ضرورت وجود تشکل بسیج دانش‌آموزی
تمرین حضور دانش‌آموزان در عرصه‌های تصمیم‌سازی
گروه گزارش
«یادتان نرود بچه‌های عزیز! یادتان نرود که در این راهِ بسیار مهم و خوش‌عاقبتی که شما دارید به سمت آرمان‌ها حرکت می‌کنید، دشمن اصلی شما آمریکاست؛ این را فراموش نکنید... شما جوانان می‌توانید بر ترفند دشمن فائق بیایید و این کشور را به آن نقطه مطلوب آرمان‌های اسلامی و انقلابی برسانید. البته شرط‌هایی دارد: یکی از شرط‌ها این است که دشمن را بشناسید و فریب آن را نخورید؛ اینکه من تکیه می‌کنم روی دشمن، این از روی تعصب نیست؛ این ناشی از یک تجربه است. این‌جور نیست که فقط با این حقیر دشمن باشند یا با دولت جمهوری اسلامی؛ نه، با اصل این ملت که ایستاده است، با این دشمنند.»
این سخنان روز پنجشنبه هفته گذشته مقام معظم رهبری است در آستانه ۱۳ آبان روز ملی مبارزه با استکبار جهانی، که در جمع هزاران نفر از دانش‌آموزان و دانشجویان، ایراد فرمودند.
این روزها دشمنان نظام و انقلاب به هر ترفندی متوسل می شوند تا شاید به خیال خام خود بتوانند ضربه ای به نظام اسلامی وارد کنند.
با این حال شکل دهی و سازماندهی تشکل‌های مردم نهاد خصوصا بسیج دانش آموزی می تواند در تحقق اهداف والای نظام اسلامی و خواسته های مد نظر رهبر معظم انقلاب اسلامی نقش موثری ایفا کند.
برخلاف تفکر بسیاری که گمان می‌برند دانش‌آموزان نباید وارد مسائل سیاسی در جامعه شوند اتفاقا دانش‌آموزان و خصوصا دانش‌آموزان نسل حاضر به خوبی از مسائل سیاسی آگاهی دارند و نیز این آگاهی و مشارکت به سهم نه‌چندان اندک آنان در نظام تعلیم و تربیت به عنوان یک نیاز تعریف شده است.
در سند تحول بنیادین آموزش و پرورش، ساحت سیاسی و اجتماعی به عنوان یکی از ساحت‌های اساسی و در پی ایجاد دانش، مهارت، نگرش و ارزش‌هایی است که دانش‌آموزان را قادر می‌سازد به عنوان شهروند فعال و آگاه در جامعه مشارکت کنند. نمود این ساحت در نظام آموزش‌وپرورش آنچنانکه مشهود فعالیت‌های سیاسی و اجتماعی نیست. به طور مثال تشکیل بسیج دانش‌آموزی و فعالیت‌های آنان از آغاز تا پایان گام به گام در امتداد یک فعالیت سیاسی و ایفای نقش اجتماعی دانش‌آموزان است و آنان را مهیای نقش‌های مهم‌تری در آینده خواهد کرد.
تربیت سیاسی
سیاسی کردن فرهنگ نیست
نهاد آموزش و پرورش به عنوان یک نظام اجتماعی نقش انکار ناپذیری در تربیت سیاسی - اجتماعی دانش‌آموزان دارد و می‌توان اذعان کرد که سازمان مدرسه، برنامه درسی و معلمان و مدیران نقش تعیین‌کننده‌ای را در فرآیند اجتماعی‌شان و تربیت سیاسی دانش‌آموزان ایفا می‌نمایند.
برای بررسی این موضوع به گفت‌و‌گو با معاونت پرورشی و تربیت بدنی منطقه 9 تهران می‌نشینیم. وی درابتدا می‌گوید: «تربیت سیاسی در سازمان دانش‌آموزی، به معنای ایجاد زمینه‌های رشد و آگاهی و دانایی و ارتقای قدرت تشخیص و تقویت اراده و اعتماد به نفس و همچنین رشد احساس مسئولیت، تقویت روحیه سؤال و پرسشگری و پژوهش است؛ به گونه‌ای که دانش‌آموز بداند چگونه با همنوعان خود تعامل و گفت‌و‌گو کند، مدارای انسانی و اخلاقی کند، تحمل و سعه صدر داشته باشد، آفت شناسی کند و چگونه اولویت و مصلحت را تشخیص دهد.»
وی در ادامه اظهار می‌دارد: «تربیت سیاسی در سازمان دانش‌آموزی، سیاسی کردن فرهنگ و تبدیل عرصه فرهنگ و تربیت به ابزار سیاست نیست.»
