ملاک‌های انتخاب اصلح از دیدگاه آیت‌الله بهجت
در پی سؤالات مکرر افراد گوناگون از آیت‌الله بهجت(ره) درباره انتخابات و شرایط و معیارهای انتخاب اصلح، دو متن زیر در زمان حیات معظم‌له برای تبیین شرایط نامزد‌های انتخاباتی از سوی ایشان صادر شد. با تشکر از مرکز تنظیم و نشر آثار آیت‌الله بهجت که این متن را در اختیار ما گذاشتند، توجه خوانندگان عزیز را به مطالعه آن جلب می‌کنیم.
***
نامه اول
بسم‌الله‌الرحمن‌الرحیم. الحمد لله رب العالمین والصلاهًْ علی سید الانبیاء محمد وآله السادهًْ الاوصیاء الطاهرین.
و بعد، چنانکه مکرراً از شرکت در انتخابات سؤال شده، در جواب آنها، آنچه اظهار شده است، بیان می‌شود: اینجانب، جهاتِ سلبیه و اثباتیه(1) را متعرض می‌شوم. کسانی که بنا دارند در رأی دادن و یا انتخاب شدن، شرکت نمایند، باید متذکر باشند که کسانی حقّ انتخاب شدن و امینِ مردمِ باایمان در مورد دین و دنیا بودن را دارند، که از رجالِ با عقلِ کاملِ کافی و ایمان کامل از شیعه اثنی‌عشریه و با علم به مسائل شرعیه در شخصیات و اجتماعیات و با شجاعت باشند؛ و از آنهایی باشند که در اظهارات و تروک(2)، «لا یخافون فی الله لومهًْ لائم»(3)باشند؛ و از رشوه‌ها و تخویفات(4) و نحو(5) آنها دور باشند. نظر نکنند که تا به حال چه بود؛ بلکه نظر نمایند که از حال چه باید بشود و چه باید نشود و باید پرهیزکار و خداترس باشند، اراده خدای تعالی را بر همه چیز ترجیح بدهند.
اگر فاقد بعض صفات باشند، اهل ائتمان(6) نیستند و رأی دادن برای فاقدها بی‌اثر است، بلکه جایز هم نیست؛ مشکوک هم، متروک است(7) تفحص هم، باید کامل باشد و بدون مداخله دوستی و دشمنی در امور نفسانیه باشد. در حالِ رأی دادن و گرفتن، خدای عظیم را ناظر به تمام خصوصیاتِ همه بدانند. کسانی هم که واجِد خصوصیات مذکوره باشند - که جایز باشد رأی دادن و گرفتن درباره آنها - واجب می‌شود با توانایی، اگر بدانند یا احتمال بدهند که فاقدِ بعضِ آنها، رأی خواهند گرفت.(8)
ملاحظه نمایید دُوَل کفر را [که] چگونه انتخاب می‌نمایند و انتخاب می‌شوند و چه کسانی انتخاب می‌شوند و از چه راه‌هایی انتخاب می‌شوند و چه آرائی در مجلس‌های خودشان اظهار می‌کنند و دولت‌های آنها چه عملیاتی بر طبق قانون مملکت و برخلاف قانون عقل و دین ـ حتی ادیان منسوخۀ آنها ـ انجام می‌دهند که فساد و اِفساد آنها بر همه عقلای دنیا آشکار است؛ [و] مخالفت نمایید با چگونگی کارهای آنها و چگونگی وسائل و اسباب و مسبّبات آنها، که مطابقت با هیچ دینِ اصل‌دار و هیچ قانونِ عقل‌پسند، ندارند.
عصمکم الله و ایّانا من الزلات کلّها بمحمد و آله الطاهرین، صلوات‌الله علیهم اجمعین
والسلام علیکم و رحمهًْ الله و برکاته.
کتاب: به‌سوی محبوب، ص۱۳۹
***
نامه دوم
بسم‌الله‌الرحمن‌الرحیم. «الحمد لله رب العالمین و الصلاهًْ علی سید الأنبیاء محمد و آله سادهًْ الأوصیاء المطهرین.
در جوابِ سؤالِ مکرّرِ مربوط به انتخابات، [مطالبی ذکر می‌شود] با اشاره به آنچه در سال گذشته تذکر داده شده بود، از بیاناتی که اختصاص به زمانی و مکانی ندارد و در آنها تعیینِ توصیفی ـ که اتم و اعم و احسن و اکمل و ادوم از تعیین اسمی است ـ شده بود.
