وعده‌های بر زمین مانده دولت تحقق می‌یابد؟
نه خانه خدا و نه خانه کدخدا!
گروه گزارش
قول می‌دهم که اعتبار و احترام را به پاسپورت ایرانی برگردانم، مهمترین برنامه من بعد از مسئله اقتصاد و معیشت مردم، ساماندهی صحیح روابط خارجی کشور با دنیاست؛ نباید فکر کنیم در دنیای امروز «دوست دائمی یا دشمن دائمی» وجود دارد. دوستی و دشمنی را منافع متقابل و احترام متقابل می‌سازد!
این‌ها بخشی از سخنان رئیس جمهور است که در زمان تبلیغات انتخابات دوره گذشته بیان کردند.
این روزها شاهد هستیم که موازی هر رویدادی لطیفه‌های آن به سرعت ساخته می‌شود، پس از فرمان اجرایی ترامپ برای تعلیق صدور روادید ایران و کشورهای عراق، لیبی، سومالی، سودان، سوریه و یمن این طنز ساخته شد که اکنون دیگر «نه خانه خدا راهمان دادند و نه خانه کدخدا!» و آنجایی این لطیفه تلخ می‌شود که صحبت از وعده‌های رئیس جمهور به میان آید.
رئیس‌جمهور آمریکا فرمانی را علیه مهاجران به کشورش امضا کرد که به ادعای او هدفش ممانعت از ورود تروریست‌هاست. طبق فرمان، اتباع ایران نیز مشمول این محدودیت شدند.
بر اساس متن نهایی این فرمان، صدور روادید برای اتباع کشورهای «مضر برای منافع ایالات متحده» به مدت 90 روز تعلیق شده است. این بازه زمانی در پیش‌نویس فرمان 30 روز بود.
دستورها و اقدام‌های اخیر ترامپ نه یک حرکت نمایشی است و نه یک حرکت آوانگارد. نه یک رویکرد متفاوت است و نه یک ایده برآمده از انسجام نظری در سیاست داخلی و خارجی. دونالد ترامپ هیچ یک از این‌ها را ندارد و به هیچ یک از این‌ها نیازی هم ندارد. زیرا وی تنها با تکیه بر یک سری وعده‌های افراطی برای به دست آوردن حامیانی با رؤیای «عظمت دوباره آمریکا» رئیس جمهور آمریکا شده است.
ماهیت آمریکا عوض نشده اما یکی تند و تیزتر در جاده استکباری قدم برمی‌دارد و دیگری با ملاحظات و حیله بیشتر.
به همین جهت بسیار بی‌بصیرتی خواهد بود که چشم روی ماهیت شیطانی این کشور استکباری بسته و به رفتارهای ظاهری آن دل ببندیم.
از طرفی هم وقتی به عملکرد رئیس جمهور خودمان می‌نگریم می‌بینیم در تحقق شعارهای انتخاباتی خود نیز پایبند نبوده و حداقل عزتی به پاسپورت‌های ایرانی برنگشته است!
دوست و دشمن دائم وجود ندارد!
حسن روحانی کاندیدای یازدهمین دوره انتخابات ریاست‌جمهوری (دهم خردادماه 1392) در برنامه انتخاب ایرانی در شبکه جهانی جام‌جم با موضوع پاسخ به سوالات ایرانیان خارج از کشور اعلام کرد که «قول می‌دهم اعتبار و احترام را به پاسپورت ایرانی برگردانم.»
وی همچنین تاکید کرد: «مهمترین برنامه من بعد از مسئله اقتصاد و معیشت مردم، ساماندهی صحیح روابط خارجی کشور با دنیاست؛ نباید فکر کنیم در دنیای امروز «دوست دائمی یا دشمن دائمی» وجود دارد. دوستی و دشمنی را منافع متقابل و احترام متقابل می‌سازد. ما باید به این نکته توجه کنیم که در دنیای امروز هیچ کشوری نمی‌تواند دور خود حصار و دیوار بکشد.»