این کارشناس تعلیم و تربیت همچنین معتقد است در آموزش و پرورش باید به سیاست از منظر فرهنگ، اخلاق و عقلانیت نگریسته شود، در ادامه کلامش می‌گوید: «سیاست‌بازی و سیاست‌گریزی دو آفت بزرگ توسعه سیاسی است؛ چون اولی مصالح کشور را در اردوگاه منافع حزبی خود ذبح می‌کند و دیگری مردم را به انزوا می‌کشاند و از عرصه حیات اجتماعی و سرنوشت خویش محروم می‌کند.»
مهران اصل اسب‌فروشانی در گفت‌و‌گو با گزارشگر کیهان تصریح می‌کند: «ساحت سیاسی، اجتماعی به عنوان یکی از ساحت‌های اساسی در نظام آموزش و پرورش در پی ایجاد دانش، مهارت، نگرش و ارزش‌هایی است که دانش‌آموزان را قادر می‌سازد به عنوان شهروند فعال و آگاه در جامعه مشارکت کنند.»
تربیت سیاسی طبق مشهور‌ترین تعریف، عبارت است از: «آموزش ارزش‌ها و فعالیت‌های سیاسی به وسیله ابزارهای تربیتی نظیر خانواده، مدرسه، گروه‌ها، دوستان و وسایل ارتباط جمعی و آن فرآیندی است که در ضمن آن فرهنگ سیاسی جامعه به نسل بعد منتقل می‌شود. تربیت سیاسی به عنوان یک مفهوم با مفاهیم دیگری نظیر مشروعیت، هویت و وفاداری به نظام سیاسی مرتبط است و هدف از آن ایجاد وضعیت آرامش و عدم بحران در رابطه میان مردم و دولت است.»
تمرین مشارکت اجتماعی
در پی شرکت در تشکل‌ها
یک کارشناس تعلیم و تربیت نیز در گفت‌و‌گو با گزارشگر روزنامه کیهان درباره اهداف شکل‌گیری بسیج دانش‌آموزی می‌گوید: «اهداف تشکیل بسیج دانش‌آموزی آماده‌سازی دانش‌آموزان برای جامعه‌پذیری و تمرین مشارکت اجتماعی، استفاده از توانمندی‌های مختلف دانش‌آموزان به مثابه منابع انسانی در اجرای برنامه‌های درسی، ایجاد روحیه مسئولیت‌پذیری و مشارکت دانش‌آموزان، تمرین کارگروهی و آمادگی دانش‌آموزان برای ایجاد سازمان‌های کارآفرین، صرفه‌جویی در هزینه‌های نیروی انسانی موظف، ایجاد حس رقابت بین کلاس‌ها در امر مشارکت در کارهای مدرسه، کاهش فاصله بین مسئولین و دانش‌آموزان و حذف کلاس و دفتر، شناسایی نقاط قوت و ضعف دبیرستان از دید دانش‌آموزان، مشارکت در شناخت نیازهای روزآمد دانش‌آموزان، مشارکت در جمع‌آوری تجارب دیگران، تقویت بنیه اندیشه ورزی دانش‌آموزان و همسوسازی دانش‌آموزان با سیاست‌های مدیریت.»
یکی از اولیای دانش‌آموزان با تاکید بر اینکه اولیا در تشویق فرزندان به شرکت در تشکل‌ها نقش بسیار موثری دارند، می‌گوید: «با وجود اینکه نقش اولیا در ایجاد انگیزه برای دانش‌آموزانشان بسیار موثر است اما این روزها حرف‌شنوی بچه‌ها از دبیرانشان بسیار بیشتر از اولیا است. از این رو ای‌کاش دبیران و مسئولین در مدرسه دانش‌آموزان را به سوی فعالیت‌های سیاسی اجتماعی سوق دهند.»
وی همچنین معتقد است شرکت در فعالیت‌های بسیج دانش آموزی برای دانش‌آموزان یک امر واجب است و اظهار می‌دارد: «شرکت و ایفای نقش در این فعالیت‌ها که ازجمله آنها می‌توان به بسیج دانش‌آموزی اشاره کرد سبب کشف استعداد و مدیریت همه‌جانبه در جهت رشد و پیشرفت تحصیلی و همچنین سبب ایجاد و برقراری دوستی و صمیمیت بین دانش‌آموزان و اشاعه احترام و اکرام نسبت به اولیای مدرسه است.»
حضور قابل توجه
تشکل شوراهای دانش‌آموزی
عباس نور درخشان، یک کارشناس تعلیم و تربیت درآغاز گفت‌و‌گو با گزارشگر روزنامه کیهان ضمن اعتقاد به اینکه دانش‌آموزان باید در نظام آموزش و پرورش و به طور کلی در اجتماع امروز دخیل باشند، می‌گوید: «در مدرسه فعالیت‌های آموزشی و بعضا پرورشی در راستای اهداف کلان آموزش و پرورش تبیین می‌شود. اما دانش‌آموزان به سبب روندی که در مدرسه وجود دارد نیازمند فعالیت‌های جانبی هستند که زیر نظر آموزش و پرورش اما متفاوت با فعالیت‌های مدرسه باشد.»
