پيشنهادهايي براي حل مشکل کمبود آب (نگاه)
افراسياب دهلوي
کشور ايران با داشتن يک صدم جمعيت دنيا تنها 36صدم درصد منابع آب شيرين جهان را داراست و از آنجايي که آب عامل محدودکننده کشاورزي در ايران است و بارش باران در فصول مناسب باريده نميشود و به سيل منجر ميشود پيشنهاد ميشود آب باران از طريق ناودانهاي پشت بام به داخل تانکرها هدايت شده و از بارانهاي سيلآسا بهرهبرداري شود. زيرا که سطح آب چاهها که آب زيرزميني را تشکيل ميدهند روزبهروز پايينتر رفته و شوري آب را سبب ميشود. بايد کوشش کرد از آب باران که به صورت سيل جاري شده و خسارت ميزند حداکثر بهرهبرداري به عمل آيد.
در ايران براي تامين آب صنعت، آشاميدني و کشاورزي سدهاي زيادي احداث شده ولي اين مسئله خود مشکل شديدي را ايجاد کرده از جمله خشکيدن درياچه اروميه و درياچه هامون. درياچه بختگان و مهارلو در فارس، پر شدن سد سفيدرود از گل و لاي و شور شدن سد گتوند که هر کدام از اين مشکلات به مرحله غيرقابل اصلاحي رسيده است.
در سال 91 بزرگترين سد خاکي کشور با ظرفيت مخزن 5/7 ميليارد مترمکعب در گتوند خوزستان به بهرهبرداري رسيد اما گنبدهاي نمکي در مسير ساخت آن آينده نامعلومي را براي آن رقم زد. اگرچه بعضي از مسئولان بر اين باورند که اقدامات عاجلي در اين مرحله بايد انجام شود تا مسئلهاي به وجود نيايد.
حفر چاههاي عميق بدون ضوابط قانوني مشکلات بزرگي چون رانش زمين که نمونه بارز آن در استان بدخشان افغانستان در چند روز گذشته اتفاق افتاد به وجود آورد و نشست زمين در دشتها، تخريب سفرههاي زيرزميني، شوري آب در کشور را موجب شد. در معرض خطر قرار گرفتن اراضي کشاورزي جهرم در فارس و ترک خوردن منازل دامنه فريدن اصفهان ناشي از افزايش زياد حفر چاههاي غيرمجاز بوده است. عمق دسترسي به آبهاي زيرزميني از طريق حفر چاه از 10 تا 20 متر به عمق 200متر رسيده که استحصال آب از اين عمق تاثير نامطلوبي روي محيط زيست گذاشته است و در آينده شاهد مهاجرتهاي عظيم انساني از روستاها به شهرهاي بزرگ خواهيم بود. مسائل آب در استانهاي همجوار از جمله آذربايجان غربي و کردستان به علت خشک شدن درياچه اروميه و در خوزستان به علت کاهش جريان آب رود کارون وآلوده شدن آن و مسائل ريزگردها و در استان سيستان و بلوچستان به علت خشکي درياچه هامون و بادهاي 120 روزه در استان خراسان به علت هم مرز بودن با افغانستان و کاهش ميزان بارندگي، در آينده شاهد مهاجرت مردم و نارضايتيهاي اجتماعي خواهد شد. با فراخوان دولت محققان و دانشمندان طرحهايي را براي حل اين مشکلات مطرح کردند و همين امر باعث دلگرمي جامعه شد. در اجراي طرح انتقال آب شور از خليج فارس و يا درياچه خزر از آنجايي که بسيار پرهزينه و در حيطه عمل امتحان خود را پس ندادهاند نميتوان اميدوار بود و نبايد به انجام طرحهاي آزمون و خطا در اين برهه از زمان حساس در کشور پرداخت. بايد از طرحهاي مفيد بومي و روستايي که توسط افراد محلي ارائه ميشود حمايت کرد زيرا که ايجاد اشتغال مستمر براي اهالي روستاهاي منطقه، افزايش درآمد کشاورزان، جلوگيري از مهاجرت روستاييان به شهرها، افزايش آبهاي زيرزميني و چاههاي پايين دست، جلوگيري از رانش زمين و پر شدن سدها و کاهش ذخيره آنها و جلوگيري از تبخير و تعريق از فوايد اين طرحهاست.
عضو هيئت علمي دانشگاه