پشت پرده «انتخابات مشروط» مدعیان اصلاحات
مهدی امامقلی
مدعیان اصلاحات که روزگاری سینه‌چاک دولت اعتدالی روحانی بودند، وقتی دامنه گسترده اعتراضات مردمی نسبت به عملکرد دولت‌های یازدهم و دوازدهم به‌ویژه در حوزه اقتصادی را دیدند و شاکله هر دو گفتمان «اعتدال» و «اصلاحات» را «ویرانه» و «مُرده» پنداشتند، اکنون و در سال انتخابات مجلس یازدهم، دست به خودزنی سیاسی زده و هر ازگاهی از «قهر سیاسی»، «تحریم انتخابات» و «انتخابات مشروط» سخن میگویند.
اکنون سؤال مهمی که متبادر ذهن می‌شود، این است که چرا خاتمی و سایر تجدیدنظرطلبان از انتخابات مشروط حجاریان استقبال کرده‌اند و اساساً پشت پرده این طرح چیست؟
1. در اواخر فروردین‌ماه سال جاری بود که یادداشتی از سعید حجاریان، فراروی اطلاح‌طلبان قرار گرفت. حجاریان که در این یادداشت راهکارهایی را برای بقای اصلاح‌طلبی مطرح کرده بود، نوشت: «باید سر خود را پایین نگه داریم و از توفان به سلامت بگذریم». وی، عقلانی‌ترین راهبرد اصلاح‌طلبان در انتخابات آینده را «مشارکت مشروط» دانست و تأکید کرد: »اصلاح‌طلبی باید موضع خود در برابر انتخابات را به‌صراحت و با جزئیات کامل اعلام کند. در کوتاه‌مدت، شاید عقلانی‌ترین راهبرد را بتوان در مشارکت مشروط جست؛ از فرصت انتخابات استفاده کرد، ولی چنانچه شروط مطرح شده برآورده نشد، عطای انتخابات را به لقایش بخشید»
بعد از آن بود که بازیگران رسانه‌ای و حزبی اردوگاه اصلاحات، دل در گروی بازیگردانان سایه‌نشین نهادند و با همنوایی و انعکاس اظهارات و مواضع خود، از یکی دیگر از برنامه‌های این جریان پرده برداشته و در گام اول از «تحریم» و در گام بعدی از «مشروط» کردن انتخابات سخن به میان آوردند.
2. بررسی مواضع و عملکرد سیاسی اصلاح‌طلبان در بازه زمانی انتخابات از ادوار گذشته تاکنون نشان‌دهنده اتخاذ نوعی «گروکشی سیاسی» و دنبال کردن همان استراتژی «فشار از پایین و چانه زنی از بالا» است. شاه‌بیت انتخابات مشروط حجاریان این است که «باید از فرصت انتخابات استفاده کرد» و اگر نشد، « عطای انتخابات را به لقایش بخشید» یا به عبارتی اعلام احتمال قهر سیاسی آنها می‌خواهند سوار بر موج احساسات عمومی و ماهیگیری از آب گل‌آلود فشارهای خارجی، حکومت را مجبور به پذیرش خواسته‌های خود کنند. اصلاح‌طلبان به خوبی میدانند که برای نظام جمهوری اسلامی، «مشارکت حداکثری» یک هدف استراتژیک و حائز اهمیت در حوزه‌های داخلی و خارجی است و از این‌رو می‌خواهند اعلام کنند که اگر حاکمیت به خواسته‌های اصلاح‌طلبان تن ندهد! آنها انتخابات را تحریم می‌کنند و در نتیجه مشارکت حداکثری محقق نمی‌شود.
شاهد مدعا آنکه عناصر فعال این جریان طی چند ماه گذشته بارها با تأکید بر اینکه «احتمال دارد اصلاح‌طلبان لیستی در انتخابات آینده نداشته باشند» از «لزوم اصلاح نظارت استصوابی»! سخن گفته‌اند و شائبه تحریم انتخابات و قهر سیاسی را تقویت کره‌اند.
3. شاید قابل درک باشد اکنون که اصلاح‌طلبان احتمال پیروزی فراکسیون امید در انتخابات آینده را نزدیک به صفر میدانند خواهان ورود چهره‌های رادیکال و تندروی خود در انتخابات هستند تا با ورود آنها به انتخابات و به میدان آوردن هواداران خود و تمهید فضای هیجانی و اکسپرسیونیستی، مدیریت افکار عمومی در انتخابات را به دست بگیرند.
بر همین اساس است که آنها در پی ابراز عصبانیت از «دولت»، «شورای شهر پنجم» و «فراکسیون امید» و دسته‌گل‌هایی که تاکنون به آب داده‌اند! سعی می‌کنند به افکار عمومی القا کنند که «ما از دولت، جدا هستیم» و یا آنکه «فراکسیون امید، تمام ظرفیت اصلاحات نیست» و «در عملکرد شورای پنجم کارشکنی می‌کنند.»
از این‌رو برای پوست‌اندازی و تیم‌سازی مجدد است که نوک پیکان انتقادات خود را به سمت «شورای نگهبان» و «نظارت استصوابی» نشانه رفته و اظهار می‌کنند یا با ورود چهره‌های مورد نظر آنها (محکومین فتنه و عناصر رادیکال) موافقت شود و یا ما با قهر سیاسی «انتخابات را تحریم می‌کنیم.»