وی در ادامه همچنین پیرامون بحث تشکل‌های دانش‌آموزی اظهار دارد: «با توجه به آنکه اولیا، دانش‌آموزان و مسئولین آموزش و پرورش هر یک از ارکان آموزش و پرورش هستند و در همکاری و همبستگی با یکدیگر می‌توانند به اهداف خود دست پیدا کنند، در امتداد آن است که می‌توانند به طور خاص به تشکیل تشکل‌های دانش‌آموزی مثل بسیج دانش آموزی که در آن دانش‌آموزان به فعالیت می‌پردازند برسند.»
نور درخشان ضمن اشاره به اهمیت نقش مشارکت اولیا در فعالیت‌ها و اهداف آموزش و پرورش اظهار می‌دارد: «با انتخاب و تشکیل انجمن اولیا و مربیان، اولیا به طور مستقیم وارد تصمیم گیری و مشارکت در مدرسه می‌شوند و علاوه‌بر دانش‌آموزان پس از فراغت از مدرسه ساعات بسیاری را در کنار خانواده سپری می‌کنند، پس خانواده‌ها باید متوجه نقش مهم خود در ایجاد اندیشه مشارکت در نظام و تعلیم و تربیت در ذهن فرزندان خود باشند و آنچه را که دبیران و مسئولین در مدارس دنبال می‌کنند اولیا نیز در پی داشته باشند.»
بصیرت‌افزایی سیاسی
در گرو فعالیت بسیج دانش آموزی
تشکل‌های دانش‌آموزی علاوه بر اینکه زمینه خوبی را برای تمرین و آماده‌سازی دانش‌آموزان برای انجام فعالیت‌های سیاسی و اجتماعی فراهم می‌آورد در عین حال بررسی نقش آن در بصیرت‌افزایی سیاسی دانش‌آموزان نیز خالی از لطف نیست.
مهران اصل، معاونت پرورشی و تربیت بدنی، برگزاری کرسی‌های آزاداندیشی را یکی از بهترین راهکارهای افزایش بینش سیاسی دانش‌آموزان در مدارس می‌داند و همچنین می‌گوید: «برگزاری کارگاه‌های آموزشی مهارت‌های گفت‌و‌گوی نقادانه از روش‌های موثری است که سبب افزایش بینش سیاسی دانش‌آموزان می‌شود.»
این روزها فرزندان ما در جامعه‌ای زندگی می‌کنند که دیگر تقریبا به تمام اخبار سیاسی داخلی و خارجی دسترسی فوری و آنلاین دارند.
کرسی‌های آزاداندیشی را
جدی بگیریم
مدتی پیش یکی از معلمین دوره ابتدایی در گفت‌و‌گوی خود به این نکته که بچه‌ها این روزها حتی تک‌تک شخصیت‌های سیاسی و اینکه چه نقشی برعهده دارند را می‌شناسند و حتی در مورد آنها بحث و تحلیل و قضاوت می‌کنند، اشاره می‌کرد. پس چه بهتر آن است که این علاقمندی را جدی بگیریم و آن را هدایت کنیم تا سبب کشیده شدن به بیراهه نشود.
کرسی‌های آزاداندیشی که این روزها به نسبت گذشته بیشتر در سطح آموزش و پرورش برگزار می‌شود و فرصت خوبی را برای دانش‌آموزان در هر رده سنی فراهم می‌کند تا در کنار همسالان خود قرار گیرند و در مورد مسائل مختلف از جمله مسائل سیاسی که متوجه جامعه آنها هست به بحث و بررسی بپردازند.
در طی چند سال اخیر فعالیت‌های بسیج دانش‌آموزی با توجه به نوع تشکل دارای افت‌وخیزهای فراوانی بوده است.
یکی از کارشناسانی که در زمینه بسیج دانش‌آموزی فعالیت می‌کند، می‌گوید: «فعالیت‌های تشکل سازمان بسیج دانش‌آموزی گسترده‌تر و میزان جذب دانش‌آموزان به این تشکل به نسبت به دیگر تشکل‌ها بیشتر بوده است.»
وی همچنین این گونه ادامه می‌دهد: «این به دلیل گستردگی بیشتر فعالیت‌های سازمان بسیج دانش‌آموزی است. فعالیت‌های سازمان دانش‌آموزی تمام برنامه‌های دیگر تشکل‌ها همچون انجمن اسلامی، بسیج یا هلال احمر را در خود دارد.»