خداوند همان‌گونه که به پیامبر(صلي‌الله‌عليه‌وآله) وعده شرح صدر داده، به کسانی هم که بخواهند مسئولیتی هر چند كوچك در راستای مسئولیت آن حضرت بر عهده بگیرند، وعده شرح صدر می‌دهد. زيرا با وارد شدن در راه، گذشته از مخالفت‌هاي دشمنان كه امري طبيعي است، گاهي انسان مورد بی‌مهری دوستان نيز قرار می‌گیرد و بدون شرح صدر از عهده انجام چنين مسئوليتي بر نخواهد آمد.
امداد خدا به صاحبان مسئولیت های الهی
خداوند با اعطاي شرح صدر به انسان موجب می‌شود وی در برابر مخالفت‌هاي دشمنان و بي‌مهري‌هاي دوستان احساس سرخوردگی نکند و بتواند تمام توان خود را صرف انجام وظیفه کند و این اولین کمک خدا برای کسانی است که اين مسئولیت الهی را می‌پذیرند و اين كمك شامل همه مراتب آن، از نبوت و امامت تا علماي جانشین آنها مي‌شود.
كاری که بر عهده پیامبر اكرم گذاشته شده بود، کمرشکن بود؛ اما خداوند آن حضرت را یاری كرد تا بتواند رسالت خود را به انجام برساند. بر همين اساس امداد دوم خداوند به کسانی که مسئولیتي الهی بر عهده دارند این است که آنها را براي اتمام مسئوليتشان ياري مي‌كند.
بر اساس آيات سوره انشراح خداوند نام پیغمبر اكرم (ص) را پرآوازه کرد،این سومین عنایت خدا نسبت به آن حضرت بود؛ امروز نيز شاهديم كه حضرت امام(ره) كه قبل از آغاز نهضت، جایگاه و شهرت خاصی در دنیا و حتي در کشور ايران و بین علما نداشت، بعد از تحمل رنج‌ها و سختی‌ها و پيروزي انقلاب به جایی رسید که معروفترین شخصیت تاریخ معاصر شد و عظمت وی حتي کفار و دشمنانش را نیز تحت تأثیر قرار داد.
همراه بودن آسانی با سختی
آیه «إِنَّ مَعَ الْعُسْرِ یُسْراً»، در واقع نوعی تعلیل برای کمک‌ها و عنایت‌های خداوند متعال است. این یک قاعده کلی و سنت الهی است و چنین نیست که فقط برای پیامبر عسر و سختی، همراه با آسانی و گشایش باشد؛ بلکه برای همگان است؛ لذا این آیه با تكرار، مورد تأکید قرار گرفته است.
این آیات برای کسانی که سختی‌ها و دشواری‌های راه را می‌بینند و نگران آینده نظام هستند، بسیار امیدبخش است. در دوران دفاع مقدس مردم نگران بودند كه عاقبت جنگ چه خواهد شد؛ امروز نيز دلسوزانِ بسياري می‌گویند عاقبت انقلاب چه خواهد شد؛ اين نگراني‌ها برای آینده کشور با فدا شدن صدها هزار شهید و تحمل مشكلات و سختي‌ها طبیعی است؛ اما پاسخ همه اين دل‌نگرانی‌ها یک كلام است؛ «إِنَّ مَعَ الْعُسْرِ یُسْراً»؛ همراه با سختی، آسانی است (انشراح آیه 5)
خداوند در آيات قرآن مي‌فرمايد كه این عالم را برای امتحان بشر آفریده و همه مراحل زندگی و مرگ انسان براي آزمودن او است تا به مقامي فراتر از ملائكه برسد؛ اما آزمون در صورتي تحقق مي‌يابد كه انسان بتواند با اختيار خود راه عصيان يا اطاعت را انتخاب كند.
البته انسان با موفقيت در هر مرحله از امتحانات و رسيدن به مقام بالاتر، با امتحانات دشوارتري روبرو می‌شود تا بیشتر رشد کند. در اين ميان بهترین بشارت برای انسان در برابر مشكلات و سختی ها این است که روزي تمام رنج‌ها و مشقات تمام می شود و روزگار آسودگی، فراغت و پیروزی در انتظار كسي است كه با بردباري تكاليف خود را به انجام رسانده است.
پس از آنکه آدمي در نتيجه تحمل سختی‌ها، به کامیابی رسيد و برخي تکالیف اجتماعی از عهده‌اش برداشته شد، اما حركت در مسیر قرب الهی و سعادت متوقف نخواهد شد؛ بلکه در اين مرحله زمينه ترقی و رشد شدت می‌یابد و انسان مي‌تواند تمام توجه خود را معطوف به ساحت قرب الهی کند وسبکبال به سوي او پرواز كند؛ لذا در پايان سوره انشراح می‌فرماید: «فَإِذا فَرَغْتَ فَانْصَبْ؛ وَ إِلي رَبِّکَ فأرْغَبْ»؛ پس هنگامى كه از كار مهمى فارغ مىشوى به مهم دیگرى بپرداز و به سوى پروردگارت توجه كن!
