صدیقه توانا

دانش‌آموزان سال سوم دبیرستان با اتمام امتحانات نهایی در واقع 25درصد کنکور را پشت سر می‌گذارند و 75درصد بقیه کنکور را سال آینده به صورت سراسری برگزار می‌کنند و این 25 درصد اولیه هر سال تا رسیدن زمان موعود حذف کنکور یعنی (97) سال به سال افزایش می‌یابد. این حرکت قطعاً به نفع دانش‌آموزان خواهد بود، به شرط آنکه در سالهای اول تا چهارم دبیرستان یا همان متوسطه نظری بچه‌ها تمام تلاش خود را برای کسب معدل بالاتر چند برابر کنند. البته ناگفته هم نماند که موضوع هدایت تحصیلی هم امسال به صورت ویژه در دستور کار مسئولان آموزش‌وپرورش در مقطع نظری قرار دارد.
طی سالهای قبل استقبال زیادی از سوی دانش‌آموزان به رشته‌های علوم تجربی شده است به‌طوری که این مسئله مسئولان امور آموزش کشور را با مشکلاتی از جمله حجم انبوهی از فارغ‌التحصیلان رشته علوم تجربی و محرومیت در رشته‌های فنی و حرفه‌ای و بعضاً علوم انسانی روبه‌رو کرده است. این موضوع نگاه آموزش‌وپرورشی‌ها در مقطع نظری را درمورد انتخاب رشته دانش‌آموزان دبیرستانی عوض کرده و آنها را به این سمت سوق داده که هدایت تحصیلی دانش‌آموزان را با جدیت دنبال کنند.
هدایت تحصیلی دانش‌آموزان
پاسخ به این سؤال که هدایت تحصیلی دانش‌آموزان چست و چند درصد دانش‌آموزان در رشته علوم تجربی یا رشته‌های دیگر از جمله ریاضی و علوم انسانی تحصیلی می‌کنند، محور گفت‌وگوی ما با سیدمحسن حسینی ارسنجانی، مشاور معاون آموزش متوسطه آموزش‌وپرورش است. وی با بیان این نکته که به‌طور معمول توزیع دانش‌آموز در رشته‌های مختلف به چند عامل بستگی دارد، علاقه و رغبت دانش‌آموز، نظر اولیاء و مشاوران تحصیلی در مدرسه را از جمله این عوامل می‌داند.
حسینی ارسنجانی بر این عقیده است که «براساس تحقیقات به عمل آمده در رشته علوم تجربی تعداد دانش‌آموزان بیش از نیاز واقعی کشور است به همین دلیل تصمیم گرفته شد که در هدایت تحصیلی بچه‌ها تجدیدنظر صورت گیرد خصوصاً آنکه از سال تحصیلی جاری تعداد رشته تجربی حدود 45درصد کنکور را به خود اختصاص داده است و این بیانگر آن است که در آینده با مشکلات زیادی مواجه خواهیم شد.
66 درصد دانش‌آموزان دختر در رشته علوم تجربی تحصیل می‌کنند که درحال آماده شدن برای کنکور هستند ضمن آنکه دنبال رشته‌های پرطرفدار از جمله پزشکی و دندانپزشکی هم هستند و رشته‌هایی مثل مامایی و پرستاری که جزو رشته‌های موردنیاز جامعه است ولی متأسفانه باتوجه به محدودیت صندلی‌های این رشته‌ها معمولاً با سرخوردگی‌هایی در سطح دانش‌آموزان درمورد این رشته‌ها مواجه هستیم.»
در همین راستا آقای علی زرافشان، معاون آموزش متوسطه وزیر آموزش‌وپرورش هم اعلام کرده که از سال تحصیلی آینده توقف توسعه رشته‌ علوم تجربی را در دستور کار خود خواهیم داشت.
آقای حسینی ارسنجانی می‌گوید: «طبق این خبر به‌نظر می‌رسد برای توازن رشته‌های تحصیلی در دوره متوسطه ضرورت دارد به همه رشته‌ها به اندازه نیاز کشور در آموزش‌وپرورش برنامه‌ریزی و اقدام شود.»
