گالیا توانگر
در زندگی ماشینی و تغذیه‌های ناسالم امروز پیاده محوری هم باید در راس برنامه‌های مهار ترافیک قرار گیرد و هم مزایای آن برای سلامت خانواده یاد‌آوری شود. اگر فرزند ما از سنین کم بیاموزد که چطور بین خانه و مدرسه رفت و آمد داشته باشد، هم سلامت جسمی‌اش تامین می‌گردد و هم در آینده فردی مسئولیت‌پذیر در قبال زندگیش خواهد بود. برای مثال پدر یا مادر می‌توانند با قدم زدن صبحگاهی شانه به شانه کودکشان، او را تا مدرسه همراهی کنند و در مسیر باب گفت‌و‌گو درباره خیلی مسائل مهم تربیتی را با فرزندشان بگشایند؛ یا اگر فرزند دانش‌آموز نوجوانی دارید به او بیاموزید که چطور در کمترین زمان با بهره‌گیری از وسایل نقلیه عمومی خودش را به مدرسه برساند. این پیاده محوری در سبک زندگی می‌تواند بی‌شمار مزایای جسمی و روحی و اجتماعی و حتی زیست محیطی به همراه داشته باشد.
تنها معدودی از والدین راضی می‌شوند فرزند دلبندشان را پیاده به مدرسه بفرستند. دلیلش هم این است كه آنها معتقدند رساندن بچه‌ها تا مدرسه یا سوار كردن آنها در تاكسی یا اتوبوس ایمنی بیشتری دارد تا اینكه بچه‌ها را تنها و پیاده به مدرسه بفرستیم.
تحقیقات نشان می‌دهد كه ۶۰ درصد بچه‌ها با اتوبوس‌های شهری به مدرسه می‌روند و بقیه هم یا از سرویس مدرسه استفاده می‌كنند یا پدر و مادر آنها را به مدرسه می‌رساند. تنها ده درصد كودكان قدم‌زنان یا دوان‌دوان سوی مدرسه می‌روند. این امر خطر چاقی كودكان و بیماری قلبی و دیابت را در آینده آنها افزایش می‌دهد. هرچند منظورمان این نیست كه كودكتان را در كنار بزرگراه تنها رها كنید، اما پیشنهاد می‌كنیم برای تشویق آنها به تحرك و فعالیت بدنی، با درنظر گرفتن اصول ایمنی و با آموزش قوانین راهنمایی برای عابران آنها را پیاده به مدرسه بفرستید. به این دو نكته هم توجه كنید: اول اینكه برای این كار بهتر است كودك با دوستانش باشد و دوم اینكه كیف سنگینی را حمل نكند و اگر از كوله‌پشتی استفاده می‌كند آن را درست حمل كند.
سلامتی جسم و روح
 در پیاده‌روی تا مدرسه
فاطمه امیری یک دانش‌آموز متوسطه اول که به همراه دوستش پیاده به سمت مدرسه رهسپاراست، برایمان توضیح می‌دهد: «فاصله مدرسه تا خانه‌مان تنها دو خیابان است. پارسال برای داشتن امنیت همین مسافت را با سرویس می‌رفتم، ولی امسال که بزرگتر شده‌ام دیگر روی پای خودم ایستاده‌ام. یک روز من می‌روم در خانه دوستم و یک روز هم او درخانه ما دنبالم می‌آید. در طول مسیر هم درس سخت آن روز را مرور کرده و از هم می‌پرسیم.»
کارشناسان معتقدند پیاده‌روی به سمت مدرسه می‌تواند از استرس و ضربان قلب و فشار خون بالا در کودکان جلوگیری کند، این عوامل باعث ایجاد بیماری‌های قلبی و عروقی می‌شوند.
تحقیقاتی در این زمینه در دانشگاه ایالتی نیویورک در بافلو انجام شده است. در این تحقیقات که در مجله پزشکی و علم ورزش به چاپ رسیده است، کودکانی که تا مدرسه پیاده می‌روند در آینده کمتر دچار فشار خون می‌شوند و به هنگام امتحانات کمتر استرس پیدا می‌کنند. محققان به خانواده‌ها توصیه کرده‌اند تا از فرصت‌هایی که وجود دارد برای فعال نگه داشتن کودکان خود استفاده کنند. البته درباره این مسئله باید مواردی مانند سن فرزند، فاصله خانه تا مدرسه و مسائل امنیتی لحاظ شود.
خودرو تک سرنشین،آفت هوای پاک و دوست تراکم ترافیک!
46 درصد سفرهای درون‌شهری تهران معادل 7/7 میلیون سفر متکی بر وسایط شخصی عبورومرور است؛ یعنی آنچه معمولا در رسانه‌های عمومی «خودروهای تک‌سرنشین» نامیده می‌شوند.