این درحالی است که امروز می‌بینیم آمریکا و رژیم صهیونیستی به راحتی فرمان دیوارکشی صادر می‌کنند و با اقدامات خود به کرات ثابت کرده‌اند که دشمن دائمی ایران هستند و اکنون این سوال مطرح می‌شود که چگونه برای آقای روحانی پس از پیروزی انقلاب اسلامی تا کنون این امر جا نیفتاده است که آمریکا و اسرائیل دشمن همیشگی جمهوری اسلامی ایران هستند؟
حجت‌الاسلام والمسلمین مجتبی ذوالنوری عضو کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس شورای اسلامی در گفت‌وگو با گزارشگر روزنامه کیهان می‌گوید: «اگر بگوییم هیچ کدام از وعده‌های آقای روحانی عملی نشده است اغراق نیست، تنها وعده‌ای که ممکن است ایشان روی آن تاکید کند که محقق شده بحث پایین آوردن تورم است ولی تورم هم به دلیل رکود پایین نگه داشته شده است.»
وی ادامه می‌دهد: «امروز سیستم عرضه و تقاضا بالانس نیست و به دلیل پایین آمدن قدرت خرید مردم و تعطیل شدن کار عمرانی در کشور دلیلی ندارد که بسیاری از اقلام قیمتش بالا کشیده شود چراکه تقاضایی وجود ندارد، بنابراین اگر تولید رونق پیدا کند و بعد تورم کنترل شود آن زمان می‌توان ادعا کرد که ما تورم را کنترل کردیم، اینکه پای کسی را ببندیم و بعد بگوییم فلانی راه نرفته است که هنر نیست.»
نزول جایگاه پاسپورت ایرانی
و افزایش دشمنان دائمی!
عضو کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس شورای اسلامی تصریح می‌کند: «جایگاه پاسپورت ایرانی از زمانی که آقای روحانی سکان دولت را در دست گرفتند 35 درصد پایین آمده و ای‌کاش به همان وضعیت پیش از ادعای وی باقی می‌ماند حتی در طول تاریخ بعد از انقلاب سابقه نداشته که سفیر جمهوری اسلامی ایران را در سازمان ملل راه ندهند.»
حجت‌الاسلام والمسلمین ذوالنوری می‌افزاید: «حدود 11 ماه سفیر جمهوری اسلامی پشت درهای آمریکا و سازمان ملل که ربطی به آمریکا هم ندارد و یک مجمع بین‌اللملی است معطل مانده و اجازه ورود پیدا نکرد و متاسفانه بعد از اینکه آقای رئیس جمهور می‌خواستند گذرنامه ایرانی را رونق دهند دیدیم که این اتفاق رخ داد، از سوی دیگر تعداد دشمنان و دوستان ما نیز تغییر پیدا کرد، بسیاری از کشورهای که آن زمان بی‌طرف بودند می‌بینیم که امروز به سمت ائتلاف سعودی آمریکایی سوق پیدا کرده‌اند.»
وی تاکید می‌کند: «پیش از این روابط سودان با ما به شکل حاضر نبود و عمانی که در طول انقلاب همراه ما بود به جرگه ائتلاف سعودی‌ها پیوست. حتی برخی کشورهای در حاشیه و کوچک هم در این دولت فضایی ایجاد شد که آنها هم شروع کردند به شاخ و شانه کشیدن برای ما.»
عضو کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس با اشاره به اینکه، بد نیست بررسی کنیم ببینیم دشمنی اسرائیل و آمریکا با ما بیشتر شده است یا خیر اضافه می‌کند: «امروز آن چیزی که آقای روحانی گفتند که هیچ دوست و دشمن دائمی در دنیا وجود ندارد را می‌بینیم که برعکس آن اتفاق محقق شد و نباید به دشمن اعتماد کرد و از اصول دینی به خاطر خوشبینی عدول کرد، همچنین نباید دیپلماسی هجومی را به استیصال و انفعال پیش برد.»