وی می‌گوید: «ما در پایان برنامه پنجم توسعه موظف هستیم که 46درصد از دانش‌آموزان پایه دوم و سوم متوسطه را در شاخه فنی و حرفه‌ای و کار و دانش جذب کنیم و رشته بعدی هم علوم انسانی است و در این مورد فرهنگ‌سازی نیز نقش بسزایی ایفا می‌کند و دنبال این هستیم که دانش‌آموزان و رشته‌های تحصیلی مدنظر آنها بخوبی مدیریت شود و چنانچه بچه‌ها با رشته‌های مورد نیاز و روز جامعه آشنایی بیشتری داشته باشند قطعا تصمیم‌گیری راحت‌تری برای ادامه تحصیل در دوران آموزش متوسطه خواهند داشت.»
به او می‌گویم ولی ظاهرا این راهنمایی‌ها و مشاوره‌ها در مدارس بخوبی انجام نمی‌گیرد یا خیلی ضعیف است چون اکثر دانش‌آموزان از وجود این رشته‌ها بی‌خبرند اقدامات شما برای حل این مشکل چیست، می‌گوید: «باتوجه به آنکه شاهد گسترش متعدد مشاوران در مؤسسات خصوصی در خارج از بدنه آموزش و پرورش هستیم پیشنهاد می‌کنم بهتر است دانش‌آموزان از مشاوران فعال در آموزش و پرورش استفاده کنند.»
از این مسئول می‌پرسم ویژگی این مشاوران چیست و والدین و دانش‌آموزان از چه طریق می‌توانند به این مشاوران دسترسی داشته باشند، می‌گوید: «مشاوران آموزش و پرورش ضمن آنکه اطلاعات به روزی دارند فعالیت‌های مخصوص مشاوره را در قالب دوره ضمن خدمت انجام می‌دهند ضمن آنکه آموزش و پرورش اخیرا توجه کافی به امور مشاوره دارد و در معاونت پرورشی و فرهنگی این وزارتخانه به این مقوله توجه ویژه‌ای شده است و ما در این معاونت از طریق شماره تلفن‌های ذیل در خدمت دانش‌آموزان هستیم و والدین و بچه‌ها می‌توانند با شماره تلفن‌های 88381007 و 09108563715 خدمات مشاوره تحصیلی- آموزشی دانش‌آموزان تماس گرفته و اطلاعات مورد نیاز خود در مورد مشاوران مورد اعتماد آموزش وپرورش را پیگیری کنند.»
دکتر محمدرضا ذاکر، یک مشاور تحصیلی است. نقطه نظر وی را هم در مورد نقش مشاوران و پیشرفت تحصیلی دانش‌آموزان سال سوم و چهارم دبیرستان می‌پرسم، می‌گوید: «سال سوم و چهارم مشاورمحور است و دانش‌آموزان خیلی از آنها تأثیر می‌گیرند. نوع سیاست‌گذاری‌ها، آگاهی از ضریب یک درس برای تنظیم سبد مطالعاتی یک درس و سایر دروس در ابعاد وسیع توسط مشاور انجام می‌گیرد.»
کنکور سال 97 حذف می‌شود؟!
باتوجه به اطلاعات و اخباری که از سوی مسئولان آموزش وپرورش در مقطع متوسطه نظری به‌دست آمده همگی حاکی از این است که کنکور در سال 97 حذف می‌شود. ولی آیا ساز و کار این شرایط فراهم شده یا خیر و اینکه در حال حاضر هم که 25درصد کنکور در سال سوم نظری برگزار می‌شود، این نقطه‌قوت است یا ضعف؟
دکتر محمدرضا ذاکر این‌طور پاسخ می‌دهد: «طبق تصمیماتی که در کار گروه مشترک آموزش و پرورش و سازمان سنجش در اواخر آذر و اوایل دی‌ماه سال قبل گرفته شده بود، مقرر گردید که سوابق تحصیلی دانش‌آموزان در کنکور تأثیر مثبت و مستقیم دارد و دانش‌آموزان هم تا حدودی فرصت داشتند و از این موضوع مطلع بودند ولی باز در کل این یک نقص است چون به یکباره در آخر آذر اعلام کنیم که سوابق تحصیلی در کنکور لحاظ می‌شود.
ولی علی‌رغم همه این نواقص چند نکته مهم در مورد امتحانات نهایی سال سوم دبیرستان امسال مورد توجه قرار گرفت و آن تغییر در مورد نحوه سؤالات بود که نشان می‌داد آموزش و پرورش روی این 25درصد سوابق تحصیلی در مرحله اول کنکور حساس است و امتحانات امسال به مفهوم واقعی نهایی و بهتر از سال‌های قبل و البته به مراتب سخت‌تر هم بود و به سبک کنکور نیز نزدیک‌تر بود. بخصوص در درس زیست‌شناسی در رشته علوم‌تجربی که نشان می‌داد نگاه‌ها به کنکور نزدیک‌تر بود.»
