علی قنبریان

الف: زیان‌های دنیوی
در روایات متعددی زکات به عنوان یکی از پایه‌های دین اسلام شمرده شده است و فرموده‌اند: بنای اسلام بر پنج پایه استوار است: نماز، حج، زکات، روزه و ولایت. (محاسن ج 1 ص 286) در ذیل به برخی از زیان‌های دنیوی ترک زکات اشاره می‌گردد:
1- تلف شدن مال: امام محمد باقر(ع): اموال خود را با دادن زکات حفظ کنید، و با صدقه مریض‌های خود را مداوا نمائید، و هیچ مالی نه درخشکی و نه در دریا تلف نمی‌شود مگر آنکه به واسطه ندادن زکات است. (ثواب‌الاعمال ص 46) همچنین حضرت صادق(ع) در حدیث دیگری فرمودند: «حصنوا اموالکم بالزکاه و أنا ضامن لکل ما یتوی فی بر او بحر بعد اداء حق الله» (بحار ج 93 ص 130) اموال خود را از طریق پرداخت زکات بیمه کنید و اگر بعد از پرداختن زکات مالی تلف شد، من ضامن آن هستم.
2- خسارت دو برابر: در روایات می‌خوانیم:‌«من منع حقا لله انفق فی باطل مثلیه» (وافی ج 10 ص 42) (کسی که حق خدا را نپردازد و در راه حق مال خود راصرف نکند، دو برابر آن مقدار را در راه باطل صرف خواهد کرد.)
3- هزینه در راه اشرار: رسول خدا(ص) فرمود: «من منع ماله من الأخیار اختیارا صرف الله ماله الی الأشرار اضطرارا» (بحار ج 93 ص 131) (کسی که مال خود را از مصرف در راه خوبان با اختیار خود باز دارد، خداوند مال او را در راه اشرار با اجبار صرف خواهد نمود.)
4- کمبود و قحطی: رسول خدا(ص) فرمود: «لا تزال أمتی بخیر ما تحابوا و تهادوا و أدوا الأمانه... أقاموا الصلاه و آتوا الزکاه فاذا لم یفعلوا ذلک ابتلوا بالقحط و السنین» (عیون‌اخبار ج 2 ص 29) (امت من تا مادامی که یکدیگر را دوست بدارند و هدیه دهند و ادای امانت کنند اهل نماز و زکات باشند در خیر و سعادت به سر می‌برند، ولی اگر این گونه نباشند، گرفتار قحطی می‌شوند.)
5- رفع برکت از زمین: رسول خدا(ص) فرمود: «اذا منعت الزکاه منع الأرض برکاتها» (کافی ج 7 ص 32) (هرگاه زکات پرداخت نشود، زمین برکات خود را از مردم باز می‌دارد.)
6- مرگ چهارپایان:‌امام رضا(ع) فرمود: «اذا حبست الزکاه ماتت المواشی» (امالی طوسی ص 79) (هرگاه زکات پرداخت نشود، چهارپایان می‌میرند.)
ب: زیان‌های اخروی
علمای اسلام زکات را از ضروریات دین و منکر آن را کافر دانسته‌اند. زکات درمان دردهای اقتصادی جامعه است و همان گونه که اگر برای عضوی از بدن کسی ناراحتی پیش بیاید او را از حرکت می‌اندازد، درجامعه نیز اگر گروهی بامشکلات روبه‌رو شوند، حرکت آن جامعه فلج می‌شود و زکات برای حل مشکلات جامعه است. در ذیل به برخی از زیان‌های اخروی زکات اشاره می‌گردد:
1- نقص در ایمان: در روایات می‌خوانیم: زکات، نشانه بی‌نقص بودن و کمال اسلام و ایمان است. (خصال صدوق ج 2 ص 346)
2- از عوامل سقوط به دوزخ: یکی از عوامل سقوط انسان‌ها به دوزخ بی‌تفاوتی نسبت به فقرا بوده است «و لم نک نطعم المسکین.» (مدثر 44)
3- هزینه در راه گناه: امام صادق(ع) فرمود: «و اعلم أنه من لم ینفق فی طاعه الله ابتلی بان ینفق فی معصیه‌الله و من لم یمش فی حاجه ولی‌الله ابتلی بان یمشی فی حاجه عدو‌الله» (من لا یحضره الفقیه ج 4 ص 412) (آگاه باشید، کسی که مال خود را در راه اطاعت خداوند صرف نکند، به هزینه کردن آن در راه معصیت خداوند گرفتار می‌شود و هرکس در حل مشکلات ولی خدا گامی برندارد، خداوند او را برتلاش و حرکت در راه حل مشکلات دشمن خدا گرفتار می‌کند.)
4- محروم شدن از تولیت و تعمیر مراکز دینی: قرآن می‌فرماید: مشرکان حق تعمیر مساجد را ندارند، بلکه تعمیر و آباد کردن آن تنها سزاوار کسانی است که اهل نماز و زکات و شجاعت باشند. (توبه 18)
5- علامت نفاق: در آیه 67 سوره توبه که سیمای منافقان را بیان می‌کند، می‌فرماید: «المنافقون و المنافقات بعضهم من بعض... یقبضون ایدیهم نسواالله فنسیهم» (آنان دست خود را از کمک به دیگران می‌بندند و خدا را فراموش می‌کنند، خدا نیز با آنان رفتار فراموش‌شدگان را انجام می‌دهد.)
6- قبول نشدن نماز و عبادات: در روایات می‌خوانیم: «ایها الناس ادوا زکاه اموالکم فمن لا یزکی لا صلوه له» (مستدرک الوسایل ج 7 ص 11) (ای مردم زکات اموال خود را بپردازید زیرا قبولی نماز وابسته به پرداخت زکات است.)
7- هم‌ردیف رباخواران: حضرت علی(ع) فرمود: «مانع الزکاه کآکل الربا» (کسی که زکات ندهد همچون رباخوار است.)
8- شرک به خدا:‌ در حدیث می‌خوانیم: «ما خان‌الله احد شیئا من زکاه ماله الا مشرک بالله» (بحار ج 93 ص 29)