کليدهاي موفقيت در فعاليت‌هاي فرهنگي
محمدعلي ليالي
اين سؤال بسياري از دانشجويان، به ويژه تشکلهاي دانشجويي است: چرا در فعاليت‌هاي فرهنگي موفق نيستيم؟ چرا موفقيتها و بهرهوري کم است و چه کنيم که سود و هزينه حداقل با هم برابر باشد؟چه کنيم که هم به وظيفه عمل کنيم و هم به نتيجه برسيم؟
تجربيات سالها فعاليت فرهنگي و نشست و گفتوگو با جريانها و تشکلهاي دانشجويي در دانشگاهها، ما را به چند تجربه کليدي زير ميرساند که اميدواريم براي دانشجويان، مفيد و مؤثر واقع شوند:
1. استعانت از خداوند و اهل‌بيت عليهمالسلام
در تمام کارها، نام و ياد و طلب کمک از خداوند و اهل بيت عليهمالسلام را فراموش نکنيد. اخلاص و قصد قربت و تقرب الهي و توکل بر خداوند و اهل‌بيت عليهمالسلام، از کليديترين رموز موفقيت در کارها ميباشند.
براي فعاليت‌هاي فرهنگي بايد، آمادگي روحي و معنوي داشته باشيد.
2. به تکليف و وظيفه عمل کنيم و خيلي به فکر نتيجه نباشيم
نتيجه گرايي، ما را از تکليف گرايي و عمل به وظيفه، دور ميکند. نتيجه گرايي، سبب مي‌شود که محاسبات ما به هر دليلي، به خطا منجر شود؛ اما اين به معناي فقدان تدبير و مديريت نيست. فعاليت فرهنگي، وسيله است؛ نه هدف؛ وسيلهاي براي انجام تکليف و وظيفه. اگر تکليف و وظيفه را خوب انجام دهيم، نتيجه را نيز به دنبال خواهد داشت.
3. فعاليت‌هاي فرهنگي را به يک فعاليت جمعي تبديل کنيم
همفکري و همکاري ديگران و استفاده از عقل جمعي و توان جمعي در فعاليت‌هاي فرهنگي، مؤثر است. کار فردي و فعاليت هاي فردي، اثربخش نيست.
4. کار جمعي، به مديريت بر کارها و تقسيم کارها وابسته است
تا ميتوانيد، کارها را تقسيم و تفکيک کنيد؛ مثلاً در فعاليت‌هاي فرهنگي، کميتههاي مختلفي مانند کميته تبليغات، کميته اجرايي، کميته پشتيباني و مالي، کميته روابط عمومي و... تشکيل دهيد و در اين کميته‌ها و بخشها از افراد و نيروهاي مختلف، استفاده کنيد.
5. مدير بايد مديريت کند
کار مدير، هماهنگي بخشها در تقسيم کارهاست؛ نه دخالت در کارها. يکي از مهمترين مراحل عدم موفقيت فعاليت‌هاي فرهنگي، دخالت مدير در کارها، به ويژه در امور جزئي است. مديريت، نظام هماهنگ کننده و مهار از راه دور است و تفويض اختيار و اعتماد به توانايي نيروها، اصل مهمي در مديريتهاي فرهنگي است.
6. تشکيل اتاق فکر
قبل از اين که بخواهيد يک فعاليت فرهنگي انجام دهيد، جلساتي تشکيل دهيد و موانع و معايب و مزايا و ضرورتها و مقتضيات آن فعاليت فرهنگي را بسنجيد و اجازه دهيد همه افراد ابتدا نظرات خود را اعلام کنند و بعد تمام مسائل، حتي جزئيات، مورد گفتوگو قرار گيرد.
اتاق فکر و برنامهريزي فرهنگي را از مديريت فرهنگي، تفکيک کنيد.
7. فعاليت‌هاي فرهنگي را به نام ديگران انجام دهيد
اصرار نداشته باشيد که فعاليت به نام شما (نهاد رهبري، بسيج دانشجويي، جامعه اسلامي، انجمن اسلامي و...) ثبت شود؛ زيرا هر شخص و نهادي، موافقين و مخالفيني داريد و اين موجب مي‌شود عدهاي در فعاليت فرهنگي شما شرکت نکنند.
