طی یک دهه اخیر، صادرات فیلم و اغلب سریال‌های ترکی به یکی از صادرات کشور ترکیه به شبکه‌های ماهواره‌ای و کانال‌های تلویزیونی در منطقه تبدیل شده است. سریال‌هایی سطحی و نازل از نظر فرم و محتوا، با مضامین تکراری و به لحاظ تکنیکی شبیه‌سازی شده، درست مانند محصولات یک خط تولیدی در یک کارخانه که در عین حال پیام فرهنگی خود را تکثیر و بازتولید می‌کند.
 اگر چه همان طور که گفته شد، این سریال‌ها چه به لحاظ فرم و تکنیک و چه به لحاظ مضمون و محتوا، آنقدر عمیق و لایه لایه نیستند که بگوئیم دارای تعدد معانی در قاب‌های مختلف فرهنگی و اجتماعی‌اند، اما در هر حال چه در داستان‌های عاشقانه و چه در روایت‌های تاریخی، در هر یک در سطحی و به نوعی، پیامی سیاسی و ایدئولوژیک نیز مشهود است. از آنجا که در هیچ رسانه‌ای مانند فیلم و سریال توان درهم آمیختن واقعیت و توهم و یا حقیقت و کذب وجود ندارد، این سریال‌ها که با مساعدت و تسهیلات عمده دولتی از سوی کمپانی‌های فیلم سازی ترک تولید و پخش می‌شوند، در واقع صادر‌کننده خط فکری حاکم بر جریانات سیاسی ترکیه نیز محسوب می‌شوند.
اما این خط فکری چیست و با سریال‌های ترکی چه نسبتی دارد؟
 جریانی حاکی از سطحی‌نگری، دسیسه‌بازی، پرخاشگری، افترازنی و تفرقه‌افکنی. درست همان‌گونه که دست‌مایه تولید اغلب این سریال‌ها نیز همین تم‌ها، با اندکی سانتیمنتالیسم استانبولی همراه با چاشنی موسیقی و جذابیت‌های بصری هستند. فرقی نمی‌کند چه در رویاپردازی‌های کودکانه عشق و خیانت در خانواده‌های ترک و چه در داستان پردازی‌های بلندپروازانه زندگی شاهان عثمانی، تنها و تنها یک پیام به گوش می‌رسد و آن اینکه: «ما خوبیم، ما قهرمانیم، ما راستگوئیم و دیگران، غیر از ما، همه بدند.»
 جدا از زمینه‌های فرهنگی موجود در منطقه و کشورهای وارد‌کننده این دست سریال‌ها، نحوه تعامل و داد و ستد کمپانی‌های سریال سازی با خریداران نیز بسیار متفاوت و قابل تأمل است. به این گونه که سیاست این کمپانی‌ها چنین اقتضاء می‌کند که محصولات خود را با قیمت‌هایی گزاف‌تر به خریداران دست اول یا مشتریان پر وپا‌قرص خود مانند بیشتر شبکه‌های ترک یا عرب زبان می‌فروشند و سپس با کمی تغییرات، مثلاً در نوع کالای تجاری تبلیغ شده در همان سریال، آن را با قیمتی نازل‌تر به دیگر شبکه‌های مثلاً فارسی زبان یا به دیگر کشور‌ها می‌فروشند و بدین شکل، حتی با کمترین سود، کالای تجاری تبلیغ شده در سریال و پیام فرهنگی و یا سیاسی- اجتماعی خود را یکجا به خورد مخاطبان می‌دهند.
 همه اینها، به علاوه سیر رخدادهای سیاسی در داخل ترکیه، از جمله بمب گذاری، کودتا و دست آخر همه پرسی برای افزایش اختیارات ریاست جمهوری و اعتراضات پس از آن، این پرسش را متبادر می‌سازد که در ذهن آقای اردوغان و مقامات سیاسی همسو با او چه می‌گذرد؟ ترکیه به کدام سو می‌رود و نقش جدید آن در آینده منطقه‌ای پر‌تنش و به شدت ژئوپلتیک، چه می‌تواند باشد؟
 این نقش هر چه باشد، امیدواریم بهتر از نقش- بازی قهرمانان ترک در سریال‌های بی‌سر و ته و کشداری باشد که از زمامداری حزب حاکم ترکیه به صادراتی 250 میلیون دلاری (در سال) دست یافته و به قول رئیس‌مجمع صادرات این کشور، ترکیه را در مقام دومین کشورصادر‌کننده سریال‌های تلویزیونی، بعد از آمریکا قرار داده است. از آنجا که آقای اردوغان، خود بارها نشان داده که ترکیه مناسبات فرهنگی و ارزش‌های اخلاقی و اجتماعی را در مقابل منافع تجاری و امتیازات سیاسی، یکباره به کنار می‌نهد.
م. حمیدی