حجت‌الاسلام ذوالنوری خاطرنشان می‌کند: «اگر امروز دوستانی داریم و آنها را حفظ کردیم با تلاش مقام معظم رهبری بوده است که نگذاشتند بارقه‌های استکبارستیزی و بیداری اسلامی در دنیا خاموش شود و دوستان ما اگر حفظ شدند به خاطر خط امام و مقام معظم رهبری است، لذا امروز جای عبرت است برای عزیزانی که دل در گرو برخی مسائلی داشتند که در طول تاریخ آزموده شده است و نتیجه‌ای برای آن نیست.»
احترام را به پاسپورت ایرانی بازمی‌گردانم!
«احترام را به پاسپورت ایرانی بازمی‌گردانم» این جمله کلیدی و معروف از دکتر حسن روحانی در مناظرات قبل از ریاست جمهوری در شبکه دوم سیما و دیگر شبکه‌ها است. این جمله به این معنی است که در دولت و یا دولت‌های قبل عزت ایرانی لکه‌دار شده است و با توجه به زمین بازی دکتر روحانی در عالم سیاست و نزدیکی وی به دولت‌مردان سازندگی و اصلاحات یقینا روی تند انتقاد وی به دولت نهم و دهم باز‌می‌گشت.
تنها یک سال از استقرار دولت یازدهم می‌گذشت که دولت نماینده خود را به سازمان ملل معرفی کرده و از دولت آمریکا برای ویزای وی رایزنی کرده بود، اما جواب آمریکایی‌ها در مقابل درخواست دولت دکتر روحانی برای ویزای سفیر دائم ایران در سازمان ملل یک «نه» معنا‌دار بود.
دولت در ابتدا نتوانست عزت را به پاسپورت دیپلماتش بازگرداند اما خب شاید گفته شود آن زمان برجامی هم نبود!
به هر صورت دکتر روحانی مدعی بود که می‌تواند عزت از دست رفته را به ایران و ایرانی بازگرداند و نسخه او هم نه در داخل و نه در توانمند‌سازی اقتصاد کشور و حتی نه در اتکا به نیروهای داخلی بود بلکه در گفتگو با غربی‌ها تحقق می‌یافت!
حسین کنعانی‌مقدم کارشناس سیاست خارجی در گفت‌وگو با گزارشگر روزنامه کیهان می‌گوید: «همان‌طور که در توصیه‌های مقام معظم رهبری می‌بینیم آمریکا دشمن ایران و ملت آن است و عدم توجه به این توصیه رهبری باعث شد تا آمریکایی‌ها نسبت به مواضعشان روز به روز گستاخ‌تر عمل کنند.»
وی ادامه می‌دهد:» با توجه به جنگ عربستان و یمن و کمک‌های این رژیم به داعش، سیاست ما باید به سمتی می‌رفت که این جبهه عربی، غربی و عبری را بشکند، اما متاسفانه به گونه‌ای رفتار شد که این جریان توانست استحکامات خود را در منطقه بیشتر کند و نشان می‌دهد که دیپلماسی ما در برخورد با عربستان با شکست مواجه شده است.»
کارشناس سیاست خارجی می‌افزاید: «ما باید با جبهه مقاومت در مقابل جبهه غربی، عربی و عبری بایستیم، اما متاسفانه برخی فکر می‌کنند که هرچقدر به غرب نزدیک‌تر شوند می‌توان به اهداف جمهوری اسلامی نزدیک‌تر شد، بنابراین باید تجدیدنظر جدی‌ای در دیپلماسی ما صورت گیرد.»
سقوط پله به پله جایگاه پاسپورت ایران
در دولت یازدهم
در تیرماه سال 1392، یک ماه قبل از آنکه دولت روحانی قدرت را به دست بگیرد، «مؤسسه هنلی و همکاران» که هرساله رتبه گذرنامه‌های کشورهای جهان را اعلام می‌کنند، ایران را در رده 86 قرار داد، با این حال براساس وعده رئیس جمهور جدید، انتظار می‌رفت این جایگاه بهبود یابد اما یک سال بعد ارزش گذرنامه ایران یک پله دیگر هم سقوط کرد!
این روند تا مرداد پارسال که سومین سال حاکمیت دولت یازدهم محسوب می‌شود ادامه داشت، تا جایی که اعتبار گذرنامه ایرانی به‌رغم برخورداری کشور از امنیت و ثبات سیاسی با اعتبار گذرنامه کشورهای اریتره، اتیوپی، نپال، فلسطین و سودان که بعضاً درگیر بحران و جنگ داخلی هستند، یکسان شد.
در حال حاضر ایران با قرار داشتن در مکان 98، ارزش گذرنامه‌اش تنها از کشورهای لیبی، سوریه، سومالی، عراق، پاکستان و افغانستان بالاتر است. بر این اساس به نظر می‌رسد سیاست تعاملی دولت در سه سال اخیر بی‌نتیجه بوده است، زیرا در همین بازه زمانی ما شاهد برخوردهای غیردیپلماتیک متعددی از سوی کشورهایی بودیم که قرار بود با تاکتیک گفتگو رویکرد آنها نسبت به ایران تغییر داده شود.
عزت گمشده ایران در برابر عربستان
پس از حادثه منا در شهریور ماه سال 94 که منجر به کشته شدن ۴۶۱ زائر ایرانی شد، در فاجعه منا حق مطلب این بود که ایران در قطع روابط دیپلماتیک با عربستان پیشقدم شود نه اینکه دولت عربستان با ارتکاب این همه جنایت بخواهد در این مورد تصمیم‌گیری کند، زیرا سعودی‌ها در فاجعه منا بسیاری از حجاج مظلوم و بی‌گناه را به شهادت رساندند و با وقاحت تمام اقدام به اعدام شیخ نمر کردند، همچنین در مسئله حج نیز علی‌رغم گفت‌وگوها حاضر به پذیرش شروط ایران مبنی بر تامین امنیت نبودند.
سازمان حج و زیارت ایران پس از برگزاری چندین دور گفت‌وگو با مقامات سعودی و تلاش برای حصول توافق، روز یکشنبه (9 خرداد 95) با انتشار بیانیهای اعلام کرد حج تمتع 95 به دلیل استمرار کارشکنی‌های دولت سعودی برگزار نخواهد شد و مسئولیت آن برعهده ریاض است.
پیشنهاد دستبند الکترونیکی برای حجاج ایرانی، عدم صدور روادید برای وزیر ارشاد که قرار بود پس از فاجعه منا به عربستان سفر کند و همچنین اجازه حضور نیافتن نماینده کشورمان در اجلاس مقدماتی کنفرانس اسلامی در اسفند سال 94 به‌دلیل صادر نکردن روادید، نمونه‌ای از بی‌احترامی‌های سعودی‌ها با ایرانی‌ها است. در این رابطه اتخاذ یک تصمیم مناسب از طرف دولت می‌توانست مانع تنزل بیشتر اعتبار پاسپورت کشورمان شود.
لاله افتخاری نماینده مجلس نهم شورای اسلامی در گفت‌وگو با گزارشگر کیهان می‌گوید: «این وعده خداوند و قرآن است که در مقابل ظلم و شیطان نباید کوتاه آمد، اما متاسفانه خوشبینی نسبت به طرف مقابل باعث شد که دیدیم رئیس جمهور نتوانست به وعده خود عمل کند و نه مردم ما را به خانه خدا راه دادند و نه به خانه کدخدا.»
وی ادامه می‌دهد: «مسئولان ما باید وعده‌هایی که می‌دهند با اتکا به خداوند و توان مردم و داشته‌هایمان باشد نه اینکه بخواهند نگاهشان به دست بیگانگان باشد چرا که هیچ خیری از دست آنها نخواهد چکید.»
بر این اساس دولت تدبیر و امید انتظار داشت برداشته شدن محدودیت‌ها و تحریم‌های بین‌المللی گامی در جهت بازگشت عزت و اعتبار به گذرنامه ایرانی نیز باشد، اما روند تحولات نشان داد امید بستن به خارج از کشور نمی‌تواند تضمین‌کننده پیشرفت و ارتقای جایگاه ایران باشد.