پرسش:
اینکه در روایت آمده است، خطرناک‌ترین و یا دشمن‌ترین دشمنانت نفس تو است، چه مفهومی دارد، و چرا نفس خطرناک‌ترین دشمن انسان به حساب می‌آید؟
پاسخ:
در دو بخش قبلی پاسخ به این سوال به مفهوم نفس و انواع آن از منظر آموزه‌های وحیانی و چرایی دشمنی نفس به عنوان «اعدی عدوک» دشمن‌ترین دشمنان مورد بحث و بررسی قرار گرفت. اینک در بخش پایانی دنباله مطلب را پی ‌می‌گیریم.
بنابراین بله انسان‌ها با دشمن درونی به نام هوای نفس مواجهند و راه تسلط بر آن، جهاد و خودسازی طبق تعالیم قرآن و سنت است. خداوند در قرآن می‌فرماید: «و اما من خاف مقام ربه و نهی النفس عن الهوی فان الجنهًْ هی المأوی» اما هرکس از عظمت پروردگارش ترسید و نفس را از هوی بازداشت، بهشت جایگاه اوست. (نازعات- 40 و 41)
در روایتی دیگر هم پیامبر اکرم(ص) جهاد با نفس و کنترل شهوات را جهاد اکبر و بهترین جهاد دانسته‌اند: «... قبل یا رسول‌الله و ما الجهاد الاکبر قال جهاد النفس ثم قال(ص) افضل الجهاد من جاهد نفسه التی بین جنبیه» سؤال شد یا رسول‌الله(ص) جهاد بزرگ‌تر چیست؟ فرمودند جهاد نفس سپس فرمودند بهترین جهاد، جهاد کسی است که با نفسش که همراه اوست جهاد کند. (امالی، شیخ صدوق، ص 467)
علمای اخلاق راه‌های مختلفی برای مبارزه با این دشمن درونی بیان کرده‌اند از جمله اینکه: با زنجیر «تقوا» آن را محکم ببند و چند چیز را مرتب بر او بخوان:
1- جلوگیری از شهوت‌ها که حیوان سرکش با کم شدن غذایش نرم خواهد شد.
2- عبادت‌های سنگین را بر دوشش بیفکن که حیوان اگر بارش سنگین و آذوقه‌اش کم گردد، خوار گشته، رام می‌شود.
3- از خدا کمک بخواه و به سوی او تضرع نما تا تو را در جنگ با نفس یاری دهد.
هر گاه این سه کار را انجام دادی، به خواست خداوند متعال، نفس، فرمانبردار می‌شود. تا جایی که می‌توانی مالکش شوی و لجام بر او افکنده از شرش در امان بمانی. اما اگر رهایش سازی، مگر می‌توانی در امان باشی و سالم بمانی با اینکه خودت انتخاب‌های بد و پستی حالاتش را مشاهده می‌کنی.