ناخدا سوم عرشه مهدی باغبان، کارشناس نداجا
بحران‌­ها از عوامل اصلی و بازدارنده توسعه به‌شمار می‌­روند، خسارات ناشی از بحران‌­ها شامل مرگ­ و میر، معلولیت، مجروحیت برای افراد، خسارات به اموال، تولیدات، خدمات و تأسیسات زیربنایی و در نتیجه تأثیر زیاد بر شیوه زندگی و ابعاد اجتماعی و روانی ناشی از آن بر مردم دارد.
کشور ایران به واسطه موقعیت جغرافیایی و شرایط اقلیمی و زمین­­‌شناختی از جمله کشورهایی در جهان محسوب شده که بلایای طبیعی در آن زیاد رخ می‌­دهد و همه ساله به واسطه وقوع آنها تلفات و خسارات زیادی به کشور وارد می‌شود. بنابراین لزوم توجه به موضوع مدیریت بحران در کشور امری بسیار لازم و ضروری به نظر می‌­رسد. مدیریت بحران در واقع فرآیندی است که با برنامه‌­ریزی، اقدامات مسئولین و دستگاه‌­های اجرایی دولتی از جمله استانداری­‌ها، فرمانداری­‌ها، شهرداری‌­ها، دهیاری­‌ها، نیروهای مسلح، وزارتخانه‌ها، هلال احمر و... را با بخش­های خصوصی و مردمی برای یکپارچه‌­سازی فعالیت­ها هماهنگ نموده تا بتواند از وقوع بحران­ها پیشگیری کرده و یا در صورت وقوع بحران بتواند از آثار زیان‌بار آن بکاهد و نسبت به مقابله و امدادرسانی سریع اعمال مناسب را انجام دهد و این اقدامات تا زمانی که وضع زندگی برای مردم و کشور به وضعیت عادی بازگردد، باید استمرار داشته باشد. بنابراین مدیریت بحران دارای چهار مرحله پیشگیری و کاهش اثرات، آمادگی، مقابله و امدادرسانی و در نهایت بازسازی خواهد بود.
از طرفی در مدیریت­‌های بحران اصل وحدت فرماندهی یکی از اصول اساسی بوده تا بتوانند تمامی اقدامات و فعالیت‌­های امدادرسانی ارگان‌های مختلف را به نحو صحیحی مدیریت نموده تا مردم آسیب­‌دیده و بحران‌­زده در منطقه از خدمات به صورت مساوی بهره­‌مند شوند و این خدمات تا زمان بازگشت زندگی مردم به حالت عادی تداوم داشته باشد. علاوه‌بر اصل وحدت فرماندهی، ساختار فرماندهی و مدیریت منابع نیز از دیگر اصول اساسی در مدیریت بحران­‌ها است.
بارش‌­های شدید رگباری و سیل‌­آسا در روزهای پایانی سال 1397 در نواحی شمالی ایران شروع شد و با آغاز سال جدید نیز ادامه یافت به نحوی­ که تمامی کشور را دربر گرفت اما وضعیت بارش­‌ها و وقوع سیل در استان­‌های گلستان، لرستان، ایلام، فارس، بوشهر و کرمانشاه سهمگین­‌تر بوده است.
ارتش جمهوری اسلامی ایران از همان ابتدای وقوع بحران به کمک مردم بحران­‌زده در سراسر ایران شتافت. نیروی دریایی راهبردی ارتش جمهوری اسلامی ایران نیز با وقوع سیل در استان­‌های گلستان و مازندران با ارسال تجهیزاتی از قبیل بالگردها، قایق‌­های جیمینی، سامانه‌­های سیار سرویس بهداشتی و حمام، ژنراتورهای برق سیار، کانکس‌­های خوابگاه سیار، آشپزخانه و خبازخانه سیار، ‌تانکرهای حمل آب، کامیون­‌های سردخانه، خودروهای سواری سنگین و سبک در عملیات امدادرسانی شرکت کرد. همچنین در کنار خدمه این تجهیزات، تیم‌­های عملیات ویژه، غواصان، تیم‌­های پزشکی و کادر درمانی از جمله پزشک متخصص اطفال، داخلی و عفونی، آشپز و خباز حضور داشتند. این تجهیزات و کارکنان از مرکز نداجا، دانشگاه دریایی امام خمینی(ره) نوشهر، مرکز آموزش­‌های تخصصی منجیل، منطقه چهارم دریایی امام رضا(ع) بندر انزلی اعزام گردیده‌­اند.
با حضور امیر دریادار حسین خانزادی، فرمانده نیروی دریایی راهبردی در استان گلستان و بازدید میدانی ایشان از این استان دستور انتقال یک فروند پانتون به همراه بیل مکانیکی و لایروب از جنوب کشور برای انجام لایروبی رودخانه‌­های استان صورت پذیرفت که هم‌­اکنون در استان گلستان مستقر و مشغول انجام عملیات لایروبی هستند.