بر اساس گزارش کیفیت هوای شهر تهران، در سال 1395 تهران دارای 17 روز پاک، 260 روز سالم، 80 روز ناسالم برای گروه‌های حساس جامعه و 9 روز ناسالم برای عموم افراد جامعه بوده است و در مقایسه با سال 94، 22 روز از تعداد روزهای نامطلوب کاسته شده است.
کاهش آلودگی هوای شهر تهران نیازمند توسعه حمل‌ونقل عمومی است، متاسفانه این مسئله اولویت جدی مدیریت گذشته نبوده به همین دلیل شاهد آن هستیم که از تمام خطوط ایجاد شده با حداکثر ظرفیت استفاده نمی‌شود به همین دلیل شاهد افزایش تردد خودروهای شخصی در چند سال گذشته بودیم.
لیلا سعادت زاده یک شهروند تهرانی با گلایه می‌گوید:«به نظر من از میان همه مواردی که به ترافیک و آلودگی هوا دامن می‌زند، معضل استفاده از خودرو شخصی از همه قابل لمس‌تر بوده و اتفاقا از همه موارد هم اهمیتش در باور شهروندان کمتر است. آن‌قدر که اگر روزی مدارس به دلیل آلودگی هوا تعطیل اعلام شوند، والدین باز هم بی‌اعتنا به اهمیت موضوع، خودرو خود را به بهانه خرید همراه فرزندشان به خیابان می‌آورند!»
یک کارشناس مدیریت شهری می‌گوید: «استفاده از حمل‌ونقل عمومی در کاهش آلودگی هوا و ترافیک در کلانشهری چون تهران اهمیت زیادی دارد. امروزه در کشورهای پیشرفته دنیا، توسعه و گسترش وسایل حمل‌ونقل عمومی نظیر مترو، اتوبوس‌های ویژه و پرسرعت و... به حدی است که شهروندان آن کشورها تمام رفت و آمدهای روزانه و کارهای روزمره خود را فقط با استفاده از آنها پیش می‌برند و به ندرت از خودروهای شخصی خود استفاده می‌کنند؛ در کلانشهر تهران نیز علیرغم توسعه چشمگیر سیستم حمل‌ونقل عمومی شهری، متاسفانه شاهد استفاده لجام گسیخته شهروندان از خودروهای شخصی خود هستیم و تنها راه کاهش این حجم ترافیک فرهنگ سازی و ترغیب شهروندان به استفاده از دوچرخه یا سیستم حمل‌ونقل عمومی شهر است.»
ایستگاه‌های مترو نزدیک مدرسه را به دانش‌آموزان معرفی کنیم
باید همزمان با زنگ مدرسه نمایندگان فرهنگی مترو در مدارس حضور داشته باشند و اطلاعات لازم درخصوص نزدیک‌ترین ایستگاه‌های مترو و نحوه تردد با این ناوگان ایمن را در اختیار دانش‌آموزان قرار دهند. دانش‌آموزان باید بهتراز والدین خود با ظرفیت‌های مترو آشنا شوند؛ چرا که سرمایه‌های اصلی جامعه هستند.
محمد احمدی بافنده مدیرعامل شرکت بهره‌برداری مترو تهران و حومه با‌ اشاره به اینکه در برخی از کشورهای پیشرفته جهان عده‌ای از جوانان گواهینامه رانندگی هم نمی‌گیرند و حتی با داشتن توان مالی برای خرید خودرو تنها برای حفظ محیط زیست ازحمل‌ونقل عمومی استفاده می‌کنند، می‌گوید: «ترافیک در تهران تبدیل به یک معضل شده است و وظیفه همه ماست که تلاش کنیم تا افراد برای استفاده از حمل‌ونقل عمومی‌اشتیاق داشته باشند. می‌توان در ساعات برگزاری کلاس‌های پرورشی و مهارت‌های زندگی، ظرفیت‌های مترو را در قالب برنامه‌های آموزشی شاد و مفرح برای دانش‌آموزان و کودکان مطرح کرد تا با این اقدام در آینده شاهد ارتقا فرهنگ مترو سواری و رفع بسیاری از مشکلات کنونی باشیم.»
مدیرعامل شرکت بهره‌برداری مترو تهران ادامه می‌دهد: «برای ایجاد فرهنگ مترو سواری همچنین می‌توانیم طرح تهران‌گردی دانش‌آموزان با مترو را در روزهای خاص اجرا کنیم.»
وی با تاکید بر اینکه برای نهادینه کردن یک فرهنگ باید از دوران کودکی آموزش را شروع کرد، در تکمیل صحبت‌هایش می‌گوید: «آموزش شهروندی از ارکان اساسی زندگی اجتماعی عصر حاضر است و در قالب این آموزش‌ها می‌توان کودکان را با ظرفیت‌های مترو آشنا کرد تا ترغیب شوند که در زندگی خود از این حمل‌ونقل پاک، ایمن و سریع استفاده کنند.»