عبدالله ناصری، عضو شورای مشورتی اصلاح‌طلبان می‌گوید: «احتمال دارد اصلاح‌طلبان لیستی در انتخابات آینده نداشته باشند» یا آنکه در گفتوگو با نامه‌نیوز در توضیح جزئیات ایده «مشارکت مشروط» اظهار می‌کند: «شرط نخست انتخابات آزاد و قابل دفاع است... شورای نگهبان باید متفاوت از گذشته عمل کند... اگر نظارت استصوابی بخواهد همچون دوره دهم انتخابات مجلس باشد، معتقدم اصلاح‌طلبان نباید لیست دهند... باید نظارت استصوابی و مجاری ورود چهره‌های برابر و توانمند برای قانونگذاری اصلاح شود.»
همچنین، محمود میرلوحی، فعال سیاسی اصلاح‌طلب در پاسخ به این سؤال که آیا رئیس‌دولت اصلاحات نیز معتقد به حضور مشروط در انتخابات است می‌گوید: «ما هم استنباط‌مان از صحبت‌های اخیر ایشان این بود که ایشان نیز معتقد به حضور مشروط در انتخابات هستند. البته ایشان همواره دغدغه مشارکت بالای مردم را در انتخابات دارند و تردیدی به حضور پای صندوق‌های رای ندارند. حضور ایشان در دماوند در انتخابات سال ۹۰ را کسی فراموش نمی‌کند. این‌ها نشان می‌دهد که آقای خاتمی به‌شدت علاقه‌مند است که گفت‌وگوها باید پای صندوق‌های رأی صورت گیرد و نباید انقطاع و فاصله ایجاد شود.»
4. البته شایان ذکر است برخی چهره‌های تجدیدنظرطلب که به نظر می‌رسد یا راضی به تن پوش فریب و نیرنگ نشده‌اند و یا شاید با آقای «تَکرار می‌کنم» و تئوریسین‌های پشت پرده اصلاحات، هماهنگ نیستند! از تحریم انتخابات و قهربازی سیاسی استقبال چندانی نکرده‌اند. اسماعیل گرامی مقدم، مشاور کروبی در گفتوگو با روزنامه آفتاب یزد با اشاره به طرح «انتخابات مشروط» حجاریان گفته است: آقای حجاریان فراموش کرده رقیب آقای روحانی چه کسی بوده است؟ واقعا گاهی فکر می‌کنم که دوستان ما نکند که منافع جریانی خودشان را به منافع ملی ترجیح می‌دهند... خیلی از چهره‌های اصلاح‌طلب روی حرفی که میگویند نمی‌ایستند، یک بار میگویند انتخابات تحریم و بعد در همان موقع رئیس‌دولت اصلاحات می‌رود و رأی می‌دهد. آیا آقایانی که امروز از مشارکت مشروط حرف می‌زنند فردا هم قول می‌دهند که پای حرفشان می‌ایستند؟ تجربه تاریخی به من می‌گوید که آنها پای حرفشان نخواهند ایستاد بلکه آنها در نظریات خودشان پایدار و ثابت قدم نیستند»
5. گفتنی است که مسئله «قهر سیاسی» تجدیدنظرطلبان، مسبوق به سابق بوده و اساساً رویکرد جدیدی نیست که آنان در پیش گرفته‌اند چه آنکه بررسی انتخابات مجلس پنجم گویای این واقعیت تاریخی است.
در آن برهه، مجمع روحانیون مبارز پس از آنکه با سرلیستی کروبی در مجلس چهارم با شکست مواجه شدند، برای مجلس پنجم اعتراضاً لیست ندادند و به خیال اینکه با انتخابات یک‌طرفه مشارکت کم می‌شود، به‌اصطلاح قهر کردند. این در حالی بود که با غیبت آنان، گروه‌های دیگری برای انتخابات آمدند.
تأکیدات مکرر رهبر معظم انقلاب مبنی بر انتخابات آزاد و رقابتی و همچنین تشویق ایشان برای شرکت گروه‌های مختلف سیاسی برای شرکت در انتخابات منجر به این شد که در پایان مجلس چهارم و در آستانه مجلس پنجم، گروه‌های سیاسی منتقد جامعه روحانیت بیایند و حزب کارگزاران را تشکیل بدهند. حتی آنکه چهره‌های مجمع روحانیون که خودشان مستقلاً لیست نداشتند مانند مجید انصاری و ... آمدند در لیست کارگزاران انتخابات برگزار شد و اکثریت کرسی‌های مجلس در اختیار جامعه روحانیت بود و حدود 100 نفر هم از کارگزاران و طرفداران مجمع روحانیون در مجلس حضور پیدا کردند. بالاخره با تدبیر و مدیریت فضای سیاسی، از طرف رهبری مبنی بر برگزاری انتخابات جدی و رقابتی با هر نتیجه‌ای، پیش‌بینی جریان مجمع روحانیون مبنی بر کاهش مشارکت مردم خنثی شد.
اکنون حجاریان و اصلاح‌طلبانی که گمان می‌کنند می‌توانند با طرح مسائلی مانند «انتخابات مشروط» دست به تهدید و یا قهر سیاسی بزنند و مشارکت حداکثری در انتخابات را کاهش دهند بایستی بدانند که آنها سالهاست که آب در هاون می‌کوبند و حاشا وکلّا که بتوانند نظام و رهبری را در برابر خواسته‌های غیرمنطقی خود (ورود چهره‌های رادیکال و محکومین فتنه به انتخابات) منفعل کنند.