احتمال تحول انسان در هر دوره‌ای از زندگي
گاهی ممکن است انسان تحمل بار سنگینی را عهده‌دار شده و آن را به منزل برساند، اما در پايان دچار شک و ترديد شود که آیا کارش درست بوده یا نه؛ آیا تحمل همه سختی‌ها بی‌فایده نبود؛ آیا نمی‌شد راهی را انتخابی کرد که هم خداپسند باشد، هم تبعات کمتری داشته باشد؟
به عنوان مثال امام راحل(ره) 55 سال پیش حرکتی را شروع کرد که تبعات سنگینی را به همراه داشت؛ و چه بسا خود ايشان هم در ابتداي راه باور نمی‌کرد صدها هزار جوان برومند در این راه فدا شوند! حال، آیا راه ديگري نبود که ايشان وظيفه‌اش را انجام مي‌داد، اما این همه تبعات و مشکلات پيش نمي‌آمد و این همه کشته و ویرانی حاصل نمی‌شد؟ چنین شک و ترديدي ممکن است برای هر کسی پیش بیاید و سبب تحول و انحراف از مسير انجام وظيفه شود.
انسان تا زمانی که در این دنیا نفس می‌کشد، در معرض سقوط است و احتمال انحراف و انحطاط براي او وجود دارد؛نمونه آن بلعم باعورا و سقوط او پس از سال‌ها عبادت و رياضت، بر اثر دلبستگي به دنيا است، لذا همواره باید نگران عاقبت خود باشیم و مراقب باشیم كه سقوط نکنیم. چه بسيار كساني که پس از سال‌ها انجام تکلیف، تحمل شکنجه، زندان و جهاد در راه خدا، از راه منحرف شده و به پايين‌ترين مراتب انساني سقوط كردند! به یاد داشته باشیم که هیچ كس از انحراف مصون نيست و همه ما تا آخرین لحظات زندگی مورد امتحان الهی قرار می‌گیريم؛ لذا دائماً باید در پي خودسازی و مراقبت از نفس باشيم. باید به خدا پناه ببریم و صادقانه به اولیاء او توسل داشته باشیم كه ما را از افتادن در مسير سقوط حفظ كنند.
ارزش کار خالصانه
ثواب و عقاب الهي، حساب و کتاب مشخصي دارد كه ما فرمول آن را نمي‌دانيم؛گاهی یک ضربه شمشیر از عبادت همه جن و انس، بالاتر و برتر است؛ گاهی نيز کار كوچكي که برای شادی یک محب امیرالمؤمنین (ع) انجام می‌شود، موجب آمرزش گناهان چندین ساله می‌شود؛ یک سلام صادقانه به امام حسین (ع)بلاهای زیادی را از انسان دور می‌کند و کوه‌های گناه با یک قطره اشک خالصانه براي ابی‌عبدالله از بین می‌رود؛ آری، لطف خدا زیاد است و همه کارهایش حساب و کتاب دارد، هر چند ما درک نکنیم. لذا نبايد هیچ عبادت و کار خیری را کوچک شمرد.
اين کار خالصانه است كه ارزشمند است،اخلاص و کار برای خدا مراتبی دارد؛ عبادت از ترس عذاب الهی و عبادت برای رسیدن به بهشت، هر دو عبادت خداست؛ اما هيچ يك با عبادت خالصانه‌اي که در آن چیزی جز رضای الهی طلب نمی‌شود، قابل مقایسه نیست.
مهم این است که ما در مقابل خدا روحیه بندگی داشته باشيم و هر چه او فرمان داد، بگوییم چشم! اگر این روحیه در ما پیدا شد، کارهای کوچک، عظمت می‌یابند. بدانیم معامله با خدا آسان است و او دریا، دریا رحمت می‌دهد؛ اما چنين معامله‌اي یک شرط دارد و آن، اين است که کار نه به خاطر دل خودم، به خاطر رضايت مردم، يا تشویق دیگران، بلکه فقط براي رضاي خدا باشد؛ در این صورت یک قطره اشک، کوه گناه را از بین می‌برد و هر لحظه از عمر آدمي ارزش هزاران سال عبادت را پیدا می‌کند.
سخنرانی آيت‌الله مصباح يزدي (دام ظله) در جمع اساتید
و خادمین «طرح ولایت»، طلاب و خانواده‌هاي آنان ؛ مشهد ؛ 20/4/97
زلال بصیرت روزهای پنج شنبه منتشر می‌شود.