گروه گزارش

 بسیاری از افراد گمان می‌کنند که آزمون کنکور با تحویل برگه پاسخ نامه تا ساعت پایانی آزمون به اتمام می‌رسد. چه بسا این موضوع باوری‌اشتباه است و عامل اصلی بسیاری از ناکامی‌های تحصیلی و شغلی است.
کنکور را می‌توان به یک دو ماراتن یک ساله تشبیه کرد که دور پایانی آن از روز کنکور آغاز می‌شود و تا پایان اعلام نتایج تکمیل ظرفیت ادامه دارد. افراد باید این موضوع را در نظر داشته باشند که انتخاب رشته همان طورکه از نامش پیداست ؛ یک انتخاب است و نه یک اجبار.
به خاطر داشته باشید که «استعداد و توانمندی شما» در کنار «تصمیم‌های استراتژیک شما» و نیز «شبکه ارتباطی و سرمایه اجتماعی شما» مهم‌ترین عامل تعیین‌کننده موفقیتتان در زندگی شخصی و شغلی هستند. مدرک تحصیلی به سختی می‌تواند تاثیر جدی داشته باشد. اگر به فضای «رشته حقوق» علاقه ندارید، تحصیل در آن رشته برای شما درآمد نخواهد داشت. همچنان‌که تحصیل در پزشکی نیز بدون «علاقه به حوزه پزشکی» از شما یک انسان ناتوان، کم درآمد، افسرده و شکست خورده خواهد ساخت.
 به انگیزه‌خودتان در مورد ادامه تحصیل فکر کنید. برای چه می‌خواهید دانشگاه بروید؟ تجربه‌ یک محیط جدید؟ موقعیت اجتماعی بهتر؟ انجام ماموریتی که در زندگی برای خودم در نظر گرفته‌ام؟ ازدواج؟ پرورش  استعداد؟ یادگیری تفکر سیستماتیک؟ یا....
 رشته‌های سودجویانه را علامت نزنیم
یک مشاور تحصیلی برایمان توضیح می‌دهد:«وقتی که به مرحله انتخاب رشته می‌رسیم، باید خواسته‌هایمان برای اولویت‌های نخست همان باشد که نخستین روزهای آغاز مطالعه در سر داشته‌ایم؛ مگر آنکه به طور واقع تغییری در علاقه فرد ایجاد شده باشد.»
همچنین وی در قالب مثالی ادامه می‌دهد: «دانش‌آموزی که کنکور را به امید قبولی در مهندسی برق دانشگاه شریف آغاز کرده، هرگز نباید در هنگام انتخاب رشته به علت رتبه نامطلوب ناگزیر این انتخاب را از اولویت اول خود حذف کند؛ مگر آنکه در انتها برای برخی انتخاب‌ها که صلاح است باشند،جای نباشد.»
مهم‌ترین نکته‌ای که به آسانی قابل اجراست، اما بسیاری از افراد نسبت به آن بی‌توجه هستند؛ چینش انتخاب رشته از بالا به پایین بر اساس کمترین شانس قبولی به بیشترین شانس قبولی است، در حالی که معمولا  از بالا به پایین میزان علاقه‌مندی‌ها به رشته‌ها کم می‌شود.
این مشاور ماهر در زمینه کنکور همچنین می‌افزاید :« این نکته را نباید از خاطر برد که تحت هیچ شرایطی رشته را قربانی دانشگاه نکنیم. قبولی در رشته‌ای که علاقه‌ای به آن نداریم، حتی در بهترین دانشگاه‌ها، اشتباهی جبران ناپذیر است؛چرا که حتی بهترین دانشگاه هم پس از مدتی تحصیل در آن،عادی می‌شود و این رشته تحصیلی است که همیشه با فرد همراه خواهد بود و اگر خلاف استعداد و علاقمندی فرد باشد تا ابد موجب ناکامی اوست.»
شاید در سال‌های اخیر افراد بسیاری پس از چند سال تحصیل در دانشگاه مجددا در آزمون کنکور برای قبولی و ادامه تحصیل در رشته دیگری شرکت کنند اما این تغییر مسیر اگر چند سال زودتر رخ بدهد سبب صرف شدن سرمایه ملی و همچنین اتلاف عمر خود فرد نمی‌شود.
وی در ادامه می‌گوید :« بسیاری از مدارس و مراکز پیش دانشگاهی و موسسات کنکوری با پایان آزمون کنکور دست از همراهی با دانش‌آموزان می‌کشند؛ در حالی که دوره انتخاب رشته مهم‌ترین زمانی است که دانش‌آموزان به هدایت بیشتری نیاز دارند.»
البته این موضوع «پشتِ کنکوری‌ها را بعد از آزمون خالی کردن» بیشتر به دلیل منافع مالی مدارس و مراکز و سرگرم شدنشان به جذب دانش‌آموز برای سال تحصیلی جدید است.
