سعید مستغاثی

گزارش توسعه انساني يكي از مهم‌ترين و معتبرترين گزارش‌هاي اقتصادي و اجتماعي در جهان است كه همه ساله توسط دفتر توسعه سازمان ملل متحد (UNDP) منتشر مي شود. 

در اين گزارش شاخص توسعه انساني (HDI) كشورها بر اساس معيارهايي چون اميد به زندگي، كيفيت نظام آموزشي، درآمد واقعي و سرانه درآمد ملي محاسبه مي‌گردد كه تمامي شاخص‌هاي توسعه اقتصادي و اجتماعي در برآورد آن دخيل هستند و به عبارتي يكي ازجامع‌ترين معيارها براي مقايسه توسعه‌يافتگي كشورها به شمار مي‌رود كه البته تمامي دولت‌ها و سازمان‌هاي علمي و تحقيقاتي از اين شاخص به عنوان معيار اصلي مقايسه كشورها استفاده مي‌كنند.

براساس گزارش توسعه انساني سازمان ملل در سال 2010 یعنی سال قبل از جشنواره سی‌ام فیلم فجر، شاخص توسعه انساني ايران كه در سال 1975 ميلادي 571/0 از يك بود، طي 32 سال با رشد 1/13 درصدي مواجه شده و به 701/0 از يك رسيد. بر اساس اين گزارش، ايران كه همواره در سالهاي قبل از آن در رديف كشورهاي با توسعه انساني متوسط قرار داشت، در سال 2010 براي نخستين بار در رديف كشورهاي با توسعه انساني بالا قرار گرفت. گزارش فوق اذعان داشت، جمهوري اسلامي ايران از نظر شاخص توسعه انساني طي سال‌هاي پس از انقلاب با 40 پله صعود مواجه شده و از رتبه 110 در سال 1979 به 70 در سال 2010 ارتقا پيدا كرد.

گزارش‌ها و آمارهای متعدد دیگری در طی آن سالها از سوی مجامع معتبر بین‌المللی انتشار یافت که نشانگر افزایش چشمگیر نشاط و امید در جامعه ایرانی بود، از جمله گزارش بانک جهانی در سال 2011 که در آن ضمن بیان نقاط قوت و ضعف اقتصاد ایران، تصریح شده بود که «ايران از لحاظ استانداردهاي منطقه‌اي داراي شاخص‌هاي بالايي در زمينه اجتماعي است.»

به جز همه این آمارها و گزارش‌ها، اغلب کارشناسان اجتماعی و جامعه‌شناسان براین باور بوده و هستند که امید و نشاط دریک جامعه از برخی شاخص‌ها از جمله پیشرفت‌های علمی و ورزشی مشخص می‌شود. 

رشد علمی و ورزشی در این جامعه پویا و زنده

براساس یک تحقیق منتشر شده در انگلستان، با آنکه تعداد مقالات منتشره دانشمندان چینی در مراکز معتبر علمی جهان طی سال‌2010 نشان داد که این کشور فاصله خود را با آمریکا کم کرده، اما آمار‌ها نشان می‌داد که ایران مقام نخست رشد علمی دنیا را در این سال به‌خود اختصاص داد. آکادمی ملی علوم انگلستان (موسوم به انجمن سلطنتی علوم بریتانیا) گزارش داد که ایران سریع‌‌ترین رشد علمی در جهان را داشته است. برهمین اساس پایگاه خبری بی‌بی‌سی اعلام کرد، در فاصله بین سال‌های ‌1996 تا 2008، دانشمندان ایرانی 13248مقاله علمی چاپ کردند، در حالی که این رقم در دوره قبلی فقط 736 مقاله بود و این رشدی 18برابری را نشان می‌داد.

به نوشته نشریه نیوساینتیست، رشد علمی در ایران 11 برابر نرخ متوسط جهانی و سریع‌تر از هر کشور دیگری بود. بررسی شمار مقالات و مطالب علمی نشان می‌داد که ایران از همه کشورهای دیگر در این زمینه جلو‌تر است. یک مرکز بررسی و تحلیل داده‌ها در کانادا موسوم به «ساینس متریکس» با انتشار یک تحلیل همه‌جانبه نشان داد که نوعی چرخش و جابه‌جایی ژئوپلیتیکی در حوزه تولید علم در جهان در حال رخ دادن است و در این رابطه، خاورمیانه یکی از حوزه‌های در حال ظهور تولیدات علمی بود که ایران و بعد ترکیه بازیگران اصلی آن به شمار آمدند. در آن سال آمارهای دیگر مراکز تحقیقاتی معتبر حکایت از مقام هفدهم علمی ایران در جهان و رتبه نخست علمی در منطقه داشت. این درحالی بود که پیشرفت دانشمندان ایرانی در علوم هوافضا، سلول‌های بنیادی، نانو، تکنولوژی پزشکی و علوم هسته‌ای زبانزد مراکز علمی و تحقیقاتی جهان شده بود. 

