به مناسبت فرا رسیدن اولین سالگرد ارتحال آیت‌الله یکتایی امام جمعه فقید خلخال
«یکتا»یی که درگذشت
پیامبر(ص): موت العالم مصیبهًْ لا تجبر و ثلمهًْ لا تسد. درگذشت عالم، مصیبتی جبران‌ناپذیر و رخنه‌ای پر ناشدنی است.
یک سال از ارتحال جانگداز عالم ربانی، مفسر قرآن و مجاهد نستوه حضرت آیت‌الله شیخ هبهًْ‌الله یکتایی قدس‌سره گذشت. همت ایشان بر گمنامی بود و از شهرت گریزان بودند، اما اینک بر شاگردان و ارادتمندان آن عزیز سفر کرده لازم است در معرفی ابعاد شخصیت و سیره عملی ایشان اقدام نمایند. چون شخصیت‌های دینی متعلق به منطقه و کشور نیستند بلکه متعلق به اسلام و جهان هستند.
آیت‌الله یکتایی در سال 1302 هجری شمسی در روستای کرین از توابع شهرستان خلخال در یک خانواده روحانی متولد شدند. ایشان جامع المقدمات و قسمتی از سیوطی را در نزد پدر بزرگوارشان فرا گرفتند و در سال 1317 و یا 1318 هـ .ش برای ادامه تحصیل به حوزه علمیه زنجان عزیمت نمودند. پس از دو سال تحصیل در زنجان برای ادامه تحصیل و کسب مدارج عالیه علمی به قم عزیمت و از محضر حجج اسلام و آیات عظام شیخ محمد حسین، شیخ اسحق، سید احمد زنجانی، سید احمد خوانساری، مرعشی نجفی، گلپایگانی، علامه طباطبایی، حجت کوه‌کمره‌ای، بروجردی و امام خمینی دروس نجوم، فقه، اصول، فلسفه، عرفان، کلام و خارج فقه و اصول را فرا گرفته و به اجتهاد نایل آمدند و همزمان به تدریس نیز مشغول و با مرحوم آیت‌الله مشکینی هم مباحثه بوده‌اند.
در سال 1340 هجری شمسی که آیت‌الله‌العظمی بروجردی رحلت کردند بنا به دعوت جمعی از مؤمنین به شهرستان خلخال مراجعت و در آنجا اقامت می‌کنند.
آیت‌الله یکتایی پس از ورود به خلخال، مسجد قائمیه را مرکز وعظ و تبلیغ و تفسیر و ارشاد مردم قرار می‌دهند و در سال 1342 با حمایت‌های مادی و معنوی امام خمینی(ره) حوزه علمیه جعفریه و کتابخانه جعفریه را در کنار مسجد قائمیه تأسیس و دایر می‌کنند و طلاب زیادی را تربیت وتحویل جامعه می‌دهند.
پس از پیروزی انقلاب شکوهمند اسلامی، در تاریخ 27 محرم 1400 هجری قمری از سوی امام خمینی به امامت جمعه شهرستان خلخال منصوب گردیدند و در مجلس خبرگان اول از سوی مردم قهرمان و مسلمان آذربایجان شرقی به نمایندگی مجلس خبرگان انتخاب شدند.
عالم وارسته حضرت آیت‌الله یکتایی از اوصاف و ویژگی‌های خاصی برخوردار بودند که ذکر برخی از آنها برای اطلاع نسل جوان خالی از لطف نیست.
1. از سال 1340 در ماه‌های رمضان، محرم و صفر روحانیون را جهت تبلیغ به روستاهای خلخال اعزام می‌کردند و توصیه‌ها و رهنمودهای لازم را به آنان و معتمدین محل بیان می‌فرمودند و مراقب بودند کسی رژیم طاغوت را تبلیغ نکند.
2. از علمای انقلابی تبعیدی به خلخال حجج اسلام و آیات عظام آقایان حسین نوری، مرحوم منتظری و مرحوم علی‌اصغر مروارید که در اوایل دهه 50 به خلخال تبعید شده بودند به گرمی استقبال و حمایت می‌کردند و به طلاب و مردم سفارش می‌کردند از آنان تجلیل و تکریم نمایند.
