رجال عصر پهلوی به روایت اسناد ساواک-بخش پایانی
گزارش ساواک از خصوصیات حبیب ثابت: پول پرست، سودجو، شارلاتان
خصلتهای رفتاری
و اخلاقی
از خصوصیات اخلاقی و رفتاری حبیب ثابت، اطلاع دقیقی در دست نیست، جز آنچه در نقل خاطراتِ وی، به صورت تلویحی به آن اشاره شده است.
براساس این خاطرات، زندگی حبیب ثابت در دوران کودکی با محرومیتهایی همراه بود که این محرومیتها در دوران تحصیل وی در مدرسه سن لویی و مقایسههایی که صورت میگرفت، به تحقیر وی منجر شد:
«در ایام مدرسه سن لوئی به خوبی به یاد دارم اغلب دانشآموزان متمول و به اصطلاح اشراف و اعیان، با قابلمههای مفصل غذا میآمدند .... اما حبیب را که در واقع چیزی به معنی غذا نداشت، به ناهارخانه راه نمیدادند ... اگرچه قابلمههای آن آقایان به ملاحظات مختلف محتوی غذای چند نفر بود، ولی آنان برخلاف همگی منعمان ایرانی، هرگز عادت به دعوت از دیگران، حتی تعارف ساده و مختصر را هم نداشتند ... من غذای خود را که قدری نان شب مانده و پنیر و یا مختصری از غذای شب گذشته بود در مغازه سیگار فروشی نزدیک مدرسه میخوردم.»
طبیعی بود که این تحقیر، در خانه شاگردیِ آصف السلطنه، بیشتر جلوه داشت؛ هرچند او به دلیل جایگاه وی و فرزندانش، امیرهوشنگ و قاسم دولو، در نقل خاطرات خود، سعی در تعریف و تمجید از آنان داشته است:
«در مدت یک سال که با آنها بودم، همان آسایش خاطر که در منزل خود داشتم، در خانه ایشان احساس مینمودم... برای من لذت خدمت در این خانواده تنها دریافت حقوق کافی و انعام و سکه نبود، بلکه خرسندی من از این خدمت، شیوه رفتار و فراگرفتن خویِ محبت و عاطفه انسانیت بود که بهترین سرمشق زندگی من قرار گرفت.»
در کنار این تحقیرها، تعالیم بهائیت نیز، بسیار خشک و بیعاطفه بود و از حبیب ثابت، که فقط به سود بیشتر فکر میکرد، موجودی ساخت که در خرداد ماه سال 1344ش، در برگ خلاصه پروندهای که توسط ساواک برای او تهیه شد، در پاسخ به سؤال «نظر زیردستان و مردم از نظر خوشنام بودن» ، عبارتِ «پولپرست . سودجو و شارلاتان» و در برابر گزینه «اعمال مدیریت» ، عبارت «زدوبندچی و در مدیریت بسیار خشن است» و در برابر گزینه «حسن سلوک» ، کلمه «ندارد» و در مقابل گزینه «بدرفتاری» ، عبارت «اصولاً در کار دیکتاتور و یکدنده است و صداقت و درستی ندارد» نوشته شد.
پایان عمر
حبیب ثابت در اسفندماه سال 1368ش در آمریکا از دنیا رفت. بیتالعدل اعظم! در پیام مرگ او به همسرش نوشت:
«این هیئت در اندوه شما به مناسبت صعود جناب حبیب ثابت، خادم متقدّم امرالهی شریک است... کوششهای شجاعانه ایشان در دفاع از جامعه مهد امرالله همواره در یادها
خواهد ماند.»