عـلم بال است مرغ جانت را بر سپهر او برد روانت را - بخش نخست
گالیا‌توانگر
روز اول مدرسه را به‌خوبی به یاد دارم. بچه‌ها با لباس خانه و شیون‌کنان یکی‌یکی وارد حیاط مدرسه عصمت (بوشهر) شدند. به‌ندرت یونیفرم مدرسه را پذیرفته بودند. والدینشان کشان‌کشان می‌آورندشان، گویی اسماعیل را به ذبح‌گاه
می‌برند!
نه رأفتی بود و نه لی‌لی به لالا گذاشتن. ناظم خط‌کش چوبی به دست صف‌ها را مرتب می‌کرد.
بچه‌های دور و برم با صدای بلند گریه می‌کردند. حوصله‌ام سر رفت. مادرم از دورتر دستی تکان داد. من لبخند زدم و از کیفم سیب سرخ بزرگی بیرون کشیدم و شروع به گاز زدن کردم.
واقعاً نمی‌دانستم چرا بچه‌ها با دامن گلدار خانه آمده‌‌اند مدرسه و این‌همه مکافات راه انداخته‌اند؟
تنها بودم، اما بزرگ بودم، آن‌قدر که شیون و مکافاتی به راه نیندازم و این بزرگی را از پدرم آموخته بودم که همیشه می‌گفت: «خواندن و نوشتن که یاد بگیری، آدم‌بزرگ می‌شوی.»
یکباره مادرم و یک زن ناشناس به سمتم آمدند. پشت سر زن ناشناس دختربچه‌ای که او هم یونیفرم مدرسه داشت، قایم شده بود.
زن ناشناس گفت: «دخترم! با این دختر گل و ناز دوست میشی؟»
سرش را نیمه از پشت مادرش نشان داد، چشمانش نم اشک نشسته بود. نصفه سیبم را طرفش گرفتم و پرسیدم: «اسمت چیه؟»
گفت: «رو... رو... رو... روشنک.»
زبانش می‌گرفت. من اصلاً متوجه زبانش نبودم. متوجه ویژگی‌های خودش بودم.
مهد نرفته بودم و یک‌راست وارد کلاس اول شدم. دیدن بچه‌هایی همسن خودم با تفاوت‌های آشکار برایم بکر و تازه می‌نمود. هیچ‌گاه به تفاوت‌های دیگران نخندیدم. من همیشه تفاوت‌ها را می‌پذیرفتم، کنار می‌آمدم و دوستشان داشتم.
حتی لکنت‌زبان دوست جدیدم برایم جدید و بکر و کنارآمدنی بود. توی حرفش نمی‌پریدم و اگر تا صبح هم می‌شد، منتظر ادای کلماتش به‌صورت کامل می‌ماندم.
دقایقی بعد دست در گردن هم به حیاط پشتی مدرسه رفتیم. من سیبم را پیشکش کردم و او نیمی از کماجی که از بوفه مدرسه ۵ ریال خریده بود. دیگر اشک‌ها رفتند و آن آشنایی و لبخندها، آن دست در گردن انداختنمان و لِی‌لِی روی درپوش‌های آهنی شیار کابل و فاضلاب حیاط پشتی راه‌رفتن و ضرب‌گرفتن باران بر آن درپوش‌ها هرگز یادم نمی‌رود. آهنگ زندگی اجتماعی من این‌گونه نواخته شد. به کلاس ۴۵ نفره که وارد شدیم، از بس ریزه‌میزه و استخوانی بودم- حتی اگر مادرم سفارشم را نمی‌کرد- ردیف اول جا گرفتم. روشنک درشت‌تر بود که او هم با سفارش مادرش کنارم نشست. درس با نصب تابلو موش و گربه و یادگیری خط بی‌کلاه «ا» آغاز شد.
جزئیات بازگشایی مدارس در سال تحصیلی جدید
سال تحصیلی مدارس در همه دوره‌های تحصیلی اول مهر آغاز خواهد شد. جشن بازگشایی مدارس اول مهر برگزار می‌شود، ولی جشن شکوفه‌ها و غنچه‌ها در ۲۷ و ۲۸ شهریورماه برگزار خواهد شد.