این مشاور در انتهای کلامش می‌گوید :« از افرادی که برای انتخاب رشته می‌خواهند به مشاور مراجعه کنند تقاضا دارم شیفته تبلیغات یک مرکز یا فرد نشوند و با آگاهی مراجعه کنند.»
احساس رضایت با انتخاب رشته صحیح
پای صحبت آیسان مجاهدی می‌نشینیم تا چگونگی انتخاب رشته دقیق‌تر را از ذره بین یک دانشجوی موفق بررسی کنیم.
«مجاهدی» که دانشجوی کارشناسی پیوسته نرم‌افزار کامپیوتر دانشگاه شهید بهشتی است انتخاب رشته را در یک جمله ، انتخاب مسیر زندگی می‌داند.
 وی در حالی که معتقد است احساس رضایت فرد از رشته تحصیلی خود ارتباطی با دانشگاه ندارد، می‌گوید :« مهم احساس رضایت از رشته‌ای است که می‌خوانیم، اینکه بازار کار آن خوب یا بد است در عناوین بعدی قرار می‌گیرند.»
از وی در مورد تاثیر انتخاب رشته حتی پس از کسب رتبه نامطلوب می‌پرسم و پاسخ می‌دهد:
« بسیاری از افراد در لیست انتخاب رشته خود چندین رشته را که به هیچ وجه علاقه ندارند، انتخاب می‌کنند و یا بالعکس به یک رشته علاقه‌ای کورکورانه دارند.»
مجاهدی در ادامه می‌افزاید :«پیشنهادم قبل از هر چیزی در نظر گرفتن توانایی‌ها و علاقه‌مندی بدون در نظر داشتن رتبه خوب یا بد است.»
 این جوان با ذکاوت همچنین می‌گوید:«ظرفیت دانشگاه‌ها در رشته ریاضی بسیار زیاد است و قطعا قبولی در دانشگاه آزاد حتی در صورت عدم قبولی در سراسری حتمی است، پس ابتدا رشته مورد علاقه را در نظر داشته باشند.»
مجاهدی در ادامه می‌گوید:« اول از همه فراموش نشود که مشاور جادوگر نیست که با رتبه نامطلوب یا پذیرش در یک دانشگاه و رشته رویایی را تحقق ببخشد و اگر افرادی چنین ادعایی دارند، صرفا بازار گرمی است.
مشاوران تنها با استفاده از نرم‌افزار‌های خاص خود میزان احتمال قبولی را تخمین می‌زنند و یک سری اطلاعات که در دفترچه سازمان سنجش نیز قید شده است را به وضوح شرح می‌دهند.»
وی همچنین معتقد است که شخص به تنهایی با در نظر گرفتن توانایی و علایق خود و همچنین بررسی آمار قبولی سال‌های قبل تا حدود زیادی می‌تواند به این احتمالات دست پیدا کند و انتخاب رشته معقولی داشته باشد.
این دانشجوی موفق در حالی معتقد است زمان بسیار با ارزش و غیر قابل بازگشت است و برای کسانی که می‌خواهند پشت کنکور بمانند، می‌گوید: «اگر کسی روحیه بالایی دارد، یکسال دیگر تلاش کند و قطعا نتیجه بهتری کسب خواهد کرد. از سوی دیگر می‌توانند انتخاب رشته انجام داده و در صورت عدم قبولی در رشته و دانشگاه مطلوب بعد به فکر یک سال دیگر باشند.»
وی ادامه می‌دهد :«قرار نیست که اطرافیان به جای فرد تحصیل کنند و فرد باید بدون در نظر گرفتن علاقه اطرافیان، انتخابی درست داشته باشد؛ به طوری که در انتخاب رشته تمام مواردش مورد علاقه باشد، حتی آخرین انتخاب.»
وی در تکمیل صحبت هایش می‌گوید: «معمولا در طول دوران تحصیل فرد مشاورهای زیادی را دیده است و باید قدرت تشخیص بین افراد سودجو و منفعت‌طلب و کسانی که هدف از راهنمایی‌هایشان فقط پول نیست را داشته باشند و مشاور خوب یا بد قرار نیست معجزه کند، او تنها یک راهنماست. و این تفکر ‌اشتباه که مراجعه به فرد خاصی قبولی حتمی را در پی دارد، یک دروغ محض برای عوام فریبی است.»
چالش‌های پیش روی
انتخاب رشته الکترونیکی
این روز‌ها افرادی که چندی پیش در کنکور 96 شرکت کرده بودند با فرآیند انتخاب رشته دانشگاه سراسری دست و پنجه نرم می‌کنند.