به اعتقاد دکتر ذاکر، تأثیر مستقیم این 25درصد امتحانات نهایی در کنکور سراسری بدین‌گونه است که اگر دانش‌آموز امتحانات نهایی را خوب پشت سر گذاشته باشد نتیجه به نفع اوست و اگر نتیجه از این 25درصد کمتر باشد قطعا در کنکور وی تأثیر منفی خواهد داشت.
وی البته باز تأکید می‌کند که دانش‌آموزان سال سوم در سال آینده نیز فرصت جبران دارند و جای هیچ نگرانی نیست.
از وی می‌خواهم با ذکر مثالی این مسئله را برای من و دانش‌آموزان نگران این مقطع تحصیلی (سوم نظری) تشریح کند تا کاملا قابل جبران بودن این 25درصد مرحله اول کنکور تبیین شود. وی می‌گوید: «اگر یک دانش‌آموز سال سوم رشته تجربی نمره فیزیک نهایی خود را 16 گرفته باشد در مقایسه با دانش‌آموزی که 20 گرفته در واقع 1/5 سوابق تحصیلی خود را از دست داده است و از 25درصد، 5درصد نمره کنکور را از دست داده است. باتوجه به آنکه هر سؤال فیزیک در کنکور سراسری 2/5 درصد را به خود اختصاص می‌دهد حال اگر این دانش‌آموز 2 سؤال از 30 سؤال فیزیک تجربی را در کنکور درست پاسخ دهد، آن 5درصد از دست رفته اولیه جبران می‌شود.»
این مشاور تحصیلی این 25درصد در مرحله اول را معضل نمی‌داند ولی خالی از اشکال هم نمی‌پندارد. وی می‌گوید: «در کنکور یک درصد هم خیلی مهم است، ولی موضوع سوابق تحصیلی نباید برای کسانی‌که امتحانات نهایی خود را خوب ندادند باعث خراب شدن امتحانات بعدی باشد.»
تخریب راحت‌تر از ساخت است
حذف هر موضوعی مثل تخریب کار ساده‌ای است، چون کسانی که دست به تخریب می‌زنند، قطعا سازنده نیستند و اراده به تنهایی هم برای تخریب کافی نیست مسئله حذف کنکور هم در شرایط فعلی چنین حکمی دارد، ما در ایران راه دیگری جز برگزاری کنکور سراسری به واسطه ساختار آموزشی و حجم بالای تقاضاها و درخواست‌های زیاد نداریم و این کار نیاز به مکانیزم امتحانی دارد.
دکتر ذاکر با قاطعیت نظرش را در مورد حذف کنکور بیان کرده و با این اعتقاد که حذف کنکور غیرممکن است در تبیین این اظهار عقیده خود به گزارشگر کیهان می‌گوید: «15 سال است که شعارهای پیاپی در مورد حذف کنکور شنیده‌ایم ولی هنوز اجرا نشده است، از این رو به نظرم حذف کنکور غیرممکن می‌آید. ضمن آن که ما اصلا کنکور را به وجود نیاوردیم که بخواهیم آن را از بین ببریم.» ضرورت به وجود آمدن کنکور به علاقه زیاد مردم به دانشگاه، نرفتن به دانشگاه‌های پولی و عوض شدن فرهنگ مردم که دانشگاه را مکان مقدس می‌شمارند، برمی‌گردد بنابراین دانشگاه و کنکور از یک موضوع صرفا علمی خارج و تبدیل به یک رقابت اجتماعی شد. حضور در دانشگاه در ایران یک نگاه علمی صرف نیست، بلکه تمام ابعاد اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی زندگی یک فرد را تحت تاثیر قرار می‌دهد و ما در این بین ساز و کار درستی نداریم، چون کنکور سراسری به خوبی و تحت حفاظت‌های قوی و خوب برگزار می‌شود. ولی در کل یک انسجام جدی برای حذف کنکور وجود دارد. باحذف کنکور کسی مخالف نیست ولی با چگونگی آن مخالفت است و در ارائه راه حل‌ها هم اختلاف‌نظر وجود دارد.