محمدمهدی کاظمی، معاون آموزش متوسطه وزارت آموزش‌وپرورش، درباره تخلفات آزمون‌های نهائی توضیح می‌دهد: «امسال علی‌رغم اینکه در سه‌پایه تحصیلی آزمون نهائی برگزار شد، نسبت به سال گذشته روند کاهشی داشته است، مجموع تخلفات ما کمتر از ۲ هزار و ۸۰۰ مورد در خرداد بوده است. یکی از دلایل کاهش تخلفات اقدامات پیشگیرانه بود که این اقدامات در زمینه آگاه‌سازی و اطلاع‌رسانی به دانش‌آموزان و اولیای دانش‌آموزان بوده و اقداماتی سختگیرانه در زمان ورود دانش‌آموزان به حوزه امتحانی را داشته‌ایم.» وی ادامه در ادامه می‌گوید: «همچنین مدارس حوزه امتحانی قبل از ورود دانش‌آموزان با استفاده از سیگنال یاب‌ها و اقدامات انتظامی باعث شدند که تخلفات امتحانی نسبت به سال گذشته کاهش یابد.»
معاون آموزش متوسطه وزارت آموزش‌وپرورش درباره هدایت تحصیلی دانش‌آموزان پایه نهم بیان می‌دارد: «حدود ۷۰ درصددانش‌آموز در پایه دهم ثبت‌نام کردند؛ ۲۰ درصد از دانش‌آموزان پایه دهم در رشته ریاضی فیزیک ثبت‌نام کردند.»
کاظمی با بیان اینکه وزارت آموزش‌وپرورش هدف‌گذاری کرده که سهم رشته ریاضی فیزیک به بیش از ۱۸ درصد برسد؛ عنوان می‌کند: «همچنین سهم شاخه فنی و حرفه‌ای به ۴۲ درصد برسد و بیش از ۹۴۰ هزار دانش‌آموز برگه هدایت تحصیلی در خردادماه دریافت کردند.»
وی ادامه می‌دهد: «برگه هدایت تحصیلی حدود ۷۰ درصد دانش‌آموزانی که امتحان جبرانی داشتند، مجدد صادر شده، مابقی هم با ورود نمرات بارگذاری و ثبت نمرات برای آن‌ها صادر می‌شود.»
معاون آموزش متوسطه وزارت آموزش‌وپرورش درباره کمبود معلم در دوره متوسطه می‌گوید: «طبیعتاً امسال مشکلی در حوزه کمبود نیروی انسانی نداریم، زیرا که جذب‌ها و استخدام‌هایی در آموزش‌وپرورش انجام شد، همچنین مدیریت نیروی انسانی نیز صورت گرفت.
بخشی از نیاز به نیروی انسانی ما توسط نیرو‌های موظف و بخش دیگری توسط نیرو‌های غیرموظف انجام می‌شود، اگر منطقه‌ای کمبود نیروی انسانی داشته باشد، از نیرو‌های بازنشسته غیرموظف استفاده خواهیم کرد.»
اولین گام عادت به‌موقع بیدارشدن
علیرضا، ده‌ساله، برای رفتن به مدرسه باید ساعت ۶:۳۰ صبح از خواب بیدار شود. وقتی ده ساعت خوابیده باشد بهترین عملکرد را دارد.
ساعت ۱۹:۳۰ بعد‌ازظهر، یک ساعت قبل از خواب، تبلت خود را کنار می‌گذارد. دوش آب گرم می‌گیرد و دندان‌هایش را مسواک می‌زند. او در اتاق نشیمن آرام کتاب می‌خواند.
ساعت ۲۰:۳۰ او با یادآوری والدینش به رختخواب می‌رود. اتاق او تاریک، ساکت و بدون عوامل حواس‌پرتی است. او ساعت ۶:۳۰ صبح از خواب بیدار می‌شود و برای مدرسه سرحال و حتی هیجان‌زده است.
از محبوبه رضایی یک مشاور کودک و نوجوان درباره ارتباط بین خواب و عملکرد دانش‌آموزان در مدرسه سؤال می‌کنم، وی توضیح می‌دهد: «خواب ناکافی به‌ویژه برای افراد ۱۳ساله و کمتر مشکل‌ساز است، زیرا آن‌ها به استراحت روزانه بیشتری نسبت به افراد بزرگسال نیاز دارند. دانش‌آموزان دبستانی و راهنمایی معمولاً باید هر شب ۹ تا ۱۱ ساعت بخوابند و زمان شروع زودهنگام مدارس می‌تواند زمان کمتری برای تکمیل تکالیف و استراحت در عصر باقی بگذارد. در سال‌های اخیر، برخی از کارشناسان آموزش، شروع کلاس‌ها را دیرتر از ساعات صبح برای کمک به دانش‌آموزان در احساس خستگی کمتر و هوشیاری پیشنهاد کرده‌اند، اما در بسیاری از دانشگاه‌ها، کلاس‌ها از ساعت ۷ صبح شروع می‌شود.» این مشاور در ادامه می‌گوید: «بسیاری از دانش‌آموزان و دانشجویان نیز در طول دوره انتقالی بین تعطیلات تابستانی و سال تحصیلی جدید با تنظیم خواب مشکل دارند. والدین می‌توانند با تشویق به رعایت بهداشت خواب مناسب به فرزندان خود کمک کنند تا به‌اندازه کافی استراحت کنند که به عادت‌ها و رفتارهایی اشاره دارد که خواب باکیفیت را افزایش می‌دهد. رفتن به رختخواب و بیدارشدن در ساعت‌های معین هر روز – حتی در آخر هفته‌ها – می‌تواند یک‌روال خواب سالم را ایجاد کند. اجتناب از مصرف کافئین و وسایل الکترونیکی در ساعات قبل از خواب نیز ممکن است مفید باشد.»
