تهدید میعانات گازی مازاد فرصت طلایی تولید بنزین
امیرمحمد سعیدی
یکی از محصولات مهمی که همراه با گاز تولید می‌شود، میعانات گازی است. این محصول در کنار نفت خام تحت تحریم‌های آمریکا قرار گرفت. درصورت احداث واحدهای پالایش میعانات گازی، این تهدید تبدیل به فرصتی بی‌نظیر برای اقتصاد کشور خواهد شد.
***
بعد از اعمال تحریم‌های نفتی علیه ایران، بسیاری از کشورها از جمله کره جنوبی، چین، هند و ژاپن، واردات نفت خام و میعانات خود را از ایران کاهش دادند. طبق گزارش سازمان اوپک، میزان تولید نفت خام ایران در ماه می2018 (اردیبهشت 97) حدود 3/9 میلیون بشکه بوده و در دسامبر 2018 (دی 97 ) به 2/8 میلیون بشکه کاهش یافته است. این کاهش تولید نشان می‌دهد،در حال حاضر حدود 1 میلیون بشکه نفت خام در روز صادر می‌شود. درخصوص میعانات گازی نیز طبق اعلام وزارت نفت در سال 96 حدود 428 هزار بشکه در روز میعانات صادر شده که بیش از نیمی از آن به مقصد کرهجنوبی بوده است.
دولت ایران بعد از وضع تحریم‌های جدید تولید نفت را کاهش داد.اما کاهش تولید میعانات گازی امکان‌پذیر نیست. زیرا میعانات گازی همراه با گاز تولید و کاهش تولید آن فقط در صورت کاهش تولید گاز محقق می‌شود. با توجه به مشترک بودن میدان عظیم پارس جنوبی با کشور قطر، کاهش تولید گاز امری غیر منطقی است.
افزایش تولید میعانات گازی
با توجه به لزوم توسعه روزافزون فازهای پارس جنوبی به منظور تامین نیاز گاز داخل کشور و همچنین صادرات آن به کشور‌های همسایه، تولید میعانات گازی نیز در سال‌های گذشته روند رو به رشدی داشته است. براساس گزارش سازمان برنامه و بودجه، تولید میعانات گازی در سال 95 حدود 588 هزار بشکه در روز بوده، که در سال 96 به رقم 660 هزار بشکه در روز رسیده است. همچنین پیش‌بینی می‌شود، با تکمیل سایر فازهای پارس جنوبی تولید میعانات گازی 200 هزار بشکه در روز افزایش یابد. در نمودار زیر میزان تولید، مصرف و صادرات میعانات گازی درسال‌های 95 و 96 نشان داده شده است.
مقایسه محل مصرف میعانات گازی
در سال‌های 95 و 96
بر اساس آمارهای موجود، در سال‌های 95 و 96 حدود 65 درصد میعانات تولیدی ایران صادر می‌شده است. مصرف داخلی میعانات گازی شامل خوراک پتروشیمی نوری و بوعلی، ترکیب با خوراک ورودی برخی پالایشگاه‌های نفت خام، تزریق به نفت خام صادراتی و خوراک پالایشگاه میعانات گازی است. اردیبهشت 96، با افتتاح فاز اول پالایشگاه ستاره خلیج‌فارس، میعانات گازی مستقیما پالایش شده و به تولید فرآورده‌هایی از جمله بنزین،گازوییل، گاز مایع و سوخت جت منجر شد. هم اکنون در بهمن ماه سال 97 فاز سوم پالایشگاه ستاره خلیج‌فارس به بهره‌برداری رسیده و ظرفیت پالایش میعانات گازی کشور به 360 هزار بشکه در روز افزایش یافته است. نکته قابل توجه این است که با قرار گرفتن فاز اول پالایشگاه ستاره خلیج‌فارس در مدار تولید، صادرات میعانات ایران در سال 96 نسبت به سال 95، بیش از 35 هزار بشکه در روز افزایش داشته است.
وضعیت خریداران میعانات ایران
در این شرایط که ایران بیش از نیمی از میعانات خود را صادر می‌کند، تحریم‌های جدید آمریکا، می‌تواند کشور را با مشکلات جدی روبرو کند. طبق گزارش اداره اطلاعات انرژی آمریکا، کشور کرهجنوبی بزرگترین خریدار میعانات گازی ایران- از شهریور 97 واردات میعانات گازی خود را از ایران متوقف کرده است. البته این کشور بعد از اخذ معافیت، واردات خود از ایران را از سر گرفت اما برای اینکه بعد از اتمام معافیت شش ماهه با مشکل خوراک روبرو نشود، میعانات قطر و استرالیا و واردات نفتا را جایگزین میعانات ایران کرد. درصورت قطع مجدد واردات میعانات از سوی کرهجنوبی، ایران روزانه با 200 هزار بشکه میعاناتی روبرو می‌شود که نه قادر به صادرات آن است و نه توانایی پالایش آن را
دارد.
بازار جهانی میعانات گازی
کوچک بودن بازار میعانات گازی در مقایسه با نفت خام، موجب محدود بودن مشتری‌های این محصول در سطح جهان شده است. تعداد پالایشگاه‌های میعانات گازی موجود در دنیا 26 واحد پالایشی بوده و در دنیا بازاری 3 میلیون بشکه‌ای در روز دارد. این بازار در مقابل بازار 95 میلیون بشکه‌ای نفت خام بسیار کوچک به حساب می‌آید و همین عامل فروش میعانات گازی در شرایط تحریم را دشوار می‌کند.
در حال حاضر ایران میعانات گازی مازاد خود را در مخازن خشکی ذخیره می‌کند. با اتمام ظرفیت این مخازن می‌بایست به ذخیره‌سازی روی کشتی روی آورده شود. امری که بسیار برای کشور هزینه‌بر است. شاید ذخیره‌سازی راه‌حل مناسبی برای کوتاه مدت باشد، اما راه‌حل اصلی برای بی‌اثر کردن تحریم میعانات گازی، افزایش ظرفیت پالایش میعانات با احداث فاز چهارم ستاره خلیج‌فارس و تعیین تکلیف مجموعه پالایشی سیراف می‌باشد که مدت‌هاست به حال خود رها شده است.
احداث ظرفیت جدید پالایش میعانات گازی، علاوه‌بر قطع وابستگی کشور به صادرات میعانات گازی، باعث افزایش تولید محصول استراتژیک بنزین شده وگامی مهم در جهت خودکفایی در این محصول خواهد بود. این اقدام هم از لحاظ اقتصادی و هم از نظر امنیت انرژی برای کشور مفید است.