رمضان با «سحرو» و «گم گم سحری»
«سحرو» و «گم گم یا دمدم سحری» از جمله آیینهای دیرینه مردم هرمزگان در رمضان است که در زمانهای گذشته مردم برای بیدار شدن هنگام سحر از آن استفاده میکردند.
از گذشتههای دور در استان هرمزگان بویژه در شهرستان جاسک عدهای با گفتن «سحرو سحر شد» در خانهها را به صدا در میآوردند و صاحبخانه را برای خوردن سحری بیدار میکردند، اکنون نیز این آیین در برخی از محلههای شهرستان جاسک اجرا میشود.
دم دم سحری یا گم گم سحری در گویش محلی هرمزگان به صدای طبل و دهل گفته میشود که در سحرهای ماه رمضان یک یا 2 نفر در کوچهها و محلهها برای بیدار کردن مردم به صدا در میآورند و اعلام میکردند که زمان سحر رسیده است.
در پایان ماه رمضان نیز این افراد برای گرفتن عیدی خود دوباره با نواختن دهل به در منزلها رفته و مردم برای قدردانی، به آنها هدیه و عیدی میدادند؛ این آیین در بوشهر نیز رایج است.
عدهای هم با مناجاتخوانی بر سر بام خانهها یا مسجدها با صدای بلند، یک ساعت قبل از اذان صبح مردم محله را بیدار میکردند و قبل از رسیدن اذان هم با مناجات به آنها اطلاع میدادند که لحظه اذان نزدیک است.
این آیین بیشتر در بندر عباس و در محلههای سید کامل،پشت شهر، محله فینیها و حسینآباد اجرا میشود و باید گفت این آیینها جزو میراث معنوی و ناملموس هرمزگان است.
لب گشودن
لب گشودن از دیگر آیینهای ماه مبارک رمضان در هرمزگان است که مردم با شنیدن صدای اذان مغرب و پس از اقامه نماز، روزه خود را با مقداری آب و نمک، شیر داغ، خرما، چای و... باز میکنند که به این آیین لب گشودن روزه میگویند. پخت شیرینیها و نانهای محلی از جمله نان ریخته همراه با «سوراغ و مهیاوه» و تخممرغ، نان کلوچهای با زعفران، رنگینه، حلیم، آش و هریسه با ماهی در ماه رمضان از دیگر غذاهایی است که در موقع افطار بین خانوادهها و زنان روستایی در هرمزگان رواج دارد.
تعزیهخوانی
در شهرستان میناب به ویژه روستای کریان در 19، 20 و 21 رمضان مراسم تعزیهخوانی برپا میشود. این تعزیه مربوط به چگونگی به شهادت رسیدن حضرت علی(ع) توسط ابن ملجم مرادی و گروه خوارج است. برای شروع تعزیه و تجمع افراد، نوازندگان محلی موسیقی عزا بوسیله دهل و ساز مینوازند.
تابوتها که تعداد آنها 10 عدد است را قبل از مراسم تعزیه آماده و به مراسم میآورند. 2 عدد تابوت به نام حضرت علی(ع)، تابوت حضرت فاطمه(س)، امام حسن(ع)، امام حسین(ع)، امام سجاد(ع)، امام محمد باقر(ع)، امام رضا(ع) و شاه عبدالکریم و میرعمر است. با تجمع افراد و حضور تابوتها و علمها، آیین تعزیه خوانی آغاز میشود.
در شهرستان میناب، یک شب قبل از شهادت امام علی(ع)، خانوادههایی که نذر دارند، خمیر آماده کرده و نان میپزند. افراد بیمار از این نان میخورند و در صورت شفا یافتن، سال آینده وسایل انجام این آیین را تدارک میبینند.
آیین قرقیعان یا گرگشو (گرهگشا)
این آیین نیز پیشینه بیش از 100 سال دارد که در تمامی روستاهای عرب زبان شهرستان پارسیان در شب نیمه رمضان (همزمان با شب ولادت امام حسن(ع)) یا در بعضی روستاهای جنوب عصر روز چهاردهم برگزار میشود.
در این هنگام افراد با پوشش لباسهای سنتی و بومی خود، در طرحها و اشکال گوناگون و رنگهای متنوع و چشم نواز با کیسههایی که از قبل تهیه کردهاند، در گروههای مختلف با خواندن شعر به درب تمام منازل روستا رفته و از آنان هدایا و تنقلات گوناگون دریافت میکنند.
دعای 100 بند
دعای جوشن کبیر به دعای 100 بند معروف است که در شبهای قدر قرائت میشود. در این شبها مردم هرمزگان نخی را همراه دارند که با خواندن هر بند از دعای جوشن کبیر یک گره به آن میزنند، برخی معتقدند که اگر این نخ 100 بند را همراه داشته باشند یا در خانه خود نگهداری کنند، مشکلات آنان آسان میشود.
آیینهای علم شمشیری
این آیین نیز از دیگر آیینهای مشهوری است که در ایام رمضان در جزیره قشم برگزار میشود و گروهی از مردم قشم و شهرها و روستاهای همجوار به مناسبت فرا رسیدن شبهای قدر از 17 تا 21 رمضان با پیمودن مسافتی از مسجد علی ابن ابیطالب(ع) این شهر تا روستای حمیری جزیره قشم و حمل علم منسوب به امام اول شیعیان در آیین کهن علم شمشیری شرکت میکنند.
علم شمشیری که آیینی 900 ساله و به یادگار مانده از ساکنان موسوم به حیدر آبادی جزیره قشم است، هر سال با حضور شیعیان جزیره برگزار میشود که در طول آن مؤمنان، علم را با پای پیاده حمل میکنند و بعد از ظهر در میان استقبال زنان و مردان به مکان اصلیاش باز میگردانند.
در جزیره قشم در روز عید فطر و پس از ادای نماز عید سفره گستردهای پهن میشود و از نمازگزاران پذیرایی میشود. در هرمزگان روز عید فطر بسیاری از کدورتها با پا در میانی بزرگان و ریشسفیدان فامیل از بین میرود و دوستی و آشتی بین مردم حکمفرما میشود.
روزهای پایانی ماه مبارک رمضان نیز حال و هوای دیگری دارد و مردم سعی میکنند در دهه آخر ماه مبارک حتی آنهایی که از بیماری رنج میبرند از این ماه با گرفتن روزه، دادن صدقه، خواندن قرآن و یا هر کار خیری خود را سهیم کنند و خود را برای استقبال از عید فطر آماده میکنند.
در روز عید بعد از اقامه نماز به زیارت اهل قبور رفته و به یاد درگذشتگان خود قرآن و فاتحه میخوانند.