از «حذیفه» رضوان‌الله‌علیه مروی است که فرمود: «کانوا یسألون رسولَ الله عن الخیر و کنتُ أسأله عن الشر»؛ باید بدانیم «شر» چیست و «اهل شر» کیست تا فرار از آن نماییم و «خیر» چیست و «اهل خیر» کیست تا به‌سوی آن فرار نماییم. باید اهل انتخاب، در پیاده کردن کُبرَیات در صُغرَیات و کلیّات در جزئیات، روشن و با احتیاط باشند و رضای خدای بزرگ را مقدم بر رضای غیر نمایند. و فحص(تحقیق) از عقلای متدیّنین که اصلح باشند نمایند و در روشنی توقف ننمایند و در تاریکی حرکت ننمایند. و از رشوه دادن و گرفتن (شیوه دُوَل کفر)، دور باشند. با متدینینِ از عقلا، که محیط به مسائل شرعیه و با ایمان اعتقادی و عملی و پرهیزکار و با تدبیر و شجاعت و اعتدال فکری و مسلکی، باشند و با غیر آنها سروکار نداشته باشند و مسلمان‌ها را گرفتار نکنند و کاری نکنند که در پشیمانی از آن، تدارکی نیست.
از وطن‌فروشی و وطن‌فروشان که غایتِ محبتِ دوَل کفر است، دور باشید. عواقب وطن‌فروشانِ به دول کفر را ملاحظه بنمائید! دیدیم و می‌بینیم که به مُحلّل‌های خودشان وفا نمی‌کنند، مگر تا زمانی که چاره ندارند؛ و پس از آن، جز پشیمانی و عاقبتِ سوء برای تابعین آنها نمی‌ماند.
باید بدانیم که هیچ نقصی در ممالک اسلامیه نیست که منسوب به دول کفر نباشد؛ و آنچه منسوب به آنها است، نقص در اسلام و ایمان است، یا منتهی به آن است.
غیر از معصومین علیهم‌السلام کسی نمی‌تواند بگوید: «همه چیز را می‌دانم، یا می‌بینم»؛ و نمی‌تواند کسی بگوید: «هیچ چیز را نمی‌دانم و همه جا تاریکم»؛ بلکه هر عاملِ عادی، چیزهایی را می‌داند و باید حرکت کند و توقف ننماید، [و] بلکه باید از معلومات خود، مجهولات را استخراج نماید تا آنجا که بتواند، و چیزهایی را نمی‌داند و باید احتیاط و توقف و تفحص نماید تا به ندامتِ غیرِ مستدرَک(9)، مبتلا نشود.
و این مطالب برای جواب سؤال‌ها، [ذکر شد] با اشتمال بر بیاناتی که اتمام حجت و تأکید آن است؛ تا آنکه علی العمیاء(10)، یا به مسامحه، خود و دیگرانِ از مؤمنین را در گمراهی وارد ننمایند.
کسانی که متحیر و مرددند، به آنها دستور داده شده و می‌شود: ملاحظه کنید: کدام‌یک از دو حزب، با ولایت علی علیه‌السلام، موافق یا موافق‌تر است، و کدام، اعتقاد او عملاً انتظار مهدی علیه‌السلام را دارد یا متأکدتر است. کدام، تغییری در امور دینیه داده یا نمی‌دهد؛ کدام، معتدل در فکر، یا مُتلوّن است در اعتقاد یا عمل. کدام، ملکه تقوا و صدق و ائتمان دارد، یا قوی‌تر است. کدام در صفات، شبیه به کفر یا نفاق و کدام، دورتر است؛ و بالجمله، کدام، به خدای متعال و خاتم‌الانبیا و خاتم‌الاوصیا «صلوات‌الله‌علیهم‌وعجل‌فرجَهم» نزدیک‌تر است.
از خداوند عظیم، موفقیت همه مؤمنین را بر مرضیات او و تجنب از مبغوضات او را در همه جا و در هر حال، می‌خواهیم.
والسلام علیکم و رحمهًْ الله و برکاته
الأحقر محمدتقی البهجهًْ
۱۱/ محرم الحرام / ۱۴۱۸
کتاب: به سوی محبوب، ص۱۴۱
_______________________
1. شرایطی که موجب می‌شود نتوان به شخصی رأی داد و همچنین شرایطی که سبب جواز رأی دادن به شخص می‌شود. 2. گفتن‌ها و نگفتن‌ها و نیز انجام دادن‌ها و انجام ندادن‌ها. 3. مائده: ۵۴؛ «در [راه] خدا از سرزنش سرزنش‌کنندگان نهراسند».4. ترساندن‌ها. 5. مانند. 6. اعتماد و اعتبار 7. اگر در وجود بعضی‌ها از این شروط در نامزدی شک کرد، رأی دادن به او جایز نیست. 8. کسانی‌که شرایط لازم و توانایی بر انجام این کار را دارند و می‌دانند که اگر شرکت نکنند، افراد فاقد این شرایط یا بعضی از این شرایط رأی می‌آورند، بر آنها واجب است که نامزد انتخابات شوند. 9. غیر قابل جبران. 10 کورکورانه.