به جز این، مدال‌ها و مقام‌های متعدد جهانی و آسیایی ایران در ورزش از جمله رشته‌هایی که هیچ‌گاه نتوانسته بودیم در آنها ادعایی داشته باشیم مانند دوومیدانی، قایقرانی، بسکتبال، والیبال و... و قهرمانی جهانی زنان ایران در ورزش‌های رزمی و... همه و همه نشان از جامعه‌ای امیدوار و پرنشاط داشت که البته از یک ملت منتظر حضرت مهدی (عجل الله تعالی فرجه الشریف) هم جز این انتظار نمی‌رفت که همه این شور و نشاط همواره در پای صندوق‌های رای و یا در راهپیمایی‌های عظیم و میلیونی در زیر برف و باران با همه داشته‌ها از زن و بچه و جوان و پیرمرد و پیرزن و معلول و جانباز و... نمود یافته است. 

از همین رو بود که مقام معظم رهبری در خطبه‌های نماز جمعه 14 بهمن همان سال 1390 خودشان در‌باره ابعاد جنگ روانی دشمن فرمودند: 

«... برخی سعی دارند القا کنند در کشور بحران وجود دارد، اما کدام بحران؟ همه کارهای گوناگون با همکاری دستگاه‌های مختلف در کشور در حال انجام است و امنیت کامل به توفیق پروردگار وجود دارد...»

اما متاسفانه یکی از موتیف‌های اصلی آثار جشنواره سی‌ام فیلم فجر و فیلم‌های اکران سال 1391 القای وجود نوعی بحران در جامعه ایران، میان خانواده‌ها و در میان اقشار مختلف اجتماع بود.

نگاه مصداقی به برخی از فیلم‌ها، روشنگر موضوع است:

- در فیلم «تلفن همراه رئیس‌جمهور» ساخته علی عطشانی (که متاسفانه به شکل ساده‌لوحانه‌ای توسط معاونت سینمایی سفارش داده و تامین بودجه شده بود)، جامعه به شدت دچار مشکلات و معضلات مختلف نشان داده شد. این معضلات از طریق سیم کارت تلفن همراه رئیس‌جمهور (که اشتباها در اختیار یک فرد عادی قرار گرفته بود) بازگو شد و در کنار طرح برخی مسائل خاص و سؤالاتی که به نظر می‌آمد فقط برای قشر بسیار محدودی از مرفهین مطرح باشد (همچون چرایی پیشرفت در علوم هسته‌ای)، به نوعی القائات رسانه‌های بیگانه را تکرار نمود. 

نمایش درگیری‌های خیابانی، عصبیت مردم و دست به یقه شدن آنها که مدام به چشم همان فرد صاحب سیم کارت تلفن همراه رئیس‌جمهور می‌آمد، نشانه‌های آشکار دیگر از نمایش بحران در جامعه در فیلم یاد شده به نظر رسید. دیوانه و مجنون شدن فرد یاد شده در برابر آنچه از مشکلات مردم شنید و دید، پایان تلخی براین تراژدی محسوب گردید. 

- در فیلم «گشت ارشاد» بحران یاد شده توسط نهادهای انتظامی ایجاد شد که گروهی 3 نفره به عنوان بدل آنها عمل می‌کردند و ظاهرا فیلمساز تلاش داشت تا رفتار و کنش آن گروه بدلی را جدای از نیروهای انتظامی و بسیج نشان دهد ولی نشانه‌های بسیاری این دو پدیده اصل و بدل را مشابه یکدیگر جلوه داده و عملکردشان را یکسان نشان می‌داد؛ از برخورد آشنای افرادی که با این گروه مواجه می‌شدند، گرفته (که گویی بارها و بارها سابقه چنین برخوردهایی را داشته‌اند) تا ارتباط نیم بند گروه بدلی با بسیج و نیروی انتظامی (اسلحه واقعی یکی از این افراد و اینکه آن را از سرهنگ نیروی انتظامی گرفته کاملا بر آن ارتباط تاکید داشت) و تا برخورد مستقیم نیروی انتظامی با یکی از افراد گروه در پارک که این بار در کسوت یک جوان با دختری صحبت می‌کرد و ماجرا به تجمع مردم و صدور بیانیه درباب تکریم حقوق شهروندی و رابطه آزاد دختر و پسر و در نتیجه محکومیت نیروی انتظامی و البته روابط سنتی ایرانی و اسلامی انجامید.