یک رویداد را می‌توان از دو سو مطالعه کرد ، از نقطه شروع و یا پایان. امروز سالگرد حماسه‌ای بزرگ در تاریخ ایران پس از انقلاب اسلامی است، 23 تیر 1378 بر یک فتنه بزرگ مهر پایان زد و می‌توان رویداد مورد بحث امروز را از نقطه پایان روایت کرد و به نظاره نشست.
در یوم الله 23 تیر 1378 میلیون‌ها نفر در تهران به خیابان‌ها ریختند تا نشان دهند که «این کشور صاحب » دارد و هر فرد/گروه/جریان و یا باندی نمی‌تواند هر آنچه که می‌خواهد را بر ملت رشید و مقاوم سرزمین کهنسال ایران تحمیل و نیات دیکته شده از بیرون را پیاده کنند.
امروز 19 سال از آن «یوم الله » می‌گذرد و مرور مواضع برخی شخصیت‌ها می‌تواند درس‌آموز باشد، هم برای بزرگانی که سخنان آن روزهای خود را فراموش کرده‌اند و هم فتنه‌گرانی که گاه و بیگاه دست به حرکت‌های موذیانه می‌زنند.
اجازه می‌دادیم مردم این‌ها را تکه تکه و قطعه قطعه می‌کردند!
حجت‌الاسلام روحانی دبیر وقت شورای عالی امنیت ملی سخنران اصلی یوم الله 23 تیر 1378 بود ، وی طی سخنانی در این روز با بیان اینکه «اگر منع مسئولان نبود مردم این اوباش را تکه تکه و قطعه قطعه می‌کردند » می‌گوید: «افراد شرور، افراد وابسته به گروهك‌هاي سياسي ورشكسته و منزوي در جامعه ما، مزدوران و وابستگان به قدرت‌هاي خارجي از اين فرصت خواستند سوءاستفاده كنند، البته اين گروهك‌ها ماه‌ها در انتظار يك فرصت مناسب بودند و فكر كردند اين مقطع فرصت مناسبي براي اهداف شوم و پليد آنهاست. يك حادثه تلخي كه با حركت اين عناصر فاسد رخ داد، حرمت‌ شكني بود.»
وی با‌اشاره به شكستن حرمت و تقدس ارزش‌هاي انقلابي، اركان نظام و بويژه ركن ركين انقلاب يعني حريم مقدس ولايت توسط فتنه‌گران نیز می‌گوید: «مسئله ولايت مسئله فرد نيست، مسئله شخص نيست، ولايت در كشور ما مظهر اسلاميت نظام و استقلال كشور است...دشمن از اسلاميت نظام و استقلال كشور عصباني است...مسئله ولايت به عنوان مظهر وحدت ملي جامعه است. مسئله ولايت مظهر اقتدار ملي ما است. اهانت به مقام ولايت، اهانت به ملت است. اهانت به ايران است. اهانت به اسلام است. اهانت به مسلمانان است. اهانت به همه آزادگاني است كه قلبشان براي ايران به عنوان ام‌القراي جهان اسلام مي‌تپد.»
روحانی در ادامه اظهار می‌دارد : « ولايت،‌ مهم‌ترين ركن حكومت و نظام ما در قانون اساسي كشور ما است. اهانت به اين ركن، اهانت به قانون اساسي است. اهانت به قانون‌گرايي است و اهانت به همه ارزش‌هاي انقلابي است.»
دبیر وقت شورای عالی امنیت ملی به صبر چند روزه مردم نیز‌اشاره کرده و می‌گوید : « اگر منع مسئولين نبود مردم ما، جوانان مسلمان، غيور و انقلابي ما با اين عناصر اوباش به شديدترين وجه برخورد مي‌كردند و آنها را به سزاي اعمالشان مي‌رساندند.»
روحانی این چنین ادامه می‌دهد :« اينها خيلي پست‌تر و حقيرتر از آن هستند كه بخواهيم نسبت به آنها تعبير حركت براندازي را مطرح كنيم. در كجاي دنيا و در كدام كشور و توسط كدام دولت، آشوب، تخريب و بر هم زدن نظم جامعه، تحمل مي‌شود. مگر دولت مقتدر جمهوري اسلامي ايران مسئولين امنيتي نظام، اين گونه حوادث را تحمل خواهند كرد؟»
دبیر وقت شورای عالی امنیت ملی همچنین می‌گوید : «ادامه اين وضع براي نظام ما كشور ما و ملت ما قابل تحمل نخواهد بود. ديروز نسبت به اين عناصر دستور قاطع داده شد، ديروز غروب دستور قاطع صادر شد تا هرگونه حركت اين عناصر فرصت‌طلب، هر كجا كه باشد با شدت و با قاطعيت برخورد شود و سركوب شوند مردم ما شاهد خواهند بود كه از امروز نيروي انتظامي، نيروي قهرمان بسيج حاضر در صحنه، با اين عناصر فرصت‌طلب و آشوبگر - اگر جرات ادامه حركت مذبوحانه داشته باشند- چه خواهند كرد.»