یک داوطلب رشته تجربی که هم اکنون درگیر انتخاب رشته است در گفت‌و‌گو با گزارشگر روزنامه کیهان می‌گوید :« دفترچه انتخاب رشته سازمان سنجش بسیار شلوغ و مبهم است و نیاز است که مشاوری با تجربه آن را شرح دهد.»
وی از طرفی دیگر به این نکته ‌اشاره دارد که افراد قابل اعتماد برای مشاوره بسیار معدود هستند و با وجود تبلیغات بسیار، انتخاب مشاوری مناسب اندکی دشوار است.
چند سالی می‌شود که مطابق با پیشرفت تکنولوژی روز نحوه انتخاب رشته هم تغییر کرده است. دفترچه راهنمایی که روزی از اداره پست خریداری می‌شد، این روز‌ها بر روی سایت سازمان سنجش به سادگی قابل دسترسی است. داستان کد رشته و شهر قبولی و تشابه اسمی لابه‌لای روزنامه‌های پهن شده روی زمین جلوی دکه روزنامه فروشی دیگر جمع شده است.
همچنین نرم‌افزارهایی تحت عنوان نرم‌افزار انتخاب رشته کنکور طراحی شده است. البته سازمان سنجش و آموزش کشور خود یک نمونه از این نرم‌افزار را بر روی سایت در اختیار داوطلبین قرارداده است. نکته قابل توجه آن است که نرم‌افزار قابل استفاده روی سایت سازمان سنجش با پرداخت هزینه قابل استفاده است، اما ده‌ها مرکز دیگر بر روی سایت خود نرم‌افزار انتخاب رشته را کاملا رایگان عرضه کرده‌اند!
محدودیت انتخاب رشته برای اتباع غیر ایرانی
در انتخاب رشته کنکور 96 برای داوطلبان غیر ایرانی محدودیت‌هایی در نظر گرفته شده که طبق آن اتباع غیر ایرانی مجاز به انتخاب رشته‌هایی که منجر به ایجاد تعهدات استخدامی می‌شود، نیستند.
رشته‌های دیگری نیز که اتباع غیرایرانی مجاز به انتخاب نیستند، اسامی شان به شرح زیر است:
فیزیک اتمی، فیزیک هسته ای، فیزیک مولکولی (پلاسما)، فیزیک ذرات بنیادی، مهندسی پلاسما، مهندسی ایمنی (گرایش بازرسی فنی و حفاظت هواپیما)، مهندسی تعمیر و نگهداری (هلی کوپتر و هواپیما)، مهندسی هوا فضا، مهندسی هوانوردی خلبانی، ناوبری هواپیما، تعمیر و نگهداری هواپیما، خلبانی هلی‌کوپتر و مراقبت پرواز، علوم نظامی، الکترونیک هواپیمایی، تعمیر و نگهداری هواپیما، مخابرات هواپیما، مراقبت پرواز، فناوری اطلاعات. (آی.تی) گرایش مخابرات امن مهندسی فناوری ماهواره و مهندسی کامپیوتر (گرایش رایانش امن)  این ممنوعیت تنها به رشته‌ها ختم نمی‌شود و به انتخاب محل تحصیل نیز می‌رسد. اتباع غیرایرانی مقیم مجاز به انتخاب رشته در مناطق ممنوعه نیستند و در صورت پذیرش و قبولی آنان در مناطق ممنوعه ، پذیرش آنان در دانشکده‌ها و سایر موسسات آموزش عالی آن مناطق «کان لم یکن» تلقی می‌شود و پس از آن امکان بررسی جهت رشته محل‌های مجاز نیز به هیچ عنوان مقدور نیست و از ثبت نام آنان ممانعت به عمل می‌آید.
داوطلبین فراموش نکنند که تا پایان وقت تعیین شده برای انتخاب رشته گزینه‌های مربوطه را در سایت وارد کنند و تا حد ممکن توصیه می‌شود که انجام کار را به ساعات آخر موکول نکنند تا تلاش یک یا چند ساله‌شان به علت مشکلات موجود در سیستم از بین نرود. این نکته نیز از خاطر نرود که داوطلبین به هیچ عنوان به امید زمانبندی تکمیل ظرفیت در انتخاب رشته خود کوتاهی یا بی‌دقتی نکنند.
ضمن اینکه لیست انتخاب رشته مربوطه را پیش‌تر روی کاغذ وارد کنند و بررسی مجدد کنند تا خطاهای ذهنی در انتخاب سیستم وارد نشود.
 به داوطلبانی که می‌خواهند پشت کنکور بمانند توصیه می‌شود ترجیحا ابتدا انتخاب رشته صحیح انجام دهند و سپس با تهیه لیستی از‌اشتباهات سال قبل خود که عامل بدست آمدن نتیجه نا مطلوب بوده است، تصمیم بگیرند که توانایی و انگیزه لازم برای یک سال دیگر توقف را دارند یا خیر؟