چاره چيست؟
سعي کنيد فعاليت خود را به نام دانشجويان انجام دهيد؛ مثلاً با عنوان جمعي از دانشجويان دانشگاه، وروديهاي 97، هيئتهاي مذهبي دانشگاه يا تشکلهاي دانشجويي دانشگاه.
8. به اولويتها و ضرورتها در فعاليت‌هاي فرهنگي توجه کنيد
اصرار نداشته باشيد که تمام فعاليت‌هاي فرهنگي، ديني، ملي، سياسي و... را انجام دهيد؛ بلکه سعي کنيد اولويتها و ضرورتها را برگزينيد؛ زيرا توان شما اندک و محدود است و نميتوانيد با توان اندک و محدود و زمان و مکان محدود، تمام کارها را انجام دهيد.
9. موانع و محدوديتها را در فعاليت‌هاي فرهنگي جدي بگيريد
در فعاليت‌هاي فرهنگي، دهها و صدها مانع غير قابل پيشبيني وجود دارد؛ از موانع انساني گرفته تا موانع و محدوديت هاي مالي و سخت افزاري.
10. حداکثر موفقيت شما 50 درصد است
به خود بباورانيد که اگر موفقترين مدير در عرصه مديريت فرهنگي هم باشيد، تنها 50 درصد از پيشبينيهايتان در فعاليت‌هاي فرهنگي تحقق مييابد.
فراموش نکنيم که در هر کاري، به ويژه فعاليت فرهنگي، محدوديتها، موانع، سختيها، رقابتها و تعارضهاي زيادي پيش ميآيد و امکان موفقيت تمام برنامه ها و ايدهآلها ميسر نيست.
11. همکاري با رياست و مديريت دانشگاهها
به مديريت دانشگاه به عنوان رقيب و دشمن نگاه نکنيد. شما در فعاليت‌هاي فرهنگي، محتاج عنايات مادي و معنوي رئيس هستيد!
يکي از اصول فعاليت‌هاي فرهنگي، در نيفتادن با رئيس است! حرمت رئيس و رياست را نگهداريد و او را در صدر نشانيد. او را قدر بدانيد؛ تا از الطاف کريمانه او بهرهمند شويد.
12. ثبت نقاط مثبت و منفي
تجربههاي تلخ و شيرين و نقاط قوت و ضعف را در فعاليت‌هاي فرهنگي يادداشت کنيد.
دفتري را به عنوان دفتر ثبت تجربههاي تلخ و شيرين و فعاليت‌هاي فرهنگي قرار دهيد و نکات مثبت و منفي را در آن يادداشت کنيد و قبل از هر برنامهاي، به يادداشتهاي خود در اين دفتر مراجعه کنيد.
در مراسم معارفه و توديع مديران تشکلها و مديران فرهنگي، به جاي هدايا و لوحها، اين دفاتر را به آنان تقديم کنيد که اين کار، بزرگ‌ترين خدمت به مدير بعدي است.
13. تک محصولي نباشيد
برخي دانشجويان و تشکلها فقط در يک نوع برنامه و فعاليت فرهنگي تخصص يا علاقه دارند و در برنامههاي ديگر، شرکت نميکنند؛ اما اين موجب نميشود که شما همه‌کاره باشيد و تمام فعاليتها را انجام دهيد. فعاليت‌هايتان را گسترده کنيد؛ تا دانشجويان بيشتري را تحت پوشش بگيريد و حداقل پنج فعاليت – مانند اردو، همايش، نشريه، سايت و... – را در اولويت قرار دهيد.
14. اهل مطالعه باشيد
از انجمنهاي علمي و تخصصي، غافل نشويد؛ هم براي خود و هم براي گروهتان، برنامههاي مطالعاتي و علمي و سير مطالعاتي قرار دهيد.
مطالعه، يادداشت برداري، مباحثه انديشههاي امام، مقام معظم رهبري، شهيد مطهري و ديگر بزرگان در افزايش آگاهي معارف شما تأثيرگذارند.