سران فتنه را باید به سینه دیوار گذاشت!
حجت‌الاسلام ناطق نوری رئیس‌وقت مجلس شورای اسلامی نیز در خاطرات خود که به همت «مرکز اسناد انقلاب اسلامی » منتشر شده است نکات جالبی را در این زمینه مطرح می‌کند.
ناطق نوری اظهار می‌دارد : « در همان روزها قبل از آنکه حتی کسی دستگیر و بازجویی شود، یا مثل الان یک خرده شفاف شود، گفتم که ماجرا زیر سر نیروهای به اصطلاح ملی- مذهبی است. اینها رهبری می‌کنند و به نظر من قوه قضائیه اگر بخواهد این غائله را ختم کند، باید سران اینها را دستگیر نماید.»
وی به نقش گروهک نهضت آزادی در این غائله نیز پرداخته و ادامه می‌دهد: «در دیدار مسئولان امنیتی و اجرایی کشور با رهبر معظم انقلاب در اوج فتنه ۷۸ به آقا گفتم بنده اعتقاد دارم نهضت آزادی و این نیروها در پشت پرده‌ این جریان هستند و اگر ما بخواهیم این آشوب و شورش را بخوابانیم به نظر من باید سران اینها را دستگیر کرده، عده‌ای که در صحنه آشوب کردند را هم به سرعت محاکمه کنیم. حتی اگر لازم باشد- دیدیم که اینها به هرحال بحران ایجاد کردند را هم به سرعت محاکمه کنیم و حتی اگر لازم باشد-‌آن‌ها را به سینه‌ دیوار بگذاریم. اگر قصد براندازی نظام را دارند و با اسلام محارب هستند، با آنها برخورد شود.»
ناطق نوری به نکته مهم دیگری نیز می‌پردازد و می‌گوید : « در این جریان چند نفر دستگیر شدند، از جمله منوچهر محمدی و یک زنی که او را هم گرفته بودند. معروف شد که با گرفتن یک منوچ و ملوس قصه حل شد! منشا یک بحران و یک شورش این نیست این پشت پرده دارد. الان هم به نظر من پرونده ماجرای کوی دانشگاه باید باز باشد و بعضی از مسئولان کشور باید آنجا پاسخ بدهند. حداقل هنوز برای ما ماجرا روشن نیست چرا سؤال‌ها پاسخ داده نمی‌شود؟ چرا افراد دستگیر نمی‌شوند؟ چرا توضیح داده نمی‏شود؟چرا این واقعه به ابهام و اجمال گذشت؟»
لقمه بزرگ‌تر از دهانتان برندارید!
سومین شخصیتی که می‌شود به نظرات او پرداخت و‌اشاره کرد آیت‌الله هاشمی رفسنجانی است که با توجه به مواضع آن مرحوم در فتنه 88 قابل تامل به نظر می‌رسد.
هاشمی رفسنجانی در خطبه‌های نماز جمعه 1 مرداد 1378 درباره فتنه 18 تیر می‌گوید: «این معلوم است که یک گروه کوچک نمی‌تواند یک جریان راهپیمایی و تظاهرات خیابانی را اداره کند! تظاهرات خیابانی در شرایط هیجان انگیز و با حضور دشمن بسیار خطرناک است.»
وی ادامه می‌دهد: «چون که خیابان دروازه و در ندارد ، هر کسی وارد می‌شود ، هر کسی می‌خواهد شعار می‌دهد ، هر کسی می‌خواهد سنگ می‌زند، هر کسی می‌خواهد یک حرکتی می‌کند، مگر اینکه یک انضباط آهنین باشد! یک مدیریت آهنین باشد !یک رهبریت با نفوذ باشد! یک فرمان همه را سر جای خودشان میخکوب کند! چنین چیزهایی که نیست!»
هاشمی رفسنجانی همچنین طی سخنانی در جمع خیرین مدرسه ساز که خبر آن در صفحه نخست روزنامه کیهان مورخه 24 تیر 1378 منتشر شد گفته بود: «درس بزرگ وقایع اخیر این بود که جریان‌های سیاسی لقمه بزرگتر از دهان خود برندارند.»