌های قرآن را یک مقداری محسوس‌تر و ملموس‌تر برای مردم بیان کنیم. به شیوه درست قرآن اگر به روش صحیح به مردم عرضه و ارائه شود، همه می‌پذیرند. در بحث بازاریابی نحوه بسته‌بندی کالا و ارائه و کیفیت کالایی که به دست مشتری می‌رسد بسیار بحث مفصلی است. کاش ما هم دقت کنیم این متاع الهی را که برای نجات انسان از مضرات دنیا و مشکلات و معضلات دنیوی، ارائه می‌دهیم به شیوه صحیح انجام شود. خیلی‌ها تصورشان این است که قرآن فقط ما را ارجاع داده به قیامت. اگر ما موازین و پیام‌های قرآنی برای سبک زندگی اسلامی را به مردم توضیح دهیم از هر مشاوره، روان‌درمانی و دارویی گیراتر، کم‌هزینه‌تر و جذاب‌تر است.
بنابراین قرآن را باید به شیوه صحیح و جذاب، با روش پیامبران به مردم ارائه داد.»
«حجت‌الاسلام والمسلمین قبادی» در ادامه همین بحث تاکید می‌کند: «مانع دیگر در ترویج قرآن این است که گاهی مشاهده می‌شود که متاسفانه صوت و لحن و قرائت و تلاوت و مسابقات یک مقداری جنبه مادی پیدا کرده است تا جنبه معنوی یعنی گویی که ما می‌خواهیم با قرآن امور مادی‌مان را تامین کنیم. البته قرآن مسائل مادی ما را هم تامین می‌کند ولی استفاده از قرآن که کلام خداست، برای این است که حکیمانه است و ذی‌قیمت و پیام‌هایش آموزنده‌تر است.»
مدیر کل سازمان تبلیغات اسلامی استان کرمانشاه تصریح می‌کند: «به نظر من عملکرد قرآنی‌ها هم خیلی مهم است، مثلاً چه کسی به عنوان مربی، قرآن را ترویج می‌کند؟ باید فردی معتقد باشد و این موثر است و خود او عامل به قرآن باشد. زندگی قرآنی به نظر من یک زندگی ایده‌آل است. اگر مردم بدانند که به سمت موازین قرآن حرکت کنند، زندگی دنیوی‌شان هم اصلاح می‌شود تا چه رسد به زندگی اخروی و برزخی، بنابراین به عقیده من قرآن باید بیش از وضعیت کنونی در جامعه ترویج داده شود. مقام معظم رهبری در سال‌های گذشته این نقیصه را یادآوری کردند و تاکید کردند که به عنوان ام‌القرای اسلام باید مردم‌مان با قرآن مانوس‌ترباشند و ارتباطشان با قرآن خیلی بیشتر از این وضعیت باشد. مسلما قرآن هم پاسخ شبهات و هم درد و رنج‌های ما را داده و باید از نسخه قرآن استفاده کنیم، و مشکل این جاست که قرآن خیلی به صورت عملی در بین مردم ترویج نشده است. اگر عاملین به قرآن بیایند تجارب زندگی قرآنی را به مردم بیان کنند خیلی گیراتر است تاآن بحث‌های ذهنی و یک مقداری دور از ذهن. بحث‌های قرآنی هر چه محسوس‌تر و ملموس‌تر ارائه شود مسلماً جاذبه آن بیشتر است.»
محافل خانگی قرآن بسیار مهم
و موثر است
یک کارشناس علوم قرآنی معتقد است محافل و مجالس خانوادگی و خانگی از آموزش و پرورش و دانشگاه‌هایمان بیشتر قرآن را ترویج کردند و هر چه قاری و حافظ قرآن و ترتیل‌‌خوان می‌بینید همه از محافل قرآنی بیرون آمده‌اند.به عبارتی از هر 10 نفر از آنها 9 نفر تربیت یافته همین محافل قرآنی هستند.
بنابراین طبق تجربه باید به محافل خانگی توجه بیشتر داشت و فرزندانمان را به این محافل خانگی قرآن بفرستیم. این محافل هم کم‌ترین هزینه را دارد، هم باری بر دوش دولت نیست، هم از منابع دولتی و بودجه و هزینه‌های عمومی استفاده نمی‌کند و هم انگیزه‌اش مقدس‌تر است و هم تلاشش و توکلش بیشتر است و نتیجه کارش هم 10 برابر مثمر ثمر‌تر هست. این‌ها را حجت‌الاسلام و المسلمین اسماعیل قبادی می‌گوید و در ادامه تاکید می‌کند: «پیشنهاد بنده این است که تمام افراد و خانواده‌ها یک محفل قرآنی خانوادگی داشته باشند زیرا برای همه امکان برگزاری این محافل وجود دارد. من حداقل به چند محفل خانوادگی قرآنی می‌روم و بسیار بر این محافل تاکید دارم و نتیجه‌اش را نیز دیده‌ام. برای فرزندان خودمان هم محفل قرآنی بر پا کردیم و در این ماه رمضان هم جزء خوانی قرآن را داریم. از قرآن، پس بنابراین تمام خانواده‌ها اگر می‌خواهند به سمت آگاهی بیشتر از قرآن بروند به محافل قرآنی توجه کنند.»
مدیر کل سازمان تبلیغات اسلامی استان کرمانشاه در ادامه می‌افزایند: «معمولاً سازمان تبلیغات و دستگاه‌هایی مثل اوقاف و گاهی ارشاد ممکن است بر این‌ها نظارت کنند و نظارت هم لازم است و خیلی زیاد و یا سخت نیست چون غالب این محافل، محافل درستی هستند، در سازمان تبلیغات به عنوان یک ارگان تبلیغی که سازمان دارالقرآن وابسته به سازمان تبلیغات است و اداره دارالقرآن در هر استان دارد و یک کارشناس قرآنی در هر شهرستان دارد و نظارت عمدتاً یک‌سری راهکارها و توأم با یک‌سری ابلاغ سیاست‌ها و راهکارهای بهینه و کیفیت‌بخشی و عمق‌بخشی به این فعالیت‌هاست. نظارت لازم است چون گاهی عناصر انحرافی و منحرفین فکری و اعتقادی از همین محافل سوءاستفاده می‌کنند.»