ضرورت استفاده از
 حمل ونقل عمومی
ترافیک را می‌توان در شهرهای دارای ترافیک، به یک بیماری تشبیه کرد که با مسکن‌های موقت درمان نشده و نیاز به جراحی اساسی دارد.
راهکارهایی نظیر گسترش و بهبود شبکه معابر، اجرای طرح‌های محدودیت‌زا و... برای حل ترافیک کلان‌شهرها به ظاهر مفید و ضروری به نظر می‌رسند؛ اما مانند داروهای مسکن موقتی عمل می‌کنند و زمان وقوع بحران در برخی معابر را اندکی به تاخیر می‌اندازند.
 در حقیقت ترافیک کلان‌شهرها فقط با یک جراحی اساسی قابل حل است که مهم‌ترین و سهل‌الوصول‌ترین رکن آن «تقویت و گسترش حمل‌ونقل عمومی» و مواردی نظیر «خطوط ویژه خودروهای چندسرنشین» است.
فقط در یک صورت توسعه معابر، اقدام شایسته ترافیکی محسوب می‌شود که آن شهر طرح جامع ترافیک خود را بر پایه حمل‌ونقل عمومی، اولویت‌دهی به خودروهای چندسرنشین، طرح جامع پارکینگ به لحاظ سخت‌افزاری و نرم‌افزاری، طرح جامع پیشگیری از تخلفات، توسعه سیستم‌های غیرموتوری و طرح‌هایی از این دست تهیه کرده باشد و دقیقاً بداند که چه می‌کند؟ با در نظر گرفتن اولویت حمل‌ونقل عمومی و سایر موارد مشابه حتی اگر معبری را هم توسعه می‌دهیم، در درجه اول به دنبال افزایش ظرفیت یا سرعت یا کیفیت سرویس‌دهی حمل‌ونقل عمومی یا ایجاد فرصت برای گسترش سیستم‌های غیرموتوری در آن هستیم.
حمل‌ونقل یکی از مهم‌ترین زیر ساخت‌های جوامع امروزی به شمار می‌آید که به منظور رفع نیازهای اجتماعی و اقتصادی ایجاد شده است. الگوی توسعه مبتنی بر حمل‌ونقل همگانی یکی از الگوهای توسعه شهری است که بر محوریت حمل‌ونقل عمومی استوار است.
مزیت‌های اقتصادی
 حمل‌ونقل عمومی
کارشناسان معتقدند استفاده از وسایل حمل‌ونقل عمومی خصوصا در کلانشهرها، علاوه‌بر مزیت‌های کاهش بار ترافیکی، چند مزیت اقتصادی مهم نیز دارد:
صرفه‌جویی در هزینه‌های روزمره، صرفه‌جویی در زمان، کمک به حفظ محیط زیست وکاهش آلودگی هوا و در نتیجه کمک به سلامتی همه افراد جامعه از مزایای استفاده از حمل‌ونقل عمومی محسوب می‌شوند.
قطعا استفاده از حمل‌ونقل عمومی به اقتصاد خانواده کمک می‌کند چون سفر کردن در سطح شهر با استفاده از این وسایل به جای خودروی شخصی ارزان‌تر خواهد بود. سوخت نیز یکی از هزینه‌های مهم در زندگی است، پس با استفاده از وسایل حمل‌ونقل عمومی می‌توان در مصرف سوخت و هزینه‌های آن صرفه‌جویی کرد.
به طبع زمان نیز از ارزش بالایی برخوردار بوده و همانند هزینه‌ها در زندگی اهمیت دارد که با استفاده از وسایل حمل‌ونقل عمومی سرعت رفت و آمد مسافران بیشتر از سفر با خودرو شخصی با وجود حجم بالای ترافیک است. با صرفه‌جویی در زمان، می‌توان وقت بیشتری را صرف امور مهم کاری و زندگی شخصی کرد.
علاوه‌بر مزیت‌های اقتصادی، استفاده از حمل‌ونقل عمومی می‌تواند مزایایی هم برای سلامتی جامعه داشته باشد.‌ انسان بدون داشتن محیط زیستی امن و سالم، قادر نخواهد بود به زندگی طبیعی خود ادامه دهد و وظیفه‌ ساکنان شهر حفظ و نگهداری آن است. بنابر این می‌توان با استفاده حداکثری از حمل‌ونقل عمومی به کاهش آلودگی‌های زیست‌محیطی که در اثر عوامل مختلفی به وجود می‌آید، کمک کرد.
یک کارشناس برنامه‌ریزی شهری در این باره معتقد است: «عملا نیمی از بار سفرهای شهری بر دوش مثلث اتوبوسرانی، تاکسیرانی و مترو است و افزایش ظرفیت و ظرافت در هدایت این مثلث، در مدیریت ترافیک تهران بسیار مؤثر است.»