3. آیت‌الله یکتایی سال 1354 در مورد مرحوم آیت‌الله منتظری فرمودند: ایشان ساده‌لوح هستند و زی روحانیت را چندان رعایت نمی‌کنند و حرکات سبک بعضاً از خود بروز می‌دهند. غوغاسالاری و جنجال‌آفرینی عده‌ای علیه ایشان در جریان قائم مقامی مرحوم منتظری هنوز فراموش نشده و در اوایل دولت اصلاحات در مورد رئیس آن (سید محمد خاتمی) فرمودند: ایشان علی‌رغم اینکه در کسوت روحانیت هستند در سخنرانی‌ها و مصاحبه‌ها و نوشته‌هایش چندان اثری از آیات و روایات وجود ندارد. در اوایل فروردین 1368 در معیت یکی از دوستان بزرگوار خدمت ایشان رسیدیم فرمودند: «چه خبر؟» عرض شد: «بیماری حضرت امام در جامعه فاش شده و وضعیت دشمنان در داخل و خارج مشخص است و وضعیت جنگ هم خاتمه نیافته و آقای منتظری هم از قائم مقامی خلع شده است و... بنابراین اگر خدای ناخواسته اتفاقی برای امام پیش آید وضعیت رهبری چه می‌شود؟» لذا طرفداران انقلاب مضطرب و نگران هستند. فرمودند: «هیچ جای نگرانی نیست! کشور مصر از لحاظ فرهنگ و تاریخ و... چندان چیز کمی از ایران ندارد حضرت علی(ع) مالک اشتر را برای حکومت مصر انتخاب کردند در حالی که ایشان از لحاظ مدیریت، تقوا، علم، سیاست‌مداری و... با ریاست محترم جمهوری ما حضرت آیت‌الله خامنه‌ای قابل مقایسه نیستند لذا با وجود ایشان جای هیچگونه نگرانی نیست.»
در جریان خرید ساختمان حوزه علمیه برای اینکه اوقاف ورود پیدا نکند مرارت‌های زیادی متحمل شدند و در یکی از روزها در مجلس ختمی در قم با مرحوم شریعتمداری مواجه می‌شوند، مرحوم شریعتمداری می‌گویند: «حوزه را زیر مجموعه دارالتبلیغ اسلامی قرار دهید و از این گرفتاری‌ها و دغدغه‌ها خلاص شوید.» فرموده بودند: «یک نسخه از اساسنامه آن را ارسال کنید تا تصمیم مقتضی اتخاذ شود.» وقتی این مطلب را در اساسنامه ملاحظه می‌کند که: نباید در دارالتبلیغ له و یا علیه کسی سخن گفته شود. قبول نکردند و گفتند: «منظور از له کسی، حضرت آیت‌الله العظمی خمینی هستند و از علیه کسی هم شاه می‌باشد.»
4. مسجد و بیت ایشان قبل از انقلاب و در زمان انقلاب و پس از پیروزی انقلاب اسلامی مرکز و کانون انقلاب و انقلابیون بوده به طوری که جوانان انقلابی دیگر شهرهای اطراف خلخال نیز در مراسم‌های خلخال شرکت و از رهنمودهای ایشان بهره‌مند و با ایشان در ارتباط بودند و انقلاب را در شهرستان خلخال با کمترین هزینه مدیریت و هدایت کردند و نگذاشتند کوچکترین صدمه و آسیب به مردم و بیت‌المال وارد بشود.
5. ایشان در مواجهه با محرومان و خانواده محترم ایثارگران و بچه‌های مذهبی با نهایت عطوفت و مهربانی آنان را تحویل می‌گرفتند و می‌فرمودند یاوران تمامی پیامبران در تمامی ادوار اینها بودند و خدمت به آنان را از بزرگترین توفیق الهی می‌دانستند و رعایت حرمت و احترام آنان را به مردم و مسئولین سفارش می‌کردند.
6. در انتخاب مسئولین خیلی حساس بودند و می‌فرمودند از صدر تا ذیل باید افراد متعهد به اسلام و انقلاب و معتقد به ولایت‌فقیه و از بیوت صالحه و طرفدار محرومین بوده و غیرت دینی داشته باشند و اهل سازش، نازپرورده، اهل طمع و وامدار کسی نباشند، چون مردم عملکرد مسئولین را به حساب نظام می‌گذارند.
7. حضرت آیت‌الله یکتایی با آن مرتبه علمی بالای‌شان که حوزه‌های بزرگی چون قم خواهان حضورشان بودند، برحسب وظیفه، شهرستان محروم خلخال را که در آن زمان فاقد امکانات اولیه برای زندگی بود جهت خدمت انتخاب فرمودند (تلک الدار الآخرهًْ نجعلها للذین لا یریدون علواً فی‌الارض) در اواخر عمرشان پس از ارتحال همسر مکرمه‌شان در اثر کهولت و ضعف مزاج در شهرستان زنجان در نزد فرزندشان اقامت و خانه خود را در خلخال به حوزه علمیه وقف کردند، تا اینکه پس از یک قرن خدمت خالصانه و شبانه‌روزی در اولین روز مهر سال 1395 خطاب: یا ایتها النفس المطمئنه ارجعی الی ربک. را اجابت و جان به جان‌آفرین تسلیم و در کنار سفره رحمت رحیمیه الهی آرمیدند و قلوب شاگردان و ارادتمندانشان در آتش فراغ آن کوه ایمان و تقوا سوخت و پرپر شد.