معیارهای انتخاب مسئولین(پرسش و پاسخ)
پرسش:
قرآن کریم چه معیارها و شاخص‌‌هایی را برای گزینش دولتمردان و دست‌اندرکاران حکومت اسلامی معرفی می‌کند؟
پاسخ:
در قرآن کریم در سه سوره به سه گونه معیار و شاخص برای سه‌گونه مسئولیت اشاره شده است:
1- قدرت فکری و جسمانی برای پیکار با دشمن سرسخت
خدای متعال در سوره بقره در داستان طالوت و جالوت و انتخاب طالوت به عنوان فرماندهی بنی‌اسرائيل به وسیله پیامبر آن زمان «اشموئیل» برای پیکار با «جالوت» که سلطان جبار آن زمان بود، روی دو ویژگی مهم یعنی گستردگی علم و جسم (قدرت فکری و جسمانی) تاکید فرموده است. آنجا که می‌فرماید: «ان‌الله اصطفاه علیکم و زاده بسطه فی‌العلم و الجسم و الله یوتی ملکه من یشاء و الله واسع علیم» خداوند او را بر شما برگزیده و به او توانایی جسمانی و علمی بخشیده و خداوند حکومت را به هر کس بخواهد (و شایسته ببیند می‌بخشد و احسان خداوند وسیع است (و از لیاقت افراد برای منصب‌ها) آگاه است (بقره - 247)
روشن است که قدرت فکری و جسمانی دو شرط اساسی برای پیکار با دشمن سرسخت و عنود است، و به طور طبیعی اگر فرمانده‌ای این دو شرط عمده را نداشته باشد در مواجهه با دشمن نمی‌تواند کارآیی لازم را داشته باشد و با شکست مواجه می‌شود.
2- نگهدارندگی و آگاهی برای دولتمردان و کارکنان به ویژه حوزه مالی
خدای متعال در سوره یوسف آیه 55 هنگامی که پیشنهاد سرپرستی خزانه‌داری مصر از سوی یوسف مطرح شد، آن حضرت روی امانت‌داری و آگاهی خویش تاکید کرده و می‌فرماید: اجعلنی علی خزائن الارض انی حفیظ علیم» مرا سرپرست خزائن سرزمین (مصر) قرار ده که من نگهدارنده و آگاهم.
نکته قابل توجه اینکه در معیارهای قرآنی در هر موردی روی صفاتی متناسب با همان پست و مقام تکیه شده است. در مورد فرماندهان روی عنوان «زاده بسطه فی العلم و الجسم» و در مورد کارکنان و دولتمردان و حافظان بیت‌المال روی عنوان «حفیظ علیم» تاکید شده است.
3- قوی بودن و امانت‌دار بودن در جایگاه مدیریت و سرپرستی
خدای متعال در داستان موسی(ع) و شعیب(ع) به هنگامی که یکی از دختران شعیب پیشنهاد انتخاب موسی(ع) را برای سرپرستی اموال خانواده شعیب و چوپانی گوسفندان می‌دهد، روی «قوت» و «امانت‌داری» تاکید فرموده و می‌فرماید: «یا ابت استأجره ان خیر من استأجرت القوی الامین»
پدرم! او را استخدام کن، زیرا بهترین کسی را که می‌توانی استخدام کنی آن کس است که قوی و امین باشد (و او همین مرد است. (قصص - 36)
بنابراین مدیران و سرپرستان باید «القوی الامین» باشند، تا اهداف مورد نظر محقق گردد.
در هر صورت این سه دسته معیارها و شاخص‌ها برای کارگزاران حکومت اسلامی معیارهای حداقلی است که مانعه‌الجمع با یکدیگر نیز نیستند. بنابراین هر چقدر دست‌اندرکاران حکومت اسلامی از جامعیت بیشتری در معیارها و شاخص‌های مدیریتی و کارآمدی قوی‌تری برخوردار باشند، به طور طبیعی در راه رسیدن به اهداف مورد نظر حکومت اسلامی موفق‌تر و کارآمدتر خواهند بود.