از نظر قرآن، عاقل کسی است که توحید را بشناسد و بدان گرایش داشته باشد. بنابراین، در علم و عمل اهل توحید است؛ و گرنه عاقل نیست، بلکه جاهل به دو معنای نادان و بی‌خرد است؛ یعنی نه علم دارد نه عقل.
بر این اساس قرآن اهل شرک و کفر را سفیه می‌شمارد که بیانگر سبک‌مغزی و بی مغزی آنان است. هر کسی از ملت و آیین اسلام پرهیز کند و معارف هستی‌شناختی و آموزه‌های دستوری آن را نادیده بگیرد و به کار نبندد، انسانی سفیه است. خدا می فرماید: و َمَنْ یَرْغَبُ عَنْ مِلَّهًْ إِبْرَاهِیمَ إِلَّا مَنْ سَفِهَ نَفْسَهُ؛ و چه کسى از آیین ابراهیم روى برمى‏‌تابد جز آنکه به سبک‌‏مغزى گراید.(بقره، آیه 130)
در این راستا امام صادق(ع) در تعریف عقل می‌فرماید: العقل مَا عُبِدَ بِهِ الرَّحْمَنُ وَ اکْتُسِبَ بِهِ الْجِنَانُ؛ عقل آن چیزی است که به وسیله آن خدای رحمان عبادت و بهشت به دست می‌آید.(کافی، ج 1، ص 10)
در روایت است: قَدِمَ الْمَدِینَهًْ رَجُلٌ نَصْرَانِیٌّ مِنْ اَهْلِ نَجْرَانَ وَ کَانَ فِیهِ بَیَانٌ وَ لَهُ وَقَارٌ وَ هَیْبَهًْ فَقِیلَ یَا رَسُولَ اللَّهِ مَا اَعْقَلَ هَذَا النَّصْرَانِیَّ فَزَجَرَ الْقَائِلَ وَ قَالَ مَهْ اِنَّ الْعَاقِلَ‌ مَنْ‌ وَحَّدَ اللهَ وَ عَمِلَ بِطَاعَتِهِ؛ روزی مردی نصرانی از اهالی نجران وارد مدینه شد. او شخصی سخنور و باوقار و هیبت بود. کسی گفت: ای رسول خدا، این مرد نصرانی چقدر عاقل است! پیامبر(ص) او را نهیب داد و فرمود: خاموش شو! عاقل نیست مگر کسی که خدا را یکتا و یگانه بداند و به اطاعتش عمل کند.(تحف‌العقول، ص54).