دکتر ذاکر به این باور است که «به دلیل دخل و تصرف بالا در آزمون‌های دیگر، درخواست‌های زیاد، عرضه کم و عدم ارائه یک طرح یا قانون قابل قبول فعلا مسئله حذف کنکور چالش زیادی دارد. ولی بنده با اصل این طرح یعنی حذف کنکور مخالفم ولی چون راه حل بهتری نیست، نباید از بد به بدتر برسیم. در شرایط فعلی حذف کنکور ساز و کار متناسب علمی- آموزشی ندارد و تا زمانی که اختلاف بین دانشگاه‌های تهران و رشته‌های پزشکی وجود دارد صحبت از حذف کنکور منطق قابل قبولی نیست.»
دانش‌آموز نیازمند حمایت خانه و مدرسه
کنکور چه حذف شود چه نشود، چه یک مرحله‌ای برگزار شود یا دو مرحله‌ای دانش‌آموزان همیشه نیاز به حمایت‌های خاصی در طول امتحانات پایان سال از سوی والدین و خانواده‌ها دارند.
میزان این حمایت‌ها هرچه بیشتر و قوی‌تر باشد، اعتماد به نفس بیشتری به دانش‌آموزان می‌دهد. در مورد چگونگی این حمایت‌ها خانم مرضیه مسگرزاده، معاون دفتر آموزش متوسطه اول وزارت آموزش و پرورش توضیح می‌دهد و می‌گوید: «همیشه خانواده‌ها از یک رویه غلط پیروی می‌کنند که در طول دوران ابتدایی تحصیل با فرزندان خود همراه هستند و قدم به قدم برنامه‌ها و دروس او را رصد می‌کنند چون فکر می‌کنند که آنها بچه بوده و نیاز به کمک و حمایت دارند ولی به محض آن که دانش‌آموزشان به مقطع متوسطه رسید ارتباط و حمایت‌های خود را با فرزندشان کم می‌کنند حال آن که بچه‌ها در طول سال‌های تحصیل نیاز به حمایت‌های فکری و روحی و روانی والدین و مشاوران مدرسه دارند تا بتوانند مقاطع مختلف تحصیلی را پشت سر بگذارند.»
وی نقطه نظرش را در مورد 25 درصد شرط معدل امتحانات نهایی در کنکور هم بیان کرده و به گزارشگر کیهان می‌گوید: «در دوره متوسطه اول دچار بی‌توجهی و کم توجهی از سوی دانش‌آموز و والدین می‌شویم اما اگر هر دو حساس شوند که 25درصد معدل در دانشگاه تاثیر دارد، قطعا همه می‌توانند با یک برنامه‌ریزی درست امتحانات را با موفقیت پشت سر بگذارند.»
به اعتقاد وی با شکست نقطه هدف مطلوب که کسب معدل قابل استفاده برای کنکور است می‌توان به هدف رسید. نقطه هدف مطلوب را بین سال‌های تحصیلی باید شکست این راه پیروزی است.
معاون دفتر آموزش متوسطه اول در ادامه به والدین توصیه می‌کند: « افت و خیزهای درسی بچه‌ها را در طول سال تحصیلی و دلایل آن را رصد کنند و با استفاده از نظر مشاوران مجرب درصدد رفع آنها برآیند و بنیه علمی- آموزشی بچه‌ها را تقویت کنند.
و همه این کارها با یک برنامه‌ریزی صحیح میسر می‌شود. وقتی یک برنامه‌ریزی برای بهبود وضعیت درسی پیش‌بینی شود و افت‌ها کاهش یافت و به رشد تحصیلی تبدیل شد شرایطی فراهم می‌شود تا دانش‌آموز در مرحله رشد پایدار و ثابت قرار گیرد.»
خانم مسگرزاده داشتن آرامش بین اولیاء را هم نکته مهم دیگری در موفقیت و پیشرفت تحصیلی دانش‌آموزان ذکر کرده و می‌گوید: «ما همواره با حساسیت والدین و استرس آنها و فراز و فرودهایی روبه‌رو هستیم که علت آن البته اتلاف زمان اولیه است که بچه‌ها می‌خواهند در یک برنامه فشرده آن را جبران کنند، بنابراین بهتر است از هر نوع مقایسه فرزندان با دوستانشان پرهیز شود و در مراحل پیشرفت تحصیلی فرزند را نسبت به سال‌های قبل و رشد را نسبت به خودش سنجید والا پیشرفت به خوبی شکل نمی‌گیرد و در این میان یادمان نرود اولیا وقتی مشاوران خوب می‌شوند که رفیق شفیق و مشاوری توانا باشند که آرام آرام اثرگذاری مداوم خواهند داشت.»