در سؤال دیگری می‌پرسم: «چگونه دستگاه‌های الکترونیکی بر خواب تأثیر می‌گذارد؟ و چگونه والدین می‌توانند به فرزندان خود کمک کنند تا پس از تعطیلات تابستانی یا تعطیلات، به برنامه خواب مدرسه برگردند؟» وی پاسخ می‌دهد: «راز آن در داشتن عادات خواب سالم در تمام طول سال نهفته است. یک برنامه خواب منظم، و همچنین یک محیط خواب باکیفیت و سایر عادات بهداشت خوب خواب، به موفقیت‌های تحصیلی و رفاه کلی کودکان کمک می‌کند.» وی در ادامه متذکر می‌شود: «کودکان همیشه به والدین خود و مدل رفتاری آن‌ها دقت می‌کنند. خواب نیز نباید از این قاعده مستثنی باشد. هم برای بزرگسالان و هم برای کودکان، یک برنامه خواب منظم به بدن کمک می‌کند تا بداند چه زمانی زمان خواب و چه زمانی مختص به بیدارشدن است. داشتن یک برنامه خواب به جلوگیری از خستگی و خواب‌آلودگی در طول روز کمک می‌کند.
کودکان و نوجوانانی که والدین آن‌ها برنامه زمانی خواب خود را تعیین می‌کنند، احتمال بیشتری دارد که خواب کافی داشته باشند. این دانش‌آموزان احتمالاً زودتر از همسالان خود بدون اجبار از سوی والدین بخوابند. همچنین دانش‌آموزانی که زمان خواب آن‌ها از طرف والدین تعیین شده است نیز در طول روز خستگی کمتری را تجربه می‌کنند و در بیدارماندن در طول روز مشکل کمتری دارند.»
گام دوم برنامه مطالعه دروس از ابتدای سال تحصیلی
برای کسب موفقیت بیشتر در تحصیل و کسب نمرات بهتر و ارتقای معدل در سال تحصیلی جدید باید با یک برنامه‌ریزی متفاوت آغاز کنید. بررسی کنید که در ترم‌های قبل چه روندی برای مطالعه و درس‌خواندن پیش گرفته بودید و کجای کار ایراد داشت؟ با رفع این مشکلات می‌توان در سال تحصیلی جدید در تحصیل موفق‌تر بود.
برای موفق شدن در تحصیل و کسب نمرات خوب موارد مختلفی را باید در نظر بگیرید. اول از همه باید هدف داشته باشید. هدفتان را باید خودتان تعیین کنید و چیزی باشد که واقعاً می‌خواهید. داشتن هدفی که توسط خود شما تعیین شده است به شما انگیزه می‌دهد و به‌این‌ترتیب بر مشکلات فائق خواهید آمد.
دید مثبتی داشته باشید و به آینده امیدوار باشید. اگر در جایی در طول تحصیل به مشکل برخوردید به‌جای تمرکز بر روی مشکل، بر روی نحوه حل‌کردن آن مشکل تمرکز‌نمایید. سعی کنید همیشه دنبال راه‌حل باشید نه اینکه چرا اوضاع این‌گونه است. در مرحله بعد باید یک برنامه‌ریزی خوب داشته باشید. از کسانی که موفق بوده‌اند، کمک بخواهید.ذهن خود را درگیر کمبودها نکنیم. کلمه مثبت از منظر علم ریاضی یعنی ویژگی کمیتی بزرگ‌تر از صفر. با توجه به این معنی، حتی در بدترین شرایط و چالشی‌ترین موضوعات هم پوچ و تهی نیستیم و چیزهایی برای شروع دوباره و امیدواری داریم اگر مثبت‌نگر باشیم.