15. از فضاي اطلاع رساني و تبليغات غفلت نکنيد
اگر نيمي از توان خود را صرف تبليغات و اطلاع‌رساني (با شيوههاي مختلف) کرديد، ضرر نکردهايد. سعي کنيد به شيوههاي تبليغات و اطلاع‌رساني، آگاهي يابيد.
از بدآموزيهاي پيامهاي بازرگاني صدا و سيما، غفلت نکنيد و از شيوه آنها در جهت مثبت استفاده کنيد.
16. لطفاً نويسنده شويد
سعي کنيد دست به قلم شويد و بنويسيد و نيز نويسنده تربيت کنيد. اگر نشريه، سايت يا وبلاگ داريد، مطالب خود و دوستانتان را بارگذاري کنيد. يادتان باشد که کپي‌برداري (copy & paste)، نقطه قوت شما نيست؛ بلکه نقطه ضعف و نزول و سقوط شماست.
17. به روز باشيد
از ابزارهاي جديد در عرصه فعاليت‌هاي فرهنگي استفاده کنيد و حتماً براي خود، يک سايت و وبلاگ، طراحي کنيد و سعي کنيد هفتهاي دو يا سه بار آن را به روزرساني کنيد؛ گرچه با يک آيه، حديث، روايت، وصيت‌نامه شهدا و... باشد.
18. استفاده از تجارب مديران قبلي
از تجربه‌ها و شکستها و پيروزيهاي ديگران، استفاده کنيد. به سراغ مديران فرهنگي قبلي برويد و از تجربه‌ها و شکستها و پيروزيها و موفقيتها و ناکاميهاي آنها استفاده کنيد.
19. واقع نگر باشيد
در فعاليتها، به ويژه فعاليت‌هاي سياسي، گرفتار افراط و تفريط نشويد.
20. از کوره در نرويد
مشکل شما در فقدان اخلاق است. لطفاً در اخلاق خود، بازنگري کنيد. به همه چيز، حتي مشکلات، لبخند بزنيد و صبور باشيد؛ هميشه در کوره باشيد تا بسوزيد؛ اما از کوره در نرويد که خود و ديگران را ميسوزانيد.
21. دعوت از استادان و صاحب‌نظران در عرصههاي مختلف
مدت زمان درسي شما، 16 هفته است. براي هر ترم، يک شخصيت سياسي، فرهنگي، اجتماعي، هنري و... را به دانشگاه دعوت کنيد و به کرسيهاي آزادانديشي رونق ببخشيد.
22. به بحثهاي مشاوره و اتاقهاي مشاوره، اهميت دهيد
از کارشناسان ديني و مذهبي براي مباحث مشاورهاي و از استادان دانشگاه، براي مشاورههاي علمي، تحصيلي، روحي و رواني، استفاده کنيد.
23. تمام همت خود را صرف خوابگاهها کنيد
اگر تمام همت خود را صرف فعاليت‌هاي فرهنگي در خوابگاهها کنيد، ضرر نميکنيد.
24. جاده صاف کن احزاب و گروه هاي سياسي نباشيد
در دام سياسيون زيرک نيفتيد؛ فعاليت سياسي داشته باشيد؛ اما براي خود و تشکل خود، نه براي احزاب و گروههاي سياسي جامعه؛ پس سعي کنيد جاده صاف کن احزاب و گروههاي سياسي نباشيد.
نگاه احزاب و گروههاي سياسي به دانشجويان و تشکلهاي دانشجويي، نگاه ابزاري است.
25. بودجه و مسائل مالي، آخرين مشکل شماست؛ نه اولين مشکل
متأسفانه انتظارات و آرزوها در تأمين مسائل مالي و پشتيباني فعاليت‌هاي فرهنگي، سبب مي‌شود نگاه مالي، ملاک سنجش فعاليت‌هاي فرهنگي شود. پول و ميزان سوددهي و هزينه کردن، يکي از بزرگ‌ترين خطاها در فعاليت‌هاي فرهنگي است.
26. اولين و آخرين توصيه
اولين و آخرين توصيه، اين است که در فعاليت‌هاي فرهنگي، بايد ابتدا خودتان را مسئول بدانيد و در شکستها، خودتان را مقصر قلمداد کنيد؛ نه ديگران را.