از عملیات­‌های شاخص امدادرسانی دریادلان نیروی دریایی راهبردی ارتش جمهوری اسلامی ایران در بحران سیل اخیر در استان­‌های شمالی کشور می­‌توان به انتقال خانم باردار از روستای آلین تخماق به فرودگاه شهرستان گرگان با استفاده از بالگرد ‌اشاره کرد. همچنین غواصان جان­ بر کف نیروی دریایی برای یافتن افراد غرق‌شده ناشی از واژگونی قایق در گمیشان استان گلستان، عملیاتی 16 ساعته انجام دادند و اجساد شش نفر از جان‌باختگان این حادثه را یافتند. همچنین کادر درمانی مستقر در استان گلستان تا نوزدهم فروردین ماه سال جاری ویزیت حدود هزاران بیمار را بر عهده داشتند. بالگردها نداجا علاوه‌بر جابه­‌جایی و انتقال افراد، جابه­‌جایی مواد غذایی بیش از سه هزار کیلوگرم را انجام داده‌اند، با این وجود حجم زیاد ترابری و جابه­‌جایی اقلام بر عهده تیم عملیات ویژه نداجا بوده که با استفاده از قایق­‌های جیمینی انجام پذیرفت.
از طرفی با وقوع بارش­‌های سیل‌­آسا در جنوب غربی کشور، فعالیت‌های امدادرسانی نیروی دریایی راهبردی ارتش جمهوری اسلامی ایران از دهه دوم فروردین در استان خوزستان آغاز گردید. به این منظور بالگردهای نیروی دریایی ارتش جمهوری اسلامی ایران به فرودگاه‌­های اهواز و آبادان اعزام گردیدند. برای جابه­‌جایی کارکنان و تجهیزات از جمله قایق‌­های جیمینی بال ثابت‌های نداجا اقدام به پرواز به این استان نمودند. علاوه‌بر این تجهیزات سرویس­‌های بهداشتی سیار، جرثقیل­‌ها، خودروهای سواری سبک و سنگین نیز به این استان اعزام گردید. علاوه‌بر تجهیزات بخش زیادی از تکاوران تیپ عملیات ویژه مسلم­ بن عقیل و تیم‌­های پزشکی و غواصی در این استان حضور یافته‌­اند به نحوی­ که بخشی از تکاوران نداجا برای تأمین امنیت اموال مردم و بیت­‌المال در استان خوزستان مأمور گردیده­‌اند.
در کنار انجام عملیات­‌های مختلف معاونت آماد و پشتیبانی نیروی دریایی راهبردی نیز با اهدای اقلام غذایی، پوشاکی، بهداشتی، وسایل پخت‌وپز، اقلام دارویی، ظروف یک‌بار مصرف، اقلام مصرفی، مصالح ساختمانی و سوخت تجهیزات به مردم سیل‌­زده میلیاردها ریال هزینه کرده و به صورت روزانه اقدام به طبخ نان گرم و غذای گرم در مناطق سیل‌­زده برای مردم و نیروهای امدادرسان کرده است.
این فعالیت­‌ها نشان می­‌دهد که نقش نیروهای نظامی مانند نیروی دریایی ارتش جمهوری اسلامی ایران در امدادرسانی­‌ها و عملیات­‌های مدیریت بحران نقشی موثر است، در نتیجه نباید تصور شود که همواره بودجه‌­های نظامی صرف تجهیزاتی می­‌شود که تنها برای دفاع و نبرد به کار می‌آیند بلکه بخشی از این بودجه‌­ها صرف تجهیزاتی می‌­شوند که در مواقع بحران مانند سیل شمال باعث نجات جان مردم نیز می­‌شوند. بنابراین لزوم توجه به تجهیز نیروهای ارتش به وسایل به­‌روز و مناسب عملیات­‌های امدادرسانی با توجه به قدرت تعمیر و نگهداری آنها بیش از هر زمان دیگر در این روزها مشهود است.
اما لازم به یادآوری است که علی­‌رغم حضور همه ارگان‌­ها و داوطلبین مردمی در عملیات امدادرسانی و خدمت‌­رسانی به دلیل شدت بحران سیل اخیر نواقصی نیز وجود داشت. با این حال این بحران­ نیز مانند سایر اتفاقات ناگوار دیگر در کشور ما سپری خواهد شد و مهم‌­تر از چگونگی سپری شدن این روزهای سخت، ثبت تجربیات این روزها برای رقم زدن آینده­‌ای بهتر خواهد بود. همچنان‌که نیاز است در طراحی­‌ها، ساخت ساختمان­‌ها و تأسیسات دقت و کنترل بیشتری داشته باشیم. نیاز به توجه به مطالعه، تحقیق و پژوهش درخصوص بحران­‌ها و آسیب­‌های آن لازم است تا در نهایت با انجام مانورهای بحران به آموزش و هماهنگی بیشتر ارگان­‌های مختلف کشور دست یافته تا در آینده بتوان از وقوع بحران­‌ها پیشگیری نموده و در صورت وقوع آنها آسیب­‌های کمتری به مردم و کشور وارد شده و با افزایش توانایی­‌ها، عملیات­‌های امدادرسانی به موقع و دقیقی صورت پذیرد و در نهایت بتوان خدمات‌رسانی­‌ها را تا بازگشت اوضاع به حالت عادی به مردم تداوم بخشید. ان­‌شاءالله