محمد انتظاری یک برنامه‌ریز تحصیلی درباره تأثیر مثبت‌اندیشی در موفقیت تحصیلی می‌گوید: «مثبت‌اندیشی یکی از پیش‌شرط‌های موفقیت در هر کاری است. آدمی علاوه‌بر آنکه همواره با مسائل روزانه درگیر است دیر یا زود با مشکلاتی جدی مواجه می‌شود که اگر مثبت‌نگر نباشد درست عمل‌نکرده و به‌اصطلاح قافیه را خواهد باخت. تصور کنید دانش‌آموزی شروع به تست‌زنی می‌کند. در پایان 10 تست می‌تواند به خود بگوید: «من توانستم به 4 تست کنکور پاسخ درست بدهم.» و باانگیزه بیشتری به تست‌زنی ادامه دهد یا برعکس می‌تواند به خود بگوید: «نتوانستم به 6 سؤال پاسخ درست بدهم.» و سرخورده و ناراحت کار را رها کند.»
وی در ادامه صحبت‌هایش متذکر می‌شود: «به نظر شما کدام نگرش و تفکر باعث پیشرفت خواهد شد؟ حالا به این ویژگی‌ها در یک دانش‌آموز مثبت‌اندیش توجه کنید: او ذهن خود را درگیر کمبودها، ضعف‌ها و سایر مسائل منفی نمی‌کند، بنابراین می‌تواند درست فکر کند و برنامه‌ریزی مناسبی داشته باشد. همیشه و در هر چالشی دلیلی برای شروع مجدد دارد و امیدوار است. همواره به دنبال شناخت نقاط قوت خود است که نتیجه آن خودباوری و اعتماد به نفس خواهد بود. شخصیتی پویا و شاد دارد. او حتی سؤالاتی که اشتباه پاسخ داده فرصتی برای یادگیری ناقص خود می‌داند تا آن‌ها را به یادگیری کامل خود تبدیل کند.»
گام سوم تعامل با همکلاسی‌ها و معلمان
یکی دیگر از شایع‌ترین مشکلات دانش‌آموزان ابتدائی، مشکلاتی مانند ناتوانی در ارتباط با دیگران است. این مشکل ممکن است به دلیل عدم تجربه در ارتباط با دیگران، عدم اعتمادبه‌نفس و یا وجود مشکلاتی در زبان و گفتار باشد.
راهکارهای مخصوص معلمان برای حل این مشکل:
برگزاری جلسات گروهی و تیمی با هدف تقویت مهارت‌های ارتباطی دانش‌آموزان و افزایش همکاری آن‌ها.
تشویق دانش‌آموزان به شرکت در فعالیت‌های گروهی و تیمی، به‌عنوان‌مثال با تشکیل بازی‌های گروهی.
استفاده از روش‌های تدریس تعاملی و فعال برای جلب‌توجه دانش‌آموزان و تشویق آن‌ها به شرکت فعال در فعالیت‌های درسی. ایجاد فضای باز و صمیمی در کلاس درس برای افزایش اعتمادبه‌نفس دانش‌آموزان و تشویق آن‌ها به شرکت فعال در فعالیت‌های گروهی و تیمی. برخی دانش‌آموزان ابتدائی با مشکلاتی مانند ناتوانی در کنترل خود مواجه هستند. ممکن است نتوانند هیجانات خود را کنترل کنند و دررابطه‌با معلم‌ها و هم‌کلاسی‌هایشان دچار مشکل شوند. این مشکل می‌تواند به دلیل عدم تجربه در کنترل خود، عدم توجه به درس و یا عدم تفاوت در سطح توانایی باشد. برای حل مشکلات مربوط به ناتوانی در کنترل خود در دانش‌آموزان، معلمان می‌توانند از راهکارهای زیر استفاده کنند:
آموزش مهارت‌های کنترل خود: باید به دانش‌آموزان مهارت‌های کنترل خود را آموزش دهید تا بتوانند خود را در مواجهه با مشکلات کنترل کنند.
تشویق به همکاری: باید دانش‌آموزان را به همکاری و کار تیمی با یکدیگر تشویق کنید تا بتوانید بهترین نتیجه را در کلاس داشته باشند. استفاده از روش‌های تحول‌آفرین: می‌توانید از روش‌هایی مانند گفت‌وگوی باز، پروژه‌های تحقیقاتی و بازی‌های آموزشی استفاده کنید تا دانش‌آموزان را به یادگیری تشویق کنید. تشویق به تلاش: باید دانش‌آموزان را به تلاش برای پیشرفت تحصیلی تشویق کنید و به آن‌ها احساس کنجکاوی و علاقه به یادگیری القا کنید.
ارائه بازخورد سازنده:باید به دانش‌آموزان خود بازخورد سازنده بدهید تا بتوانند خود را بهبود بخشند و بهترین نتیجه را در کلاس داشته باشند.
همکاری با والدین: باید با والدین همکاری کنید تا بتوانید مشکلات مربوط به ناتوانی در کنترل خود در دانش‌آموزان را حل کنید.