رکوردهای پیاپی مصرف در تابستان
خودروهایی که بنزین می‌بلعند
تابستان ۱۴۰۳ در حالی سپری شد که بارها مصرف بنزین، به دلیل پرمصرف بودن خودروها رکوردهای جدیدی ثبت کرد.
فصل تابستان به دلیل اوج‌گیری مسافرت‌های تابستانه که ناشی از تعطیلی مدارس و دانشگاه‌هاست، همواره برای صنعت پالایش و پخش فرآورده‌های نفتی با جهش مصرف همراه است. البته نمی‌توان مردم را از سفر منع کرد بلکه باید خودروهایی به آنها داد که مصرف استاندارد داشته باشند. در این‌صورت، ایران می‌تواند روزانه 50 میلیون لیتر بنزین صادر کند.
این رویه سبب شده تا صنعت نفت همواره برای تامین بنزین مورد نیاز مسافران در دوره‌های اوج‌گیری مسافرت‌ها از جمله تابستان و ایام نوروز برنامه‌ریزی کند. هرچند صف‌های کیلومتری بنزین در استان‌های شمالی در تعطیلات نیمه شهریورماه گذشته و ثبت ۱۶۵ میلیون سفر در چهار روز در قاب تابستان ۱۴۰۳ ماندگار شد.
پیامد پالایشگاه نسازی
ایران که در سال ۱۳۹۹ بیش از سه میلیارد دلار درآمد صادراتی بنزین داشت حالا به نقطه‌ای رسیده که برای تامین بنزین مورد نیاز کشور به تخصیص پنج میلیارد دلار ارز نیاز دارد. این مسئله به دلیل پالایشگاه نسازی دولت‌های یازدهم و دوازدهم و البته اصرار بر ساخت خودروهای پرمصرف و بی‌کیفیت است. پس نه تنها درآمدی از محل صادرات بنزین نداریم، بلکه باید برای واردات آن نیز هزینه‌های کلان پرداخت کنیم.
در چنین شرایطی است که بحث ناترازی بنزین و سایر فرآورده‌های نفتی مطرح می‌شود اینکه چطور می‌توان بخشی از این سوءمصرف را مدیریت کرد و در عین حال برای ارتقای تولید نیز برنامه داشت تا بتوان به جایگاه مطلوب که خودکفایی در تولید بنزین مورد نیاز کشور و صادرات این محصول است، رسید.
در بخش تولید و تأمین بنزین، افزایش مطالبات انباشته پالایشگاه‌ها و عدم تأمین بموقع نقدینگی از یک‌سو و عدم وجود برنامه مدون در شرایط تأمین حداکثری بنزین، موجب عقب‌ماندگی اورهال پالایشگاه‌ها و عدم استفاده از ظرفیت بهینه بخش تولید در سال‌های اخیر شده است.
تعطیل شدن و توقف توسعه صنعت سی‌ان‌جی (CNG) در سال‌های اخیر نیز به عنوان یکی از مهم‌ترین راهکارهای رفع ناترازی بنزین، از دلایل تشدید ناترازی بوده است؛ زیرا خودروهای گازسوز می‌توانستند باری هرچند اندک از دوش بنزین بردارند.
ضرورت توقف در تولید پرمصرف‌ها
بنا به گفته کارشناسان بخش انرژی، مهم‌ترین عامل در بخش تقاضای بنزین و تشدید مصرف، وجود خودروهایی است که بیش از استاندارد سوخت مصرف می‌کنند و بر این اساس روند تولید و عرضه خودروهای پرمصرف باید اصلاح شود تا خودروهای در حال تردد در کشور بیش از سه برابر خودروهای روز جهان، مصرف بنزین نداشته باشند.
همچنین اسقاط خودروها و موتورسیکلت‌های فرسوده که به مصارف بی‌رویه سوخت در مسیرهای درون و برون‌شهری منجر شده و آلایندگی هوا را نیز تشدید می‌کند، باید مدنظر دولت قرار گیرد.
فرسودگی ۵۹ درصد وسائل نقلیه
در این زمینه ذکر دو نکته آماری، خالی از لطف نیست؛ نخست اینکه حدود 12 میلیون و 500 هزار دستگاه موتورسیکلت در سطح کشور تردد می‌کنند که ۹۰ درصد آن فرسوده است و نکته دوم اینکه طبق آمارهای وزارت صمت، ۲۲ میلیون و ۱۰۸ هزار دستگاه خودرو و موتورسیکلت در کشور تردد می‌کنند که از این تعداد، ۱۳ میلیون و ۵۱ دستگاه فرسوده است؛ بنابراین ۵۹ درصد از کل وسایل نقلیه سبک، دچار فرسودگی است.
اگر به آمار خودروهای فرسوده، آمار مربوط به خودروهای پرمصرف تولید داخلی را بیفزاییم مشخص می‌شود که بیشتر هدررفت بنزین در کشور ناشی از تردد خودروهایی است که سوخت را به جای مصرف، می‌بلعند.
در جهان امروز، خودروهای تولید داخل قرابتی با کاهش مصرف سوخت ندارند؛ این در حالی است که میزان مصرف سوخت یکی از مهم‌ترین معیارهای سنجش کیفیت خودرو محسوب می‌شود.
راهکارهای روشن قانون
دولت چهاردهم، اجرای برنامه هفتم پیشرفت را برنامه بالادستی خود برای رفع مشکلات کشور می‌داند. در حوزه مصرف بنزین این نیز قانون راهکارهای روشنی را ارائه کرده که همزمان موضوع افزایش تولید و کاهش مصرف را دیده است.
تولید روزانه ۱۲۹ میلیون لیتر بنزین در سال پایانی اجرای برنامه هفتم هدفگذاری شده است که این مهم جز با ارتقای تولید در بخش پالایشگاهی و سرمایه‌گذاری‌های جدید امکان‌پذیر نیست.
در بخش کاهش مصرف انرژی نیز کاهش 74 و سه دهم درصدی مصرف در بخش حمل‌ونقل دیده شده، به‌طوری که مصرف سوخت در این بخش در سال پایانی برنامه معادل ۲۴۸ هزار بشکه نفت خام در روز باشد.
در این زمینه دو راهکار نیز دیده شده است؛ نخست این که طبق هدف تعیین شده باید سالانه ۵۰۰ هزار دستگاه خودروی فرسوده از رده خارج شود و دوم، عرضه خودروهای برقی و هیبریدی معادل ۵۰۰ هزار دستگاه. در این صورت می‌توان امیدوار بود که جلوی بخشی از هدررفت سوخت از جمله